Kazimierz Kaczmarczyk (1878-1966). Archiwista i historyk. - Archiwum Państwowe w Poznaniu
Archiwum Państwowe w Poznaniu
- Adres:
-
ul. 23 Lutego 41/43
Poznań
60-967
- Godziny otwarcia:
-
08:00 - 18:30 (poniedziałek)
08:00 - 14:00 (wtorek)
08:00 - 14:00 (środa)
08:00 - 18:30 (czwartek)
08:00 - 14:00 (piątek)
- numer telefonu:
- +48 61 852-46-01
- numer fax:
- +48 61 851-73-10
- E-mail:
- archiwum@poznan.ap.gov.pl
- Strona www:
- http://poznan.ap.gov.pl
Archiwum Państwowe w Poznaniu powstało 5 IV 1919 r., kiedy Komisariat Naczelnej Rady Ludowej wypowiedział pracę niemieckim urzędnikom Królewsko-Pruskiego Archiwum Państwowego w Poznaniu, utworzonego w okresie rozbiorów przez rząd pruski, i mianował dyrektorem tej instytucji prof. Józefa Paczkowskiego. Podstawą prawną organizacji polskiej państwowej sieci archiwalnej na terenie byłego zaboru pruskiego były: ustawa Sejmu RP z
Archiwum Państwowe w Poznaniu wywodzi się z tradycji i zasobu archiwum grodzkiego w Poznaniu, ulokowanego w 1783 r. przez starostę generalnego Wielkopolski, Kazimierza Raczyńskiego w odbudowanej przez niego części zamku (grodu) królewskiego i starościńskiego, nazywanej odtąd „dworem Raczyńskiego”. Archiwum to w czasach I Rzeczypospolitej przechowywało akta instytucji państwowych pierwszej instancji, obejmujących swymi kompetencjami teren powiatu i województwa poznańskiego. Podobnie własne archiwa posiadały także pozostałe grody starościńskie, z zasobem związanym z terenem ich powiatów i województw, natomiast akta sądów ziemskich prawie wszędzie przechowywane były w ratuszach miejskich.
Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. zostały przez zaborców zniszczone prawie wszystkie akta sądów grodzkich i ziemskich na terenie Prus Królewskich, natomiast w północnej Wielkopolsce przejęte i zamknięte zostały kancelarie i archiwa grodów inowrocławskiego, kruszwickiego, bydgoskiego, nakielskiego, kcyńskiego i wałeckiego, a po drugim rozbiorze w 1793 r. także grodów poznańskiego, kościańskiego, wschowskiego, gnieźnieńskiego, pyzdrskiego, konińskiego i kaliskiego. Akta tych grodów, wielokrotnie przewożone i lokowane w budynkach sądowych, kościelnych i poklasztornych, zostały w 1849 r. złożone w zamku byłych królów polskich i starostów generalnych w Poznaniu i oddane pod nadzór mieszczącego się tam pruskiego Sądu Powiatowego (Kreisgericht).
Dnia
W 1874 r. do tego archiwum, poszerzonego o pomieszczenia w budynkach poklasztornych, zostały z dawnego zamku starościńskiego, oddanego na potrzeby Wyższego Sądu Apelacyjnego (Ober-Appellationsgericht), przeniesione akta grodzkie i ziemskie, a w 1879 r. zaczęło ono przejmować także akta miejskie i cechowe z okresu I Rzeczypospolitej.
W 1884 r. po wystawieniu nowego budynku na siedzibę Wyższego Sądu Apelacyjnego, władze pruskie przekazały dawny zamek królewski i starościński w Poznaniu na siedzibę Królewsko-Pruskiego Archiwum Państwowego.
W efekcie burzliwych starań o repolonizację urzędów i instytucji,
W celu objęcia opieką państwową licznych registratur władz państwowych, samorządowych i kościelnych, których akta pozostawały poza Archiwum,
W 1922 r. po likwidacji Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej Archiwum Państwowe w Poznaniu weszło w skład polskiej państwowej sieci archiwalnej, podległej Wydziałowi Archiwów Państwowych w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie.
Od
Liczba zespołów na SwA
8756
Liczba jednostek na SwA
511666
Liczba skanów na SwA
6363483
Wielkość zasobu (m.b.):
10060.5
Liczba monografii w bibliotece:
22146
Powierzchnia magazynowa (m2):
1289.5
Pojemność półek (m.b.):
0.0
Liczba wydawnictw ciągłych w bibliotece:
8455
Liczba miejsc w pracowni naukowej:
25
Najciekawsze materiały
„Kazimierz Kaczmarczyk (1878-1966). Archiwista i historyk”, w opracowaniu dr. Jarosława Matysiaka, to najnowsze wydawnictwo Archiwum Państwowego w Poznaniu.
Prof. Kazimierz Kaczmarczyk, jest jedną z niewielu osób, które przez tak długi czas (pół wieku) i w tak znaczący sposób wpływały na proces formowania się archiwów historycznych w dobie zaborów, II Rzeczypospolitej, okupacji hitlerowskiej i Polski Ludowej. Jego aktywności zawodowej i dorobkowi naukowemu, a także drodze życiowej poświęcono jedynie cząstkowe opracowania o charakterze naukowym i popularnym, notki słownikowe, czy też laudacje okolicznościowe. Dopiero w 2010 r. powstała profesjonalna biografia tego wybitnego archiwisty i historyka oraz edytora źródeł i regionalisty. Była to rozprawa doktorska Jarosława Matysiaka, pracownika Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie Oddział w Poznaniu. Praca powstała w wyniku kilkuletnich badań opartych na materiałach przechowywanych w archiwach i bibliotekach polskich oraz zagranicznych (niemieckich), a także dokumentów rodzinnych. Uzupełnia lukę w badaniach nad historią polskiej archiwistyki, gdyż jest rzeczywiście pierwszą, tak dokładnie udokumentowaną, biografią Kazimierza Kaczmarczyka, jednego z najwybitniejszych archiwistów polskich pracujących w strukturach archiwów państwowych, który – co z wielką dumą pragniemy szczególnie podkreślić – w latach 1925–1939 oraz 1945–1953 kierował Archiwum Państwowym w Poznaniu.
Celem publikacji jest nie tylko przedstawienie działalności prof. Kazimierza Kaczmarczyka na rzecz archiwistyki, lecz także ukazanie dziejów Archiwum Państwowego w Poznaniu w okresie, kiedy instytucja ta była przez niego kierowana. W oparciu o liczne, często niedostępne wcześniej źródła archiwalne oraz informacje uzyskane od członków rodziny, autor z drobiazgową wręcz dokładnością przedstawił działalność zawodową i naukową długoletniego dyrektora poznańskiego archiwum. Omówiono początek jego pracy w Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa, wkład w organizację Archiwum Państwowego w Poznaniu i polskiej służby archiwalnej po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r., udział w rokowaniach archiwalnych polsko-niemieckich i polsko-austriackich, starania na rzecz ratowania archiwów polskich w latach II wojny światowej, odbudowę poznańskiego archiwum po zniszczeniach wojennych oraz działalność Kazimierza Kaczmarczyka w towarzystwach naukowych, jak też aktywność wydawniczą. W pracy ukazano również jego życie prywatne, w tym i rodzinne, oraz kontakty ze współpracownikami, zasłużonymi archiwistami krakowskimi, poznańskimi i warszawskimi. Autor omówił także powstałe dotychczas prace i artykuły poświęcone Kaczmarczykowi. Publikacja została wzbogacona o bibliografię prac Kazimierza Kaczmarczyka oraz o liczne dokumenty i zdjęcia udostępnione drukiem po raz pierwszy.
Zainteresowanych nabyciem publikacji prosimy o kontakt z Archiwum Państwowym w Poznaniu.
Promocja wydawnictwa, na którą zapraszamy wspólnie z Autorem i Polską Akademią Nauk Archiwum w Warszawie Oddział w Poznaniu, ze względu na sytuację sanitarno-epidemiologiczną, odbędzie się w jeden z marcowych piątków 2021 roku (5, 12, 19 lub 26 marca), w Auli Lubrańskiego Collegium Minus UAM przy ul. Wieniawskiego 1 w Poznaniu.
Prezentacji książki i spotkaniu autorskiemu towarzyszyć będzie okolicznościowa wystawa poświęcona Prof. Kazimierzowi Kaczmarczykowi przygotowana przez dra Jarosława Matysiaka.