Akta stanu cywilnego Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Jarosławiu

Sygnatura
56/2136/0
Liczba serii
5
Liczba skanów
5551

Zawartość:

Urodzenia, 1877-1881, 1883-1887, 1889-1891, 1893-1922, sygn. 1-67, 265-266, 271-273, 279, 285-286, 291-292, 295-298; Małżeństwa, 1877-1881, 1883-1886, 1889-1906, 1908-1909, 1911-19122, 1925-1927, 1929, 1930-1938, sygn. 68-132, 205-236, 267-268, 274-275, 278, 281, 287-288; Zgony, 1877-1881, 1883-1887, 1889-1900, 1902-1909, 1911, 1913-1920, 1922-1923, 1926, 1928, 1930-1938, sygn. 133-195, 237-277, 283-290; Indeksy, 1904, 1910, 1912, 196-1917, 1920, 1923, 1927, 1937, sygn. 196-199, 253, 280, 282, 284, 293-294; Korespondencja i poświadczenia w sprawach metrykalnych, 1878-1879, 1887-1889, 1894-1895, 1897-1901, 1903-1904, 1923-1925, 1950, 1958, sygn. 200-204.

Dzieje twórcy:

Jednym z pierwszych dokumentów świadczących o osadnictwie Żydów w Jarosławiu jest przywilej „de non tolerandis Judaeis” wystawiony przez właścicielkę miasta Zofię Tarnowską w 1571 roku. Według jego postanowień w Jarosławiu mógł być „tylko dom jeden, a najwięcej dwa” należące do Żydów, którzy jednak tej ustawy nie przestrzegali i w 1613 roku w Jarosławiu mieszkało już pięciu Izraelitów. Osiedlali się także poza murami miasta, a zwłaszcza na przedmieściu ruskim. W 1638 roku Władysław IV wydał przywilej dla Żydów w Przemyślu, mocą którego tamtejsza gmina żydowska była zwierzchniczką dla jarosławskich Żydów. W Przemyślu chowano także zmarłych wyznania mojżeszowego pochodzących z Jarosławia i okolic. W Jarosławiu odbywały się zjazdy sejmów żydowskich zwanych waadami lub „Zjazdami Czterech Ziem”. Pierwsza wzmianka o sejmie odbywającym się w Jarosławiu pochodzi z 1608 r. Ostatnie jego posiedzenie odbyło się w 1764 r. W ciągu XVII i XVIII wieku nastąpił proces uniezależniania się Żydów jarosławskich od kahału w Przemyślu. Na przełomie XVII i XVIII wieku w mieście istniała już ulica żydowska, a u schyłku XVII stulecia Żydzi jarosławscy posiadali własny cmentarz za bramą pełkińską. W drugiej połowie XVII wieku w mieście istniała synagoga. W 1704 r. Jeszaja pochodzący z Krakowa został pierwszym rabinem jarosławskim, nadal podlegającym rabinowi w Przemyślu. Dopiero w 1774 r. przykahałek jarosławski usamodzielnił się, a pierwszym rabinem niezależnej gminy żydowskiej był Jehoszyja Horowitz. W Zarządzie gminy zasiadało 9 członków wybieranych na czteroletnią kadencję oraz 12 członków Rady. Obszar jarosławskiej gminy izraelickiej pokrywał się z obszarem okręgu metrykalnego i obejmował następujące miejscowości: Boratyn, Bobrówka, Bystrowice, Cieszacin Mały, Cieszacin Wielki, Chłopice, Cząstkowice, Jankowice, Jarosław, Kidałowice, Kisielów, Kruhel Pawłosiowski, Koniaczów, Łapajówka, Makowisko, Morawsko, Munina, Ożańsko, Pełkinie, Pełnatycze, Rożniatów, Roźwienica, Rudołowice, Ryszkowa Wola, Szówsko, Sobiecin, Surochów, Szczytna, Tywonia, Tuczempy, Wierzbna, Wola Pełkińska, Wola Roźwienicka, Zarzecze, Żurawiczki. W 1813 r. Żydzi stanowili już ¼ ludności Jarosławia. W 1880 r. w mieście było 4 474 Żydów, co stanowiło 36% ogółu ludności Jarosławia, natomiast w 1921 r. Jarosław liczył 6 577 ludności wyznania mojżeszowego, co stanowiło 32,9% ludności. Po wejściu wojsk niemieckich do Jarosławia 10 IX 1939 Niemcy rozpoczęli 23 IX deportację ludności żydowskiej za linię demarkacyjną. Trwała ona 6 dni, a następną rozpoczęto w październiku. W 1942 r. Żydów przeznaczonych do eksterminacji wywożono do obozu w Bełżcu, a niektórych hitlerowcy w 1944 r. przenieśli do obozu pracy przy fabryce silników lotniczych w Rzeszowie. W Jarosławiu w dzielnicy Kruhel Pełkiński zachował się cmentarz żydowski z ok. 50 nagrobkami. Na cmentarzu znajduje się kilkadziesiąt nieoznaczonych mogił Żydów, rozstrzelanych przez hitlerowców, w tym zbiorowy grób 36 osób narodowości żydowskiej, zamordowanych 1 VIII 1943 r. w Wólce Pełkińskiej. W Jarosławiu zachowały się do dziś budynki synagogi oraz małej synagogi, łaźni rytualnej, Towarzystwa „Talmud Tora”, a także Stowarzyszenia Rękodzielników Żydowskich. Użytkowane są głównie jako budynki użyteczności publicznej. Metryki wyznaniowe to dokumenty bieżącej rejestracji statystycznej, najstarsze wśród źródeł demograficznych. Zapisy metrykalne już w XVIII wieku zaczęły uzyskiwać moc aktu prawnego (odnosiło się to do wszystkich wyznań, jednak zasady prowadzenia ksiąg najszerzej były omawiane w normatywach Kościoła katolickiego i dzięki temu rozpowszechniły się w całej Europie). Po I rozbiorze Rzeczpospolitej austriackie władze państwowe zaczęły ingerować w czynności związane ze dokonywaniem zapisów w księgach metrykalnych. Józef II wydał patent (1784 rok), w którym nakazywał Żydom „prowadzić trojakie rejestry z przepisanymi rubrykami, z małą zmianą z powodu ich religijnego wyznania”. Ponadto przepisy zakazywały rabinom dokonywania wpisów w jidisz lub języku hebrajskim. 10 VII 1868 roku księgom metrykalnym żydowskim nadano moc dowodową. Ta ustawa powoływała także świeckich urzędników tzw. metrykantów. Do ich obowiązków należało prowadzenie ksiąg metrykalnych, nadzór nad nimi i przyjmowanie petentów. Obowiązek zatrudnienia takiego urzędnika nałożono na gminy wyznaniowe na mocy rozporządzenia z 15 III 1875 roku. W 1876 roku wprowadzono w Galicji podział na żydowskie okręgi metrykalne. Ich liczba wynosiła początkowo 261. Należy jednak zaznaczyć, że obszar okręgu metrykalnego nie zawsze pokrywał się z terenem działania gmin wyznaniowych. Z tego powodu w latach 1891-1905 w 16 rozporządzeniach starano się ostatecznie uregulować relacje między żydowskimi okręgami i gminami.

Daty skrajne:

1877-1936, 1938 [1947, 1950, 1957-1958]

Klasyfikacja:

urzędy stanu cywilnego i akta metrykalne

Nazwa twórcy:

Daty:

1877-1936, 1938-1938, 1947-1947, 1950-1950, 1957-1958.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

ukraiński, polski, niemiecki, łaciński, jidysz, hebrajski

Dostępność:

Udostępniany częściowo

Ogółem jednostek archiwalnych:

300

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

204

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

1.72

Ogółem opracowanych metrów bieżących

1.1

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Brak danych
spis zdawczo-odbiorczy Brak danych
elektroniczny inwentarz archiwalny roboczy Brak danych