Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Rzeszowie

Sygnatura
59/47/0
Liczba serii
16
Liczba skanów
31704

Zawartość:

Zespół Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Rzeszowie składa się z dwóch części: aktowej i materiałów ulotnych. Na dokumentację aktowa składają się materiały wytworzone w trakcie działalności WUKPPiW w Rzeszowie w latach 1945 – 1972 oraz z lat późniejszych. Są to głównie materiały dotyczące ingerencji cenzorskich, sprawozdania z działalności urzędu, różnego rodzaju materiały instruktażowe (dyrektywy cenzorskie, przeglądy ingerencji), protokoły z kontroli drukarń, itp. Niewiele akt zachowało się z lat późniejszych, kiedy to w Rzeszowie działała Delegatura Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Akta te zostały wyłączone z zespołu Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Rzeszowie. Są to przede wszystkim Biuletyny GUKPPIW w Warszawie oraz sprawozdania z działalności delegatury. Jeśli chodzi o drugą część zespołu to są to afisze i druki ulotne małego formatu przesyłane jako egzemplarze okazowe do WUKPPiW w Rzeszowie przez rożnego rodzaju instytucje, urzędy, przedsiębiorstwa stowarzyszenia i organizacje.

Dzieje twórcy:

Cenzura, jako instytucja kontrolująca przepływ informacji funkcjonowała w strukturach Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego od momentu jego powołania. Główny Urząd Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk (pierwotnie Centralne Biuro Kontroli Prasy) był organizowany z bezpośrednim udziale sowieckich doradców. Struktury urzędu kontroli przepływu informacji od początku silnie związane były z powstającym aparatem represji i podobnie jak on działały często na pograniczu prawa. Dopiero dekret z dn. 5 lipca 1946 roku o Głównym Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (GUKPPiW) usankcjonował istnienie i strukturę cenzury w Polsce . W ramach GUKPPiW powstała sieć terenowa Wojewódzkich Urzędów Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (WUKPPiW), która przejęła kompetencje Wojewódzkich Urzędów Informacji i Propagandy oraz cenzorów działających w ramach Wojewódzkich Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego. W tym czasie powstał też WUKPPiW w Rzeszowie. W myśl dekretu głównymi zadaniami urzędu były: nadzór nad prasą, publikacjami i widowiskami w zakresie przewidzianym w szczególnych przepisach prawnych, kontrola rozpowszechniania wszelkiego rodzaju utworów za pomocą druku, obrazu i żywego słowa. Kontrola była uzasadniana koniecznością przeciwdziałania próbom godzenia w ustrój Państwa Polskiego, ujawnianiu tajemnic państwowych, naruszaniu międzynarodowych stosunków, lekceważenia prawa i dobrych obyczajów oraz wprowadzaniu w błąd opinii publicznej, poprzez podawanie wiadomości niezgodnych z rzeczywistością. W praktyce głównym celem istnienia cenzury było właśnie wprowadzanie w błąd opinii publicznej, zgodnie z założeniami propagandy komunistycznej Ponieważ, kontroli podlegała niemal każda forma wyrazu, cenzura stawała się głównym narzędziem propagandy komunistycznej, uniemożliwiając jakąkolwiek agitację opozycji, a w późniejszym okresie także ograniczając działalność kościoła. Zadania swe realizował WUKPPiW w Rzeszowie prowadząc kontrolę wszystkich druków powstających na terenie województwa rzeszowskiego, a od 1948 roku także kontrolę drukarń. Praca cenzorska składała się z następujących etapów: kontrola wstępna, kontrola faktyczna, kontrola następna, kontrola wtórna. Pierwszy etap polegał na przeczytaniu przez cenzora projektu druku (np. druku próbnego – tzw. szczotkowego szpalty lub łamu gazetowego) i dokonaniu w nim skreśleń oraz poprawek (ingerencji). Drugi etap polegał na kontroli tekstu i ilustracji faktycznie oddanych do druku. Kontrola następna polegała na sprawdzeniu czy utwór jest rozpowszechniany z uwzględnieniem ingerencji. Kontrola wtórna z kolei polegała na ponownym przeanalizowaniu przeprowadzonych ingerencji i służyła doskonaleniu warsztatu cenzorów. Pracą WUKPPiW kierował naczelnik, któremu podlegali kierownicy referatów i pracownicy na samodzielnych stanowiskach. Struktura samego urzędu zmieniała się w zależności od potrzeb i zasobów ludzkich jakimi dysponowano w danym momencie. W miastach powiatowych urząd reprezentowali pełnomocnicy powiatowi, których WUKPPiW w Rzeszowie posiadał w różnych okresach od 11 do 17. Od 1948 roku ich kompetencje przejęli referenci społeczno – polityczni w starostwach działający pod nadzorem cenzorów z WUKPPiW. Działalność pełnomocników powiatowych ograniczała się w zasadzie do kontroli drukarń i drobnych druków ulotnych w nich powielanych. Prasa i wydawnictwa zwarte i tak podlegały kontroli WUKPPiW w Rzeszowie. W połowie 1952 roku struktura WUKPPiW w Rzeszowie wyglądała w sposób następujący: Naczelnik, Referat Prasy i Radia, Referat Widowisk i Publikacji Nieperiodycznych, Referat Druków Ulotnych, Księgowość, Samodzielne stanowisko kontrolera drukarń. Niebawem ograniczono ilość referatów do dwóch (Referat Prasy i Radia oraz Referat Widowisk i Inspekcji), aby po 1966 roku ostatecznie wprowadzić strukturę określoną w statucie GUKPPiW i jego organów terenowych stanowiącym załącznik do uchwały Rady Ministrów nr 231/66 z dnia 31 sierpnia 1966 roku. W strukturze WUKPPiW przewidziano: Referat Ogólny, Referat Prasy, Referat Publikacji Nieperiodycznych, Referat Widowisk, Referat Instruktażu i Kontroli, Referat Wojskowy, Referat Wydawnictw Obcojęzycznych. W praktyce WUKPPiW w Rzeszowie nigdy nie osiągnął przewidzianej statutem struktury organizacyjnej, a poszczególne referaty łączono ze sobą. Niejednokrotnie jedna osoba skupiała w swych rękach kompetencje przewidziane dla dwóch lub trzech referatów, a ponieważ nie miała nikogo do pomocy jej komórka organizacyjna określana była samodzielnym stanowiskiem. W różnych okresach czasu istniało w WUKPPiW kilka takich samodzielnych stanowisk, których kompetencje zmieniały się płynnie w zależności od potrzeb. Na mocy uchwały nr 234 Rady Ministrów z 2 września 1972 r. zmieniono strukturę organów cenzury w Polsce i w dotychczasowe WUKPPiW przekształcono w Delegatury GUKPPiW. Tym samym WUKPPiW w Rzeszowie zakończył swoją działalność ulegając przekształceniu w Delegaturę GUKPPiW w Rzeszowie. Ustawa z dn. 11 kwietnia 1990 r. o uchyleniu ustawy o kontroli publikacji i widowisk, zniesieniu organów tej kontroli oraz o zmianie ustawy – Prawo prasowe zlikwidowała Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk oraz okręgowe urzędy kontroli publikacji i widowisk. [autor - mgr Bogusław Kleszczyński, mgr Danuta Olszanecka]

Daty skrajne:

1945-1983

Klasyfikacja:

administracja specjalna

Nazwa twórcy:

Daty:

1945-1983.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

polski

Dostępność:

Udostępniany w całości

Ogółem jednostek archiwalnych:

337

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

337

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

15.05

Ogółem opracowanych metrów bieżących

10.11

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
elektroniczny inwentarz archiwalny roboczy Tak
inwentarz książkowy zatwierdzony Nie

skontrum 1995/96 r. - brak 1 j.a. - sygn. 126