Sąd Obwodowy w Opolu

Sygnatura
45/60/0
Liczba serii
154
Liczba skanów
1487

Zawartość:

Organizacja sądu 1829-1942 (4 j.a.), Sprawy procesowe 1812-1930 (3 j.a.), Akta wystąpienia z kościoła i synagogi 1885-1942 (9 j.a.), Akta dotyczące dziedziczenia i testamenty: testamenty, akta spadkowe, rejestry spraw dziedziczenia, działalność sądów do spraw spadkowych 1816-1945, [1957] (2427 j.a.), Sprawy rodzinne i opiekuńcze: rejestry opiekuńcze, indywidualne, sprawy dotyczące opieki nad małoletnimi 1925-1945 [1946] (17 j.a.), Księgi gruntowe: poszczególnych miejscowości powiatu opolskiego 1742-1945 [2018] (1263 j.a.), Akta gruntowe 1750-1944 (42 j.a.), Akta hipoteczne 1818-1884 (3 j.a.), Güterregister 1897-1943 (2 j.a.), Rejestry handlowe 1863-1944 (12 j.a.), Rejestry związków 1879-1945 (9 j.a.), Uwłaszczenia 1765-1875 (4 j.a.), Akta upadłościowe 1868-1931 (3 j.a.), Rejestracja ludności żydowskiej 1847-1874 (2 j.a.), Protokoły sądów rozjemczych 1859-1939 (5 j.a.), Akta osobowe pracowników sądu 1930-1942 (1 j.a.).

Dzieje twórcy:

Po opanowaniu Śląska w 1742 r. władze pruskie pozostawiły na tym obszarze sądownictwo patrymonialne i miejskie (Patrimonial und Stadtgerichte). Nadzór nad nimi sprawowały nowo utworzone rejencje sądowe (Oberamtsregierungen). Stanowiły one sądy I instancji dla spraw feudałów oraz rozstrzygały spory między stanami i władzami. Przed 1742 rokiem władzę sądowniczą w Opolu sprawował książę wraz ze swoimi zastępcami. W 1808 r. nastąpiła pierwsza reorganizacja sądownictwa pruskiego. Zniesione zostały wówczas rejencje sądowe. W ich miejsce powołano wyższe sądy krajowe (Oberlandesgerichte). W miejsce zlikwidowanych sądów miejskich, w miastach królewskich utworzono sądy ziemskie i miejskie I instancji (Land und Stadtgerichte).Sąd miejski w Opolu został powołany w 1809 roku. Rozporządzenie króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV z dnia 2 lutego 1849 r. zniosło jurysdykcję prywatną i sądownictwo dla osób uprzywilejowanych, a także usankcjonowało nową organizację sadów. Kompetencje zniesionych sądów przekazano nowo utworzonym sądom państwowym. Sądami I instancji były sądy powiatowe (Kreisgerichte), obejmujące swoją właściwością cały powiat, pod warunkiem, że liczył 40 tys. mieszkańców, a po dwa powiaty – jeżeli liczył mniej mieszkańców. W miastach powyżej 50 tys. pozostawiono wprawdzie sądy miejskie, ale zostały one upaństwowione. Zarówno sądy powiatowe jak i miejskie dzieliły się na dwa oddziały: cywilny i karny. Specjalne komisje sądów powiatowych (Kreisgerichtskommisionen) załatwiały sprawy osób zamieszkałych z dala od siedzib sądów. Dla wydania postanowień w sprawach wymagających kolegialnego rozpoznania, z wyjątkiem spraw małżeńskich, licytacji, przymusowego zarządu, sądy wysyłały w teren deputacje sądów powiatowych (Kreisgerichtsdeputationen). Sądy przysięgłe (Schwurgerichte) rozpatrywały w sądach I instancji sprawy karne, dotyczące przestępstw zagrożonych karą śmierci lub więzienia powyżej pięciu lat. Jako sądy II instancji utworzono sądy apelacyjne (Apelationsgerichte), a najwyższą instancję stanowił Wyższy Trybunał (Obertribunal) w Berlinie. Na mocy ustawy z 27 stycznia 1877 r. zlikwidowano sądy powiatowe i miejskie, a na ich miejsce powołano do życia sądy obwodowe (Amtsgerichte) jako sądy I instancji. Pomimo, że ustawa datowana jest na 1877 roku, nie jest równoznaczna z rozpoczęciem działalności przez sądy obwodowe. Musiała być ona zaaprobowana przez parlamenty krajowe. Pruski sejm dokonał tego w 1878 roku. Ostatecznie sady obwodowe miały rozpocząć swą działalność z dniem 01.10.1879 roku. W Prusach sądami obwodowymi, których siedziby i obwody mogły być zmienione wyłącznie na mocy ustawy, zawiadywał sędzia jednoosobowo. Sędzia okręgowy mógł jednocześnie być członkiem albo dyrektorem nadrzędnym w sądzie krajowym. Ogólne zwierzchnictwo służbowe mogło być przekazane prezydentowi nadrzędnego sądu krajowego. Zasada ta nie miała zastosowania w przypadku, kiedy sąd I- instancji dysponował wieloma sędziami, z reguły więcej niż 15, mógł wówczas wyznaczyć na kierownika jednego z nich. W spornych sprawach cywilnych (Rechtsstreitigkeiten) sądy I- instancji były kompetentne do załatwiania spraw o wartości przedmiotu sporu do 500 marek, spaw z tytułu umowy najmu, umowy o pracę, spraw alimentacyjnych, spraw upadłości, czy spraw dotyczących postępowania wywoławczego. Do kompetencji sądów obwodowych należały również sprawy dotyczące ksiąg gruntowych, opiekuństwa, rejestrów postępowań z zakresu dobrowolnej jurysdykcji. W sprawach karnych sądy I- instancji były władne do przekazywania, dopuszczania i określenia przestępstw. Sprawy karne należące do kompetencji tego sądu rozstrzygane były przez sąd ławniczy (Schöffengericht), który składał się z sędziego I-instancji jako przewodniczącego i dwóch ławników, z których przynajmniej jeden musiał być mężczyzną. Ławnicy w czasie głównej rozprawy sadowej korzystali w pełnym zakresie z uprawnień sędziów. Urząd ławniczy był urzędem honorowym. Przewodniczący gminy (Gemeindevorsteher) przedstawiał co roku spis osób zamieszkałych w gminie, które mogły pełnić funkcję ławniczą. Ewentualnie wniesione protesty przeciw umieszczeniu danej osoby na liście rozpatrywała komisja zbierająca się przy sądzie obwodowym, która składała się z sędziego sądu I-instancji jako przewodniczącego, urzędników administracji państwowej (Staatsverwaltungsbeamten) i 7 osób zamieszkujących na terenie danego obwodu sądowego, ponadto wybrane i zaufane osoby. Komisja wybierała z przedstawionej listy wstępnej niezbędną liczbę ławników i pomocniczych ławników (Hilfsschöffen). Nowo wybrani ławnicy byli zaprzysiężeni. Sądy ławnicze były właściwie dla wszystkich wykroczeń zagrożonych karą więzienia do 3 miesięcy i karą grzywny o wartości 600 marek, w sprawach zranienia ciała, obelg, kradzieży, kiedy wartość przedmiotu nie przekroczyła 520 marek, następnie w sprawach oszustw do wysokości 520 marek, w sprawach protekcji i paserstwa. Od 1923 r. istniały przy sądach obwodowych: sąd do spraw młodzieży (Jugendgericht), sąd do spraw niepodzielnych gospodarstw chłopskich (Anerbengericht) w składzie 1 sędziego i 2 chłopów, a od 1933 r. sądy do spraw rasowych (Erbgesundheitsgerichte). W 1935 r. powstał Urząd do Spraw Oddłużniania (Entschuldungsamt). W łączności z sądami obwodowymi działały od 1934 r. samodzielne sądy do spraw pracowniczych (Arbeitsgerichte), rozpatrujące wykroczenia i przestępstwa z tytułu umowy o pracę. Instancją rewizyjną (apelacyjną) od wyroków sądów obwodowych były od roku 1878. sądy krajowe (Landgerichte). Działalność sądów pruskich na Śląsku, w tym sądu w Opolu, trwała do maja 1945r. [Na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. Sabina Kurtz, Aneta Marecka, Zuzanna Mruczek, Opole 2003]

Daty skrajne:

[1742, 1804, 1872-1878] 1879-1945 [1955-2003]

Klasyfikacja:

instytucje ochrony prawa i wymiaru sprawiedliwości

Nazwa twórcy:

Daty:

1742-1742, 1804-1804, 1872-1878, 1879-1945, 1955-2003.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Amtsgericht Oppeln

Języki:

polski, niemiecki, czeski

Dostępność:

Udostępniany częściowo

Ogółem jednostek archiwalnych:

3840

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

3808

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

89.13

Ogółem opracowanych metrów bieżących

86.99

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
elektroniczny inwentarz archiwalny zatwierdzony Nie