Sąd Kameralny Rzeszy w Wetzlar

Sygnatura
65/6/0
Liczba serii
21
Liczba skanów
155313

Zawartość:

Akta procesowe, uporządkowane alfabetycznie według powodów, dotyczące apelacji i rewizji oraz sporów książąt z poddanymi. Głównymi przedmiotami procesów były sprawy: o zakłócenie pokoju powszechnego, rozboje, najazdy, rabunki, spory lenne, sekularyzację majątków kościelnych, przywileje stanowe (zwłaszcza miejskie, sądowe, młynarskie), spory o lasy i drewno, sprawy podatkowe, cechów, rzemiosła, handlu, żeglugi, długów, zastawów, przestępstw kryminalnych (w tym morderstwa, rozboje i pojedynki, czary oraz obrazę majestatu). Zachowały się także archiwalia procesów w sprawach obyczajowych, w tym oskarżenia o cudzołóstwo, zerwanie zaręczyn, rozwody i unieważnienia małżeństw. Do akt sprawy obok apelacji, relacji z przewodów oraz wyroków w niższych instancjach bardzo często były dołączone załączniki, m.in.: odpisy dokumentów i przywilejów, odpisy ksiąg kupieckich i rejestry podatkowe, mapy z XVI–XVII w., a także opinie prawnicze wydane przez znanych prawników, wydziały prawne uniwersytetów, cytaty z dzieł prawniczych, a motywujące zasadność apelacji. Stronami procesowymi byli panujący książęta, przedstawiciele szlacheckich rodów pomorskich oraz miasta księstwa i ich mieszczanie.

Dzieje twórcy:

Sąd Kameralny Rzeszy został utworzony w 1495 r. przez cesarza Maksymiliana I jako najwyższa instancja sądowa dla całej Rzeszy. W pierwszej instancji sąd ten rozstrzygał sprawy m.in. o złamanie pokoju powszechnego oraz dotyczące bezpośrednich lenników cesarza. Ponadto orzekał w przypadkach, gdy sąd właściwy odmówił ich rozpatrywania. Jako sąd najwyższy przyjmował apelacje w sprawach cywilnych od orzeczeń sądów władców terytorialnych Rzeszy, jednakże wartość przedmiotu sporu musiała przekroczyć określoną sumę. Ponadto możliwość apelacji była ograniczona przez privilegium de non appellando. Sąd Kameralny Rzeszy nie orzekał właściwe w sprawach karnych, a według ordynacji z 1555 r. dozwolona była tylko w tych sprawach skarga nieważności. W Księstwie Pomorskim, będącym bezpośrednim lennem cesarskim, obowiązywało prawo apelacji od wyroków książęcych sądów nadwornych w Szczecinie i Wołogoszczy oraz prawo wnoszenia skarg na władcę do Sądu Kameralnego Rzeszy. Wspomniane uprawnienia zostały ograniczone w 1544 r. przez privilegium de non appellando do sumy 300 guldenów, a w 1606 r. do sumy 500 guldenów. Po podziale księstwa w latach 1648–1653 Szwecja na objętych obszarach uzyskała całkowite zawieszenie apelacji do sądu cesarskiego, natomiast władcy pruscy osiągnęli to dopiero w 1746 r. Według ordynacji sąd miał orzekać na podstawie ustaw sejmu Rzeszy oraz prawa rzymskiego. Organizację sądu precyzyjnie regulowała ordynacja z 1555 r., dzieląc go na cztery senaty, kierowane przez prezydentów. Opracowaniem spraw zajmowało się 50 asesorów (sędziów), wspomaganych przez personel kancelaryjny: sekretarzy, pisarzy, registratorów i archiwariuszy. Całością prac kiero-wał sędzia kameralny, mianowany przez cesarza. Początkowo siedziba sądu znajdowała się we Frankfurcie n/M, następnie w latach 1527–1693 w Spirze, a później, aż do rozwiązania w 1806 r., w Wetzlar. Akta Sądu Kameralnego Rzeszy pozostawały po likwidacji instytucji w Wetzlar, włączonego w 1815 r. do Prus. W 1821 r. Zgromadzenie Związku Niemieckiego postanowiło na 20 lat przekazać państwu pruskiemu w powiernictwo zgromadzone w Wetzlar akta sądowe oraz powołało specjalną komisję do rozstrzygnięcia sprawy tychże archiwaliów. W 1839 r. wspomniane zgromadzenie postanowiło, że akta (80 tys. procesów) zostaną podzielone pomiędzy kraje związkowe według pochodzenia powodów lub siedziby sądu orzekającego w instancji niższej. Separacja akt i ich przekazywanie do właściwych archiwów nastąpiło w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XIX w. W utworzonym w Wetzlar pruskim archiwum państwowym pozostały jedynie akta tzw. niepodzielne oraz wszystkie archiwalia procesów z krajów, które wówczas wchodziły w skład państwa pruskiego, tj. m.in. z Pomorza. W 1924 r. archiwum w Wetzlar zostało przez pruskie władze archiwalne zlikwidowane, a przechowywane materiały, kierując się zasadą pertynencji terytorialnej, podzielono pomiędzy archiwa w poszczególnych prowincjach. Procesy z terenu Pomorza zostały przesłane do AP w Szczecinie, gdzie ówczesny jego dyrektor, dr. Otto Grotefend w latach 1926–1927 dokonał ich ponownej inwentaryzacji, zachowując alfabetyczny układ akt według powodów oraz sporządził indeksy: osobowy, geograficzny i rzeczowy. W okresie II wojny światowej, podczas rozśrodkowania zasobu archiwum, Sąd Kameralny Rzeszy został wywieziony do Tychowa koło Słupska. Z 2199 pozycji inwentarzowych zaginęło wówczas 656. W latach czterdziestych XX w. zespół powrócił do magazynów AP w Szczecinie.

Daty skrajne:

1512-1748

Klasyfikacja:

Nazwa twórcy:

Daty:

1512-1748.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Reichskammergericht in Wetzlar

Języki:

Dostępność:

Ogółem jednostek archiwalnych:

2070

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

2070

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

99.0

Ogółem opracowanych metrów bieżących

99.2

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak w bazie IZA

Cały zespół jest zmikrofilmowany sygn. 1-2070 (cały); N 65 28000 - 65 30068