Cementownia "Przemko" w Szczecinie-Stołczynie

Sygnatura
65/437/0
Liczba serii
23
Liczba skanów
0

Zawartość:

1. Organizacja i zarządzanie - 1940-1957; 32 j.a. 1.1. Przejmowanie, uruchamianie i rozbudowa cementowni - 1946-1954; 11 j.a. 1.2. Przedwojenna dokumentacja cementowni w Lubinie - 1940-1941; 1 j.a. 1.3. Plany sytuacyjne cementowni - 1947-1950; 3 j.a. 1.4. Przydział lokali dla pierwszych pracowników - wykazy nazwisk - 1948-1948; 1 j.a. 1.5. Struktura organizacyjna - schematy organizacyjne, podziały czynności - 1950-1951; 2 j.a. 1.6. Zarządzenia wewnętrzne - 1952-1956; 4 j.a. 1.7. Narady pracowników - protokoły - 1949-1956; 6 j.a. 1.8. Kontrole wewnętrzne - 1946-1953; 2 j.a. 1.9. Sprawy socjalne - finansowanie - 1949-1957; 2 j.a. 2. Planowanie - 1948-1956; 31 j.a. 2.1. Plany finansowe - 1948-1956; 13 j.a. 2.2. Plany techniczno-ekonomiczne, produkcji, zatrudnienia - 1950-1955; 6 j.a. 2.3. Plany pracy - 1951-1952; 1 j.a. 2.4. Plany postępu technicznego, racjonalizacji i wynalazczości - finansowanie - 1953-1953; 1 j.a. 2.5. Plany inwestycyjne - 1948-1954; 3 j.a. 2.6. Plany etatów, zatrudnienia i płac - 1949-1955; 7 j.a. 3. Sprawozdawczość - 1949-1957; 15 j.a 3.1. Bilanse i sprawozdania finansowe - 1949-1957; 12 j.a. 3.2. Analizy finansowe - 1954-1954; 1 j.a. 3.3. Sprawozdania z działalności - 1952-1952; 1 j.a. 3.4. Sprawozdania inne - 1951-1951; 1 j.a. 4. Koło Związku Młodzieży Polskiej - 1949-1950; 2 j.a.

Dzieje twórcy:

Przemysł cementowy pod względem produkcji nabiera znaczenia w życiu gospodarczym Szczecina od lat pięćdziesiątych XIX w. Przedsiębiorstwa przemysłu cementowego powstawały w Szczecinie jako inwestycje pozbawione tradycji. Cement sprowadzano wówczas w dużych ilościach z Anglii, skąd na grunt pruski przeniesiono nowoczesne metody produkcji. Początki cementowni szczecińskich, związane były z osobą P. Gutkiego, który w 1852 r. wykupił od państwa grunty byłej cegielni fortecznej w Żelechowej. Cement ze Szczecina został wkrótce wyróżniony na światowej wystawie przemysłowej w Paryżu w 1955 r. W tymże też roku przedsiębiorstwo Gutkiego stworzyło spółkę akcyjną – fabrykę cementu portlandzkiego, gdzie wszyscy jej udziałowcy pochodzili ze Szczecina. W latach sześćdziesiątych XIX w. powstały na obszarze szczecińskiego zespołu miejskiego dalsze cementownie. W 1862 r. grupa kupców z G. Topfferem i H. Grawitzem wykupiła część majątku junkierskiego w Zdrojach, wznosząc na tych gruntach zakład pozostający od końca tego dziesięciolecia w fazie rozbudowy. W 1866 r. zainstalowano tu 2 maszyny parowe o mocy KM pochodzące z „Vulcana”. Ważną poza szczecińską inwestycją miejscowych kupców była cementownia w Lubiniu, przekształcona pod kierownictwem J. Quistorpa w przedsiębiorstwo akcyjne. Duże partie swoich wyrobów kierowała ona na rynki zagraniczne. Szczeciński ośrodek przemysłu cementowego należał już przed 1870 r. do najnowocześniejszych w całych Niemczech. Na gruntach gminy Podjuchy F. Dieder, z pochodzenia Francuz, założył w 1834 r. fabrykę wyrobów szamotowych na miejscu starej cegielni i wapienników. Do istniejących już przed 1870 r. cementowni doszła jeszcze w 1874 r. cementownia w Drzetowie oraz mała cementownia „Mercur”. Okres po 1870 r. do I wojny światowej, należał do najbardziej pomyślnych w działalności szczecińskich producentów cementu. Posługując się nowoczesną technologią, mając do dyspozycji miejscowe zasoby kredy, później także sprowadzane drogą wodną z Wolina i Rugii, szczeciński przemysł cementowy zdobył przodującą pozycje w całych Niemczech. O wielkości produkcji cementu decydowały głównie trzy fabryki działające na obszarze szczecińskiego zespołu miejskiego: 1) cementownia portlandzka na Żelechowie (zał. 1852 r.), 2) „Stern” w Zdrojach (zał. 1862 r.), 3) cementownia w Drzetowie (zał. 1874 r.; po I wojnie św. zawiesiła swą działalność) oraz cementownie: w Lubinie i Wolgast, wchodzące do „Pommersche Industrie- Verein auf Actien”. Faktycznie na terenie zespołu miejskiego w Szczecinie istniała jeszcze czwarta cementownia – oddział cementowy huty „Kraft”. Na jej terenie i podwalinach powstała po II wojnie światowej późniejsza Cementownia „Przemko” w Stołczynie – Szczecinie. Cementownia w Stołczynie istniała już w 1900 r. W tymże roku Cementownia ta weszła w skład przedsiębiorstwa „Eisenwerk Kraft”, zaś w 1921 r. tak Huta jak i cementownia zostały przejęte przez przedsiębiorstwo „Hochefenwer Lubeck A.G” i na terenie Ziem Odzyskanych Huta wraz z Cementownią egzystowały pod nazwą „Hochofenwerk Lubeck Aktiengesellschfat, Zweignie derlassung Hutte Kraft”. Stoltzhagen – Kratzwick bei Stettin”. W 1900 r. cementownia korzystała z maszyn parowych, jako siły napędowej, natomiast od 1927 r. poruszana była energią elektryczną, wytwarzaną własnymi turbozespołami. Do wypalania klinku cementownia wykorzystywała gaz wielkopiecowy, doprowadzany specjalnymi rurociągami gazowymi z sąsiedniej Huty. Huta w Stołczynie wybudowana została w latach 1900-1901 przez firmę „Hochofenwerk Lubeck A.G. w Lubece, jako zakład siostrzany tejże, występując pod f-mą „Hochofrnwerk Lubeck A.G.”, Zweigniederlassung Hute Kraft – Stolzenhagen Kratzieck. Posiadała ona następujące wydziały: 1) 2 Wielkie Piece, 2) Koksownię, 3) Wytwórnię produktów ubocznych Koksowni, 4) Hutę miedzi, 5) Cementownię, 6) Spiekalnię. Początki przemysłu metalowego w Szczecinie związane są właśnie z powstałą w 1897 r. hutą „Kraft”, wzniesioną w podszczecińskiej wówczas miejscowości Kraśnika nad Odrą. Jednym oddziałów przedwojennej Huty „Kraft” była cementownia w Stołczynie, późniejsza - Cementownia „Przemko” w Stołczynie, utworzona po II wojnie przez władze polskie, jako odrębne przedsiębiorstwo. W czasie działań wojennych, szczególnie w 1945 r. cementownia została kompletnie zdemontowana i poważnie zniszczona. Cementownia w Stołczynie została objęta w zarząd Państwowy w dniu 5 sierpnia 1945 r. Natomiast Huta została po wojnie przejęta przez władze polskie w dniu 16.05.1946 i początkowo została włączona do Gliwickich Zakładów Hutniczych, a następnie w maju 1950 r. utworzono odrębne przedsiębiorstwo państwowe Huta "Szczecin". Byłe cementownie niemieckie przejęte na własność Państwa przez władze polskie: 1. Hochenfenwerk Lubeck, Aktiengesellschaft, Zwiegniederlasung Hutte Kraft –Stołczyn /koło Szczecina – Cementownia „Przemko” Szczecin” 2. Stettiner Portland-Zement Fabryk „Zullichow”, Pommern, Adolf Hitlerstr. 34/30, Zullichov – Cementownia “Mieszko” Żelechowo 3. Pomemersche Industrie Verein A.G. verk Lebbin in Lebin n- Cementownia “Lubin” w Lubinie 4. Portland-Zement Fabrik “Stern” Toepffer, Gratzwick u. Co Finkenwalde – Cementownia “Czanowo” (Zdroje). Cementownia „Przemko” założona w Szczecinie – Stołczynie przy ul. Fabrycznej Nr. 1 – 3 została uruchomiona na zrębach zniszczonego przedwojennego przedsiębiorstwa. W roku 1946 nazwa cementowni brzmiała: Fabryka Cementu Hutniczego „Stołczyn”, natomiast od połowy 1951 r. po raz pierwszy pojawia się nazwa Cementownia „Przemko” w Stołczynie koło Szczecina. Zakład został formalnie przejęty na zlecenie Delegatury Ministerstwa Przemysłu na Okręg Pomorze Zachodnie pismem z dn. 27.II.1946 r. Nr.134/46. Przedsiębiorstwo podlegało Min. Przemysłu i Handlu poprzez Centralny Zarząd Przemysłu Mineralnego bezpośrednio – Zjednoczeniu Fabryk Cementu RP w Sosnowcu. Upaństwowione zostało Zarządzeniem Min. Przemysłu poz. 176 z dn. 29.8.1941 r. Monitor Polski Nr. 94 z dn. 23.IX.1946, orzeczeniem Nr 1 Min. Przemysłu i Handlu z dn. 2.VII.1947 r. Monitor Polski Nr. 92/47. Cementownia obejmowała 3,5 ha. Zdolność zatrudnienia na jedną zmianę wynosiła 100 robotników. Budynki zostały zniszczone w 30% a urządzenia były zniszczone w 95%. W pierwszej fazie starano się zmontować urządzenia pozwalające rozpocząć produkcję cementu hutniczego. Plan 6-letni przewidywał osiągniecie 100 tys. ton. Właściwa modernizacja została przeprowadzona w latach 1952-1953, dokonano wtedy całkowitej wymiany urządzeń: a) 3 suszarnie żużla, b) uruchomiono młyn 4 kamerowy, c) zainstalowano 3 kompresory, d) 2 pompy ślimakowe do transportu cementu, e) zmontowano dwa pojemniki na cement, f) zmontowano rurociąg pneumatyczny łączący Oddział Młynów z pakownią, g) zmontowano urządzenia pakowni, h) zainstalowano własną stację transformatorową. W latach 1954-1955 przeprowadzono dalszą modernizację przedsiębiorstwa. Plan 5-letni przewidywał wzrost wydajności z 30%. W roku 1957 wymieniono młyn, który zastąpiono nowoczesnym młynem. 1 stycznia 1961 r. nastąpiło wcielenie Cementowni „Przemko” jako oddziału w skład Huty „Stołczyn” i połączenie obu przedsiębiorstw państwowych.

Daty skrajne:

[1940] 1946-1957

Klasyfikacja:

Nazwa twórcy:

Daty:

1940-1940, 1946-1957.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

Dostępność:

Ogółem jednostek archiwalnych:

80

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

80

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

1.0

Ogółem opracowanych metrów bieżących

0.6

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak Zespół zatwierdzony decyzją Komisji Metodycznej z dnia 28.11.2016 r.

Zespół zatwierdzony decyzją KM z dnia 22.12.2016 r.