Rząd Pruski

Sygnatura
42/1/0
Liczba serii
0
Liczba skanów
0

Zawartość:

1. Pomoce archiwalne: sumariusz, spisy akt, odsyłacze, sygn. 1-28, z lat 1700-1804; 2. Abschiede und Dekrete [Dekrety i protokoły Rządu Wschodniopruskiego]: protokoły, indeksy do protokołów, zarządzenia księcia, , sygn. 29-53, z lat 1527-1804; 3. Amtssachen [Komornictwa]: regulamin, sygn. 54, z lat 1738-1738; 4. Amtskammer [Urząd Kameralny]: rachunki starostw, umowy dzierżawy, sygn. 55, z lat 1656-1663; 5. Angerburg, Amt [Węgorzewo - komornictwo]: umowy kupna-sprzedaży, z lat 1750-1790; 6. Balga, Amt [Bałga - komornictwo]: kontrola rachunków kościelnych, protokół wizytacji kościołów, regulacje dóbr, regulacja rzek, sygn. 57-68, z lat 1575-1752; 7. Brandenburg Amt [Pokarmin - komornictwo]: zgody na udzielenie pożyczek, sporządzanie nowych przywilejów dla dóbr na prawie rycerskim, prawo patronatu, dzierżawa i sprzedaż majątków, spory o łany sołtysie, sygn. 70-165, z lat 1680-1803; 8. Contribution [Kontrybucje]: kontrybucje, sygn. 166-172, z lat 1620-1719; 9. Curland [Kurlandia]: raporty o sytuacji politycznej, sygn. 173-179, z lat 1670-1767; 10. Deutschland [Niemcy]: raporty o sytuacji politycznej umowy, sygn. 180-182, z lat 1574-1750; 11. Fiscalia [Podatki]: prośby o zaniechanie poboru podatków, protesty, sygn. 183-186, 1334, z lat 1623-1777; 12. [Fischhausen, Amt [Rybaki - komornictwo]: sprzedaże, dzierżawa, sprawy dotyczące kościołów i szkół, pożyczki z kasy kościelnej, sygn. 187-254, z lat 1540-1804; 13. Geistliche Sachen [Sprawy wyznaniowe]: instrukcja wizytacji, sygn. 255, z lat 1666, 14. Gilgenburg, Amt [Dąbrówno - komornictwo]: przywileje, sygn. 256, z lat. 1600-1750; 15. Johannisburg, Amt [Pisz - komornictwo]: kościoły, szkoły, przywileje, sprzedaże, Żydzi, sygn. 257-300, z lat 1542-1804; 16. Justiz Sachen, Ziwil-Prozesse [Procesy cywilne], sygn. 305-309, z lat 1541-1728; 17. Königsberg [Królewiec]: wielki szpital, biecie monet, nadania majątków, kapelani dworscy, sygn. 310-318, 427, 1336, z lat 1555-1743; 18. Kriegs-Sachen [Sprawy wojenne]:wojna polsko-szwedzka, raporty starostów, pobór, zwolnienia ze służby wojskowej, sygn. 319-348, z lat 1549-1735; 19. Landrechte [Prawo krajowe]: opinie do projektu prawa krajowego, sygn. 301-304, z lat 1793-1797; 20. Landstände [Stany krajowe]: materiały na sejm, sygn. 349-353, z lat 1688-1794; 21. Lehnsachen [Sprawy lenne]: akta rodów, przywilej, sprawy spadkowe, sygn. 354-361, 1539-1714; 22. Marienwerder und Riesenburg, Amt [Kwidzyn i Prabuty -komornictwo]: recesy wizytacyjne, sygn. 363-366, z lat 1723-1748; 23. Marienwerder, Garnsee und Riesenburg - Stadt [Kwidzyn, Kisielice i Prabuty, miasto]: opieka nad dziećmi, fundacje, sygn. 367-370, z lat 1693-1802; 24. Memel [Kłajpeda]: handel, cechy, sądownictwo, jarmarki, sygn. 371-426, z lat 1541-1798; 25. Neidenburg und Soldau [Nidzica i Działdowo - komornictwo]: akta nadań, sprawy kościołów, relacje z działalności karczmy, sprawy wyznań religijnych i nauczania religii, sprzedaż i dzierżawa majątków, sygn. 428-521, z lat 1539-1804; 26. Neuhausen, Amt [Romnowo- komornictwo]: remont budnyków kościelnych, uposażenie organisty, pożyczki zaciągane przez właścicieli majątków, sprzedaże majątków, sygn. 522-595, z lat 1613- 1804; 27. Olecko, Amt [Olecko - komornictwo]: naprawa budynków kościelnych, sprawy pastorów, sprawy szkół, sprzedaż majątków, sygn. 362, 596-625, z lat 1564-1792; 28. Ortelsburg, Amt [Szczytno - komornictwo]: sprawy kościelne, sygn. 626, z lat 1734-1772; 29. Osterode, Amt [Ostróda - komornictwo]: sprawy kościołów, szkół, sprzedaże i przekazania majątków, akty nadań dóbr, sprawy jarmarków, sprawy spadkowe, młyny, tartaki, sygn. 627-727; z lat 1530-1803; 30. Osterode und Hohenstein [Ostróda i Olsztynek - miasto]: protokoły rewizji szkół, sprawy szpitala miejskiego, cechy, sprawy spadkowe i sądowe, sygn. 728-764, z lat 1541-1793; 31. Polizei [Policja]: zgody na opuszczenie państwa, tabele majątków będących w rękach mieszczan, sygn. 765-827 z lat: 1751-1804; 32. Polen [Polska]: petycje, akta poszczególnych rodzin z Polski, napływ rodów polskich do Prus, dyplomy potwierdzające szlachectwo, sygn. 829-875, z lat 1529-1800; 33. Preussisch Eylau und Bartenstein, Amt [Iława Pruska i Bartoszyce - komornictwo]: kopia przywileju, sygn. 876, z lat 1718; 34. Preussisch Eylau [Iława Pruska - miasto]: cechy, sprawy kościołów i szkół, pożyczki z kasy kościelnej, sygn. 877-895, 1664-1786; 35. Preussisch Marck [Przezmark - komornictwo]: sygn. 896, z lat 1711; 36. Ragnit, Amt [Ragneta - komornictwo]: rachunki kościelne, spory graniczne, dziesięcina, obmiary majątków, sygn. 897-910, z lat 1549-1791; 37. Rastenburg, Stadt [Kętrzyn - miasto]: dzierżawa, sygn. 911, z lat 1735; 38. Rastenburg, Stadt [Kętrzyn - miasto]: szpital miejski, szpital starostwa, uposażenie pastorów i diakonów, remont budynków szkolnych i kościelnych, kat w Kętrzynie, sygn. 912-1065, z lat 1587-1803; 39. Rhein und Nikolaicken, Stadt [Ryn i Mikołajki - miasto]: zatrudnienie kantora w Mikołajkach, sygn. 1066-1067, z lat 1584-1736; 40. Schaaken, Amt [Szaki - komornictwo]: sprawy naprawy budynków kościelnych, sprawy pastorów i organistów, fundacje, konfirmacja, sygn. 1068-1127, z lat 1543-1804; 41. Schiffahrt [Żegluga]: żegluga w Kłajpedzie, przewóz towarów, cech żeglarzy, sygn. 1130-1137, z lat 1535-1694; 42. Schönberg und Rosenberg [Szymbark i Susz - miasto]: sprawy kościelne, 1138, z lat 1751; 43. Schweden [Szwecja]: prósba do króla szwedzkiego o wydanie paszportu, sygn. 1139, z lat 1577; 44. Sehesten, Amt [Szestno - komornictwo]: prośby, syg. 1140, z lat 1578; 45. Strom - Sachen [Rzeki]: regulacja rzek, śluz, sygn. 1141-1150, z lat 1555-1850; 46. Stipendien [Stypendia]: stypendia, fundacje, sygn. 1151-1185, z lat 1617-1802; 47. Tapiau, Amt [Tapiawa - komornictwo]: sprzedaże i dzierżawa majątków na prawie rycerskim, budowa i remont budynków kościelnych, pożyczki z kasy kościelnej, skargi mieszkańców na zwiększony wymiar pańszczyzny, sygn. 1186-1235, 1529-1804; 48. Tylsit, Stadt [Tylża - miasto]: sprawy akcyzy, sygn. 1270, z lat 1663; 49. Universität Königsberg [Uniwersytet Królewiecki]: sprawy pochówku, sprawy wyżywienia, nominacje na profesorów, druk ksiąg, cenzura, sygn. 69, 1271-1333, lat 1555-1804; 40. Wechsel - Sachen [Sprawy wekslowe], sygn. 1335, 1719-1722

Dzieje twórcy:

Rząd Pruski – Etatsministerium W latach 1525-1542 ukształtował się w Prusach Książęcych rząd kolegialny oparty o wzory przeniesione z Saksonii i Frankonii. W państwie rządził książę w oparciu o radę, w późniejszym okresie zwaną Izbą Nadradców (Oberratsstube). Radę zwoływał książę. W pierwszym okresie jej działalności stanowiła naturalną kontynuację rady działającej za czasów ostatnich wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego. Dopiero od uchwalenia ustawy o rządzie (Regimentsnottel), z 18 listopada 1542 r., zostają po raz pierwszy ściśle uregulowane zasady działania władzy centralnej, zwanej od tej pory Radą Naczelną (Regiment, w późniejszym okresie zwanej Oberratsstube). W skład Rady Naczelnej wchodziło czterech nadradców (zwanych vornembste Rathen, następnie Regimentsräthe lub Oberräthe): ochmistrz (Hoffmeister), nadburgrabia (Oberste Burggraf, zwany później Oberburggraf), kanclerz (Kanzler), nadmarszałek (Obermarschalck). Stanowiska wywodziły się z urzędów dworskich i regulowane były poprzez ordynacje dworskie (Hofordnungen), które do uchwalenia ustawy z 1542 r. decydowały o zakresie i podziale działalności władzy centralnej. Nadmarszałek zobowiązany był stale towarzyszyć księciu w kościele, przy posiłkach, w podróży i na wyprawach wojennych. Podlegała mu czeladź dworska i aprowizacyjna dworu (rzeźnia, piekarnia, warzelnia, słodownia, spiżarnie, skład opału). Nadzorował także pracę urzędników dworskich, zarządców dóbr książęcych, ale również troszczył się o bezpieczeństwo i wyżywienie dla członków poselstw zagranicznych. Nadburgrabia zarządzał zamkiem królewieckim, tak zwaną wolnizną zamkową i przedmieściami. Dbał o zabezpieczenie regaliów książęcych w miastach, nadzorował młyny i gospodarkę budowlaną, kontrolował wagę towarów. Sprawował nadzór nad policją obyczajową. Urząd nadburgrabiego stanowił także osobną władzę sądowniczą. Ostatni z nadradców – kanclerz – sprawował nadzór nad całą administracją. Kierował kancelarią księcia, podlegał mu personel kancelaryjny (sekretarze, pisarze). Ponadto w jego gestii były sprawy związane z archiwum. Pierwsze miejsce w radzie i tytuł najwyższego inspektora przysługiwały ochmistrzowi. Jemu podlegał zarząd dworu księżnej oraz wychowywanie dzieci książęcych. Brał udział w posiedzeniach w Sądu Nadwornego z głosem decydującym. Do niego należał nadzór nad starostwami. Podkreślano, że musiały być to osoby o dużej wiedzy, będące indygenami, znającymi język niemiecki i pochodzące z rodzin hrabiowskich lub ze szlachty. Od 1525 r. wchodzili oni w skład sądu dworskiego. Sąd Dworski tworzyło ponadto 6-8 radców dworskich i sądowych, spośród których co najmniej dwóch było znawcami prawa – dla załatwiania spraw sądowych, 4 starostów indygenów najbliżej Królewca położonych starostw, tj. Pokarmina (Brandenburg), Szaków (Schaaken), Rybaków (Fischhausen) i Tapiewa (Tapiau). Rada Naczelna posiadała najwyższą władzę zwierzchnią nad sądami, jej bezpośrednio podlegał Sąd Nadworny, którego dyrektorami byli kanclerz i ochmistrz, a kancelaria Rady służyła także Sądowi Nadwornemu. Rada Naczelna była doradczym ciałem księcia, jednak w czasie nieobecności władcy lub jego choroby rada pełniła funkcję namiestnika, a w razie jego śmierci przejmowała funkcję regenta. Sprawowali ją czterej nadradcy, wspomagani przez czterech głównych starostów i trzech przedstawicieli miast królewieckich. Do kompetencji Rady należało prowadzenie polityki zagranicznej, a w okresie namiestnictwa czy rejencji – zwoływanie sejmu krajowego i komitetów stanowych. Rada odbierała przysięgi i hołdy mieszczan i szlachty, mianowała urzędników i starostów, nadzorowała całość gospodarki kraju. Wspólnie z zarządcą kameralnym ustalała preliminarze budżetowe. Do jej kompetencji należały sprawy nadzoru nad twierdzami, szkolnictwem i kościołami. Rozkaz króla z 26 lipca 1712 r. nakazywał, żeby Pruskie Tajne Kolegium swój podział kompetencji wzorowało na podziale funkcjonującym w Berlińskim Tajnym Kolegium, dzieląc się na: 1. Die Publica – ochmistrz – sprawy: granic, poczty, remonty i utrzymanie dróg krajowych, kamer, w tym polowania, szkatułowe, monetarne, inspekcje domu dla sierot (Waisenhaus) oraz nadzór nad wielkim szpitalem, który miał sprawować wspólnie z nadburgrabim; 2. Nadburgrabi – podlegały mu sprawy: zarządu zamkiem królewskim i tutejszą wolnizną, fiskalne i policyjne, nadzór nad handlem w miastach, podatek od trunków i sprawy rzemiosła, sprawy żydowskie, zatwierdzanie rachunków kościelnych z kościołów położonych na wolniźnie królewieckiej, nadzór nad strażą miejską, zatwierdzanie wyborów władz miejskich, sprawy lenne z upoważnienia władcy (per speciale mandatum communittiret), kontrola szpitala wielkiego; 3. Kanclerz, któremu podlegały: sprawy kościelne, wizytacje kościołów, powołanie pastorów, sprawy konsystorza, akademickie i stypendiów, kierowanie posłańcami i pocztą, kancelarią, archiwami i całą registraturą kraju, inspekcje królewskich bibliotek, domu inwalidów, reprezentowanie przed sądem spraw dotyczących: ceł i kolegiów licencyjnych, Wettgeicht (Sąd Wettowy), Sądu Bursztynowego, tak samo sprawy wekslowe, sprawy kryminalne; 4. Nadmarszałkowi powierzono nadzór nad piwnicami, kuchnią i stajniami, przypadło mu również administrowanie zapleczem gospodarczym (Schirrhop), ponadto spoczywały na nim: aprowizacja, zapewnienie gościny obcym przedstawicielstwom i troszczenie się o ich eskortę, sprawy militarne i kontrybucji, koszty chleba i akcyza, a także opieka nad leżącymi w granicach Rzeczypospolitej Taurogami i Serejem. Ponadto przynależały do niego kwestie legatów i heraldyczne. Powierzone mu były sprawy nieszczęśliwych zgonów oraz zaraz i epidemii. Reskrypty, raporty i prośby, wpływające w wyżej wymienionych sprawach, powinny być otwarte i przyjęte na posiedzeniu rady, a następnie przesłane do odpowiedniego departamentu. Regulamin miał obowiązywać od 1 stycznia 1713 r. Tryb i organizację pracy rządu ustalał regulamin biura (Bureauordnung) z 22 listopada 1717 r., który określał szczegółowo tryb i zasady załatwiania wpływających do Kolegium spraw. Regulamin przewidywał cały szereg kar pieniężnych, które miały być stosowane wobec urzędników niewywiązujących się należycie z powierzonych zadań. Instrukcja z 16 września 1751 r. określała, że Rząd Pruski (Preussische Regierung) powinien składać się z 4 tajnych ministrów (Geheimen Etats-Ministern), dwóch nadsekretarzy, jednego archiwisty i registratora, czterech kancelistów i czterech kopistów. Oprócz tego powinno być dwoje sług i trzech gońców. Minister Graf von Schlieben, był prezydentem Trybunału i dyrektorem Montis Pietatis (instytucja udzielająca nieoprocentowanych pożyczek zubożałym wiernym), ale podlegał mu również referat do spraw lenn. Minister Kunheim (Nadburgrabi) był prezydentem Kolegium Opiekuńczego (Pupillen-Collegium). Minister Wallenrod był prezydentem Konsystorza i dyrektorem Domu Sierot. Ostatni z ministrów – Groeben był prezesem Sądu Dworskiego (Hof-Gericht) i szefem Kolegium Stypendialnego (Stipendien-Collegii). Rząd zbierał się w każdy poniedziałek i piątek o godzinie 8 i obradował do czasu, gdy zostały rozpatrzone i rozstrzygnięte wszystkie sprawy. Do kompetencji departamentów należały: wszystkie sprawy publiczne, takie jak: korespondencja z państwami sąsiednimi, sprawy granic krajowych, bezpieczeństwa kraju. Nadzór nad wszystkimi sprawami duchownymi, za wyjątkiem spraw małżeńskich i spraw sądowych dotyczących religii, w szczególności ochrona piorum corporum (własności wspólnoty kościelnej), sprawy kościołów, wielkiego szpitala, domu sierot, fundacji, sprawy ubogich. Do obowiązków Rządu należało badanie rachunków rocznych poszczególnych fundacji, jak również sprawy ubogich (Armen Sachen) i rewizja rocznych rachunków kościołów z poszczególnych królewskich komornictw, miast, a także sprawy ubogich i szkół. Sprawował też nadzór nad uniwersytetem, czuwał nad realizacją zadań uczelni w zakresie dostępności dla ogółu (publica). W 1773 r. przyjął nazwę Ostpreussische Regierung [Rząd Wschodniopruski, a następnie w 1781 r. nazwę Etatsministerium. Rząd Wschodniopruski został zniesiony wydanym 21 czerwca 1804 r. regulaminem Reglement über die Verteilung der Geschäfte zwischen den Landes-Collegien In Ostpreussen Und Litauen.

Daty skrajne:

1527-1804

Klasyfikacja:

administracja ogólna

Nazwa twórcy:

Daty:

1527-1804.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Etats Ministerium

Języki:

niemiecki

Dostępność:

Udostępniany w całości

Ogółem jednostek archiwalnych:

1338

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

1338

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

12.35

Ogółem opracowanych metrów bieżących

12.35

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
elektroniczny inwentarz archiwalny zatwierdzony Tak

przesunięto 3 j.a. z zespołu nr 6/ sygn.1-3 z lat 1661-1773