1. Archiwalia sprzed 1772 r.(155 j.a.) 1.1. Księgi (114 j.a.): kopie przywilejów (1 j.a.: 1528-1766), rachunkowe (w tym księga kamlarska - zestawienia dochodów i wydatków miasta) (4 j.a.; 1552-1766), radzieckie - protokoły rady miejskiej (31 j.a.; 1599-1771), ławnicze (1416-1773) 1.2. Varia staropolskie (41 j.a.): odpisy przywilejów królewskich innych dokumentów, korespondencja z miastami i osobistościami, dekrety, zobowiązania miast, inwentarze nieruchomości miejskich, zobowiązania miasta wobec klasztoru Franciszkanów, testamenty, spory, procesy czarownic, przywilej dla apteki w Chojnicach 2. Magistrat (1772- 1920) (623 j.a.) 2.1. Registratura Komunalna (397 j.a.): zarządzenia, budżet i majątek, finanse, kasa oszczędności, samorząd (wybory, wyborcy, posiedzenia, kompetencje), utworzenie powiatu (projekt), podatnicy, podatki, mieszkańcy (1873-1890), nieruchomości, kościół (gmina kościelna, budynki, gmina żydowska - władze, członkowie, akta metrykalne, szkoła), szkoły (statystyka, komisja szkolna, budowa, dzieci, nauczyciele), budownictwo, rzeźnia, szpital, leśnictwo, łowiectwo, rybołówstwo, żegluga na Wiśle, prom, opieka społeczna, ochrona przeciwpowodziowa i przeciwpożarowa 2.2. Dział Policyjny (219 j.a.): administracja, organizacja landwehry, migracje, polskie związki i stowarzyszenia, cenzura, przemysł, handel, rzemiosło, przewłaszczenia, egzekucje należności, pośrednictwo pracy, patronat nad kościołem, utrzymanie dróg i ulic, opieka sanitarna 2.3. Urząd Stanu Cywilnego (7 j.a.): akta zbiorcze, wykazy zgonów (1910-1920) 3. Zarząd Miejski (1920-1939) 813 j.a. 3.1. Referat Ogólny (128 j.a.): przepisy, wybory parlamentarne, magistratu, rady miasta i komisji, posiedzenia, pieczęcie, obszar miasta, urzędnicy, udział w związkach miast, honorowi obywatele, odznaczenia, cenzura, Niemcy, straż celna, przewrót 1926 r., placówki i sprawy zagraniczne, statystyka gospodarcza, zaopatrzenie ludności, kontrole, szkoła wydziałowa, turystyka, usc, obchody świąt i rocznic, biurowość i archiwum, kronika miasta 3.2. Referat Rachunkowo-Kasowy (138 j.a.): budżety, finanse i dochody miasta, pożyczki, podatnicy, podatki, egzekucje administracyjne, przymusowe przetargi, skarbowość, kasy pożyczkowe 3.3. Referat Gospodarczo-Techniczny (207 j.a.): nieruchomości miejskie, rozbudowa miasta, zakłady miejskie (gazownia, wodociągi, kanalizacja, rzeźnia, targowisko), elektryfikacja, szkoły (organizacja i utrzymanie, rada szkolna, nauczyciele, przedszkole, ochronka), dzierżawa gruntów, budowy i utrzymanie (kolej, drogi i place, kanały, jeziora, żegluga śródlądowa, prom przez Wisłę), grunty (dzierżawa), ochrona zdrowia (szpital miejski, statystyka, kasa chorych), kasa oszczędności, gospodarka leśna, łowiectwo, zabytki, targi meblowe, informacja o mieście 3.4. Referat Administracyjny (184 j.a.): wybory parlamentarne, ewidencja i ruch ludności, zameldowania (1818-1939), obywatelstwo, cudzoziemcy, optanci, ruch graniczny, koloniści niemieccy, reemigranci do Niemiec, bezpieczeństwo i porządek publiczny, postępowanie karno-administracyjne i ogólno-administracyjne (język urzędowy, wywiady urzędowe, majątek mieszkańców), organizacje i towarzystwa polskie i niemieckie (m.in. wojskowe, polityczne, upiększania miasta, gimnastyczne, inwalidów, młodzieży i studentów, rolnicze, rzemieślnicze, kupieckie, kulturalno-oświatowe), kościół (gmina żydowska, parafia katolicka), przemysł (zakłady budowlane, mleczarnie, fabryka mebli), handel, rzemiosło, cechy, targi meblowe, rolnictwo (statystyka, grunty, spółki wodne, rybołówstwo, łowiectwo, sadownictwo i ogrodnictwo, majątki niemieckie, granice nieruchomości, zmiany własności), wojskowość (pobór, mobilizacja, przysposobienie wojskowe i wychowanie fizyczne, konie i środki przewozowe), aprowizacja, ceny, turystyka, policja leśna i polna, stan sanitarny miasta, weterynaria, straż pożarna, cmentarze 3.5. Referat Opieki Społecznej (51 j.a.): normatywy, rada opieki społecznej, radca sierot, zapomogi, inwalidzi wojenni, przytułki, bezrobotni, prace doraźne, eksmisje, kuchnia ludowa, fundacje 4. Zarząd Miejski (1939-1945) (106 j.a.): budżety, rozwój przestrzenny miasta, narodowość mieszkańców, polska policja, sądownictwo, wojsko niemieckie, dzierżawy, podatki, gospodarka leśna, przemysł, rzemiosło i handel, zakłady i urządzenia miejskie (gazownia, kanalizacja i wodociągi, rzeźnia, szpital), mienie polskie, budownictwo, mieszkalnictwo, stan sanitarny miasta, ochrona zdrowia, opieka społeczna, zniszczenia wojenne

Pierwsze ślady stałego osadnictwa pochodzą z okresu neolitu. W okresie rzymskim istniała tu przeprawa wiślana, obok szlaku bursztynowego. To korzystne położenie komunikacyjno-handlowe przez wieki stymulowało rozwój osady i miasta. Przypuszczalnie pierwsze grodziowisko nowskie znajdowało się przy końcu I tysiąclecia n.e. na tzw. Garbuzach. Upadło wraz z podbojem Pomorza przez Piastów. Po podziale dzielnicowym Pomorze zaczęło odzyskiwać swą autonomię i w drugiej połowie XII w. założono tu nowy gród. Po raz pierwszy występuje on w źródłach pisanych w 1266 r. jako miejsce śmierci księcia Świętopełka i późniejszej potyczki z Krzyżakami. W 1277 r. Nowe stało się udokumentowaną siedzibą kasztelanii, a w 1282 r. osadzono tu pierwszych na niekrzyżackim Pomorzu franciszkanów. Świadczy to, że osada miała wówczas wyraźnie miejski, lecz przedlokacyjny charakter. Nowe, jako miasto prywatne, zostało oddane potężnemu rodowi Święców. Zdobyte i zniszczone przez Krzyżaków, w 1301 r. od nich uzyskało prawa miejskie chełmińskie. Zostało odbudowane w drugiej połowie XIV w., częściowo na planie dawnej owalnicy pomorskiej (zbieg czterech ulic ku dawnej Bramie Grudziądzkiej), częściowo na planie regularnym (kwadratowy rynek i prostopadłe ulice). Miasta broniły mury obronne o długości 1000 m, z szesnastoma wieżami, fosa oraz dogodne położenie na wysoczyźnie nadwiślańskiej. Nowe jako ostatnia nadwiślańska twierdza Zakonu Krzyżackiego padło w 1465 r., zaś na mocy postanowień II pokoju toruńskiego stało się częścią Prus Królewskich, siedzibą lokalnych starostów. W XVI w. Nowe przeżywało okres prosperity związanej z handlem zbożem. Jednak wojny szwedzkie i towarzyszące im zarazy spowodowały wyludnienie i zniszczenie miasta. W XVIII w. Nowe straciło swe dawne znaczenie w 1772 r., kiedy przeszło pod zabór pruski. W 1920 r. stało się na powrót częścią Rzeczypospolitej Polskiej. Okres międzywojenny to czas krzepnięcia nowej pozycji gospodarczej miasta, związanej z meblarstwem opartym o lokalny surowiec.

baza danych MAPY; baza danych KITA