Akta wsi Reskowo, pow. Kartuzy

Sygnatura
10/800/0
Liczba serii
0
Liczba skanów
6

Zawartość:

nadanie sołectwa 1763, sygn. 1

Dzieje twórcy:

Na początku okresu panowania Zakonu Krzyżackiego na Pomorzu wykształciły się cztery typy własności ziemskiej: zakonna, biskupia, rycerska i miejska. Kolonizacja na prawie chełmińskim prowadzona przez Zakon Niemiecki łączyła się ze zmianą dotychczasowych świadczeń naturalnych na rentę pieniężną. We wsiach Zakonu szczególne rolę pełnił sołtys posiadający jedną dziesiątą włók we wsi, prawo ściągania podatków i czynszów oraz sprawujący sądownictwo. Stopniowo powstawały gospodarstwa kmiece tzw. burskie, liczące po 2 włoki, czyli około 33,6 ha, opierające się na pracy czeladzi lub pracowników najemnych – zagrodników. Duże posiadłości ziemskie należały do biskupów i klasztorów, natomiast majątki rycerskie były na ogół niewielkie. Po 1454 roku dobra Zakonu zostały przejęte na rzecz skarbu królewskiego, tworząc tzw. królewszczyzny, administrowane przez starostów lub jako dzierżawy /tenuty/ królewskie. Dawne znaczenie zachowały dobra kościelne i szlacheckie, natomiast wzrost zanotowały posiadłości dużych miast: Gdańska i Elbląga. Prawo posiadania własności ziemskiej otrzymały w Prusach Królewskich także rody mieszczańskie. Od połowy XVI wieku ożywiła się akcja osadnicza na wsi wywołana dużymi możliwościami eksportu zboża. Nowe perspektywy otwierało zagospodarowanie nieużytków. Wykorzystano duży napływ emigracyjny ludności holenderskiej uciekającej przed prześladowaniami religijnymi. Osadnicy holenderscy osiedlali się głównie na terenach wymagających przeprowadzenia melioracji nad Wisłą i na Żuławach. Działalność osadnicza uległa zahamowaniu od połowy XVII wieku w wyniku długotrwałych wojen, wyludnienia się wsi, spadku napływu osadników holenderskich i koniunktury na zboże. Od XVII wieku zaczęło się upowszechnianie zamiany robocizny pańszczyźnianej na ekwiwalent pieniężny oraz gospodarstw czynszowych na dzierżawy emfiteutyczne. We wsiach żuławskich ukształtował się w tym okresie wiejski samorząd lokalny, w skład którego wchodzili zarządcy wałowi /dygrafowie/ i przysięgli wałowi oraz kanałów, który zajmował się głównie sprawami utrzymania wałów. Funkcje administracyjne sprawowali sołtysi z ławnikami. Prowadzili księgi ławnicze notując w nich wszelkie zmiany właścicieli, sprzedaż i dzierżawę gruntów, zadłużenia i zobowiązania. Do obowiązków sołtysów należał dozór policyjny, pilnowanie porządków w karczmach, aresztowanie sprawców przestępstw, zbiórka pieniędzy. Kompetencje samorządów wiejskich regulowały wydawane dla wsi wilkierze. Po I rozbiorze król Fryderyk II wydał w 1773 roku edykt znoszący poddaństwo chłopów na terenie Pomorza w dobrach państwowych, a od 1807 roku został on zrealizowany w majątkach prywatnych. W 1818 roku sołtysi i ławnicy zostali podporządkowani landratom i zobowiązani do współdziałania w sprawach policyjnych. W wielu wsiach utworzono urząd nadsołtysa /Oberschulzen/ opłacanego z funduszy państwowych. Do ich obowiązków należał nadzór nad szarwarkami i podwodami, stanem dróg i wałów, sprawami zdrowotnymi, przeciwpożarowymi i rzemiosłem. W 1848 roku ostatecznie zmieniono sądownictwo w majątkach prywatnych, a wraz z nim zniesiono resztki poddańczej zależności chłopów od szlachty. W tym czasie ustalił się na terenie Prus podział administracyjny na gminy wiejskie /Landgemeinden/ i dobra prywatne /Gutsbezirke/. W gminach wiejskich zarząd sprawował sołtys /Gemeindevorsteher/ wraz z ławnikami i przysięgłymi. Dobra prywatne stanowiły jednostki samodzielne i niezależne. Dla ułatwienia zarządu policyjno-administracyjnego terytorium Prus, poza miastami, podzielono na urzędy okręgowe /Amtsbezirke/. Małe gminy łączono w jeden wspólny urząd okręgowy, którym zarządzał tzw. Amtsvotsteher wybierany na okres 6 lat, podległy bezpośrednio landratowi. Do jego obowiązków należał przede wszystkim zarząd nad miejscową policją, troska o zdrowie mieszkańców gminy opieka nad ubogimi, dozór nad rybołówstwem, lasami, uprawą roli, zaopatrzeniem w wodę, rzemiosłem, budownictwem i strażą pożarną. W zespołach wsi pomorskich najwięcej akt zachowało się z Amtsbezirk w Oliwie, które jako większa gmina tworzyła wydzielony urząd okręgowy. Stosunki własnościowe na Pomorzu w XIX wieku cechował silny rozwój ziemiaństwa pruskiego i zamożnego chłopstwa oraz rosnąca liczba bezrolnych, z których rekrutowali się robotnicy sezonowi wyjeżdżający do uprzemysłowionych prowincji Niemiec oraz emigranci zamorscy. [Na podstawie wstępu do inwentarzy, oprac. E. Morcinek, R. Dzięgielewski, Gdańsk 1986]

Daty skrajne:

1763

Klasyfikacja:

Nazwa twórcy:

Daty:

1763-1763.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

Dostępność:

Ogółem jednostek archiwalnych:

1

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

1

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

0.0

Ogółem opracowanych metrów bieżących

0.0

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak

Wynik skontrum (1995-97): 1 j.a. = 0,01 mb.