Śląski Konsystorz Ewangelicki Prowincji Śląskiej we Wrocławiu

Signatur
82/118/0
Anzahl der Serien
95
Anzahl der Scans
5655

Inhalt:

I. Dział ogólny. 1. Administracja i zarządzanie /1614-1945/ Ustawy i rozporządzenia władz świeckich i kościelnych, organizacja i zarządzanie (w tym działalność gmin kościelnych), rozliczenia podatkowe, sprawy wiary, konferencje i posiedzenia konsystorza, archiwum, synody. 2. Sprawy majątkowe i finansowe /1821-1944/ Zarządzanie majątkami, remonty kościołów i szkół, sprawy pomocy rodzinie, składki, daniny, podatki, zarządzanie funduszami, rozliczenia finansowe, fundusz stypendialny itp. 3. Szkolnictwo /1817-1944/ Programy i nauczanie, organizacja szkół, sprawy studiów i kursów, opieka nad dziećmi i młodzieżą (w tym stypendia), biblioteki szkolne, sprawy Ewangelickiej Akademii Pedagogicznej i Akademii Teologicznej im. M. Lutra. 4. Duszpasterstwo i stowarzyszenia /1822-1945/ Chrzty, śluby, pogrzeby, bierzmowania, obchody świąt i uroczystości kościelnych i państwowych, szpitale, opieka nad ubogimi oraz kalekami i żołnierzami i więźniami, nabożeństwa, współpraca z innymi kościołami, stowarzyszenia, sprawy narodowościowe, polityczne i społeczne. 5. Sprawy wydawnicze i kulturalne /1812-1944/ Sprawozdawczość i statystyka, wukazy własności ziemskiej, biblioteki, prasa, radio, film, opieka nad zabytkami itp.. II. Rejencja Wrocławska /1742-1945/ Sprawy organizacyjne, religijne dotyczące poszczególnych diecezji (a w nich w układzie alfabetycznym parafii). III. Rejencja Legnicka /1664-1945/ j.w. IV. Rejencja Opolska /1794-1945/ j.w. V. Sprawy personalne, bytowe i socjalne /1754-1945/ Sprawy duchownych i świeckich i ich rodzin, w układzie alfabetycznym akta osobowe duchownych. VI. Generalna Superintendentura 1. Akta Generalnej Superintendentury prowincji śląsko-łużyckiej /1827-1927/ Sprawy organizacyjne i personalne pracowników, synody, organizacja superintendentur i intendentur, sprawy budowy i remontów kościołów, kandydaci do stanu duchownego, sprawy teologiczne, wizytacje, przepisy, misje, stowarzyszenia, sprawy szkolne. 2. Generalna Superintendentura rejonu legnickiego /1095-1936/ Organizacja i zarządzanie i współpraca z Konsystorzem i Superintendenturą Prowincjonalną, konferencje, sprawy pastorów i nauczycieli, sprawy kościelne (w tym budowy i remonty), wizytacje, związki oraz organizacje i stowarzyszenia, opłaty, sztuka itp. 3. Generalna Superintendentura rejonu wrocławsko-opolskiego /1890-1939/ Sprawozdania generalnego superintendenta, sprawy personalne pracowników superin., współpraca z konsystorzem, konferencje, korespondencja, synody, sprawy personalne duchownych, wizytacje, przepisy, zrzeszenia i stowarzyszenia, fundacje itp. 4. Ewangelickie biskupstwo wrocławskie /1843-1944/ Pisma okólne biskupów, sprawozdania z parafii, korespondencja, sprawy personalne duchownych i kandydatów do stanu duchownego oraz nauczycieli i studentów, sprawy sądowe, przepisy, wizytacje, sprawy wyznaniowe, misje, szkolnictwo, fundacje, składki, itp.

Die Geschichte der Provenienzstelle:

Nazwa Konsystorz pochodzi od nazwy kolegium katolickiego, zajmującego się sprawami małżeńskimi, bo jedną z najgłośniejszych kompetencji Konsystorza Ewangelickiego były sprawy rozwodowe. Zakres działania i kompetencje konsystorza zmieniają się w toku dziejów. Konsystorz w dzisiejszym zrozumieniu i pojęciu - to nazwa instytucji kościelnej, która rozwinęła się w XIX w., a mając za zadanie kierowanie życiem kościoła ewangelickiego. Konsystorz dzisiejszy jest dalszym ciągiem wcześniej istniejących organów ewangel. śląskiej władzy kościelnej. Prawo świeckiej władzy, aby przez specjalne organy /konsystorze/ superintendentów i komisje wizytacyjne - rządzić kościołem zjawiło się wtedy, gdy nowa nauka Lutra zaczęła się organizować niezależnie od kościoła katolickiego. Osoba władcy łączyła w sobie dwojakie uprawnienia "ius in sacra" /prawo kościoła odnośnie zarządu swymi sprawami/ i "ius circa sacra" /prawa państwa w stosunku do kościoła jako społeczności istniejącej w obrębie tegoż państwa/. Na Śląsku Luteranizm w XVI w. rozwija się w księstwach Legnicy, Brzegu i Wołowa, oraz Oleśnicy i Ziębic, a przede wszystkim w samym mieście Wrocławiu. Sprzyjająca nauce Lutra, Wrocławska Rada Miejska już w pierwszej połowie XVI w. zaczyna sprawować rządy kościelne, czyni to za pośrednictwem probostwa miejskiego /Stadtpfarramt/, które w 1615 r. otrzymuje tytuł Konsystorza Miejskiego.Księstwa Legnicy, Brzegu i Wołowa początkowo mają wspólnego superintendenta, a od 1553 r. każde ma już odrębnego. Oleśnica i Ziębice mają każde odrębnego superintendenta. Władzą pośredni między superintendentami, a proboszczami byli dziekani, zwani później seniorami. Okrea austriacki na Slasku, to ustawiczna walka wyznawców Lutra o prawa, które władcy katoliccy teoretycznie zmuszani byli luteranom przyznawać, ale które starali się obchodzić, zwalczając równocześnie rozwijajacą się nową religię. List majestatyczny Rudolfa z 1608 r. odnośnie spraw śląskich potwierdza prawa Wrocławia, oraz książąt protestanckich, do utrzymania niezależnych od biskupa władz kościelnych = konsystorzy. Jest to właściwe prawo do wykonywania władzy kościelnej. Konsystorz we Wrocławiu jest ściśle podporządkowany Radzie Miejskiej, jest właściwie wydziałem magistratu, składa się z 4-ch duchownych i 3-ch świeckich, pod przewodnictwem burmistrza. Po wygaśnięciu ostatnich Piastów Śląskich konsystorze w Legnicy, Wołowie i Brzegu zostały rozwiązane. Stany Śląskie uzyskały tylko tyle, że sprawy kościoła ewangelickiego powierzono jednemu z rycerzy z danego okręgu, tzw. seniorowi. Układ altransztadzki w 1709 r. przywrócił konsystorze w Brzegu, Legnicy i Wołowie, poza tym nadal istniały kosystorze we Wrocławiu i Oleśnicy, ale sprawami konsystorzy mieli odtąt kierować katoliccy radcy cesarscy, jako przewodniczący. Dopiero przejście śląska pod władzą Prus dało możność rozwoju kościołowi ewangelickiemu, choć był to rozwój pod ścisłą kontrolą i supremacją państwa. Zostają zorganizowane trzy nadkonsystorze /Oberkonsistorie/, a mianowicie we Wrocławiu i Głogowie w r. 1742r., a w Opolu w r. 1744. Nadkonsystorze były wydziałami odpowiednich Oberamtsergierung, przewodniczył im prezydent urzędu /Oberamtspraesident/, a przydzielony duchowny miał tylko głos doradczy. Do kompetencji nadkonsystorzy należał dozór nad kościołami, szkołami i sprawami małżeńskimi. Głową kościoła ewangelickiego został król pruski. Superintendenci zostali ograniczeni w swych funkcjach na rzecz nadkosystorzy, a najwyższą władzą duchowną Prowincji stali się radcy Nadkonsystorzy. Wiek XIX niesie wielkie zmiany w organizacji kościoła ewangelickiego, dążącego do samodzielności i oddzielenia swych spraw od administracji państwowej. W roku 1810 zostają rozwiązane najwyższe śląskie władze duchowne tj. Oberconsistoria. Rozporządzenie z dn. 27.X.1810r. Powierzyło najwyższe sprawy kościoła ewangelickiego /Oberkirchenleitung? - Sekcji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych /Für den Cultusu, oeffentlichen Unterricht". Sekcji tej przydzielono radców duchownych. Wrocławski Konsystorz Miejski został podporządkowany Rejencji Wrocławskiej. Rozporzadzenie z dn. 30.IV.1815r. Przyznaje każdej Prowincji prawo do własnego konsystorza. Głową Konsystorza ma być Nadprezydent Prowincji. W roku 1832 wydzielono sprawy duszpasterstwa wojskowego z konsystorza i podporządkowano je polowemu proboszczowi armii.W 1845r. Konsystorz otrzymuje własnego przewodniczącego, człowieka świeckiego.W 1903 r. organizuje się ostatecznie Deutscher Evangel. Kirchenausschuss, który ma reprezentować na zewnątrz interesy kościołów niemieckich. Czasy Hitlera niosą kościołowi ewangelickiemu wiele szkód i cierpień, a przede wszystkim utratę niezależności, o którą tak konsekwentnie walczył przez wielee lat. Już w 1933 roku zarysowuje się nowa ideologia w ramach kościoła ewangelickiego, są to "Niemieccy chrześcijanie", którzy mówią sami o sobie, że są ruchem "nie tylko religijnym", są to zwolennicy Hitlera. Prawowierni ewangelicy grupują się w tzw. "kościele wierzącym" /Bekennede Kirche/, a tzw. "Vorlaugige Leitung der D.E.K." usiłuje zwalczać wpływy Hitlera. Dochodziło do gorących starć między tymi grupami, czego odzwierciedlenie znajdujemy w naszych aktach.W 1937 roku kierownictwo /Leitung/ Kościoła ewangelickiego obejmuje instytucja zwana "Kirchenkazlei", komisaryczny przewodniczący Nadrady Kościoła przekazuje prowadzenie Konsystorzy przewodniczącym Konsystorza ludziom świeckim.Przewodniczący decyduje sam. W roku 1939 zostaje "w porozumieniu z miastem Wrocławiem" zniesiony konsystorz miejski we Wrocławiu, o który miasto Wrocław walczyło wytrwale przez 4 wieki. Uprawnienia Konsystorza Miejskiego, które przysługiwały Konsystorzom przeszły na Śląski Konsystorz Ewangelicki, uprawnienia przysługujące superintendentom przeszły na dziekana miejskiego, jako superintendenta. Wreszcie w 1939 r. biskup Zänker zostaje zawieszony w czynnościach, aby w grudniu 1941 r. przejść już ostatecznie na emeryturę. Widocznie nie całkiem udało się władzom hitlerowskim uzyskać na Śląsku wpływ na rady kościelne i synody, bo w 1942 r. zostaje utworzony we Wrocławiu "Provinzialkirchlicher Beirat" na korzyść którego ograniczono kompetencje rad kościelnych i synodów.

Laufzeit:

1614 - 1945

Klassifikation:

Name der Provenienzstelle:

Daten:

1614-1945.

Alter Name:

Name der Fremdsprache:

Sprachen:

Zugänglichkeit:

Akten insgesamt:

26327

Bearbeitete Akten insgesamt:

26318

Akten insgesamt ohne Verzeichnis:

0

Laufende Meter insgesamt

488.9

Bearbeitete laufende Meter insgesamt

488.7

Laufende Meter insgesamt ohne Verzeichnis

0.0

Akten insgesamt:

0

Dateien insgesamt:

0

Größe insgesamt (in MB):

0.0

Dokumente insgesamt

0

Sachen insgesamt

0

Klassen insgesamt

0

Akten insgesamt:

0.0

Gesamtzahl laufender Meter:

0.0

Extreme Daten der nicht archivierten Dokumentation:

Name Stückzahlen-Inventar Anmerkungen
Arbeitsliste Nie
Genehmigtes Findbuch Tak