Księga chrztów, małżeństw i zgonów parafii rzymskokatolickiej w Koźli z lat 1816-1849

Pojęcie „metryka” pochodzi od łacińskiego słowa matricula i oznacza podstawę, źródło, z którego coś pochodzi. W bliższym znaczeniu określano tak listy, spisy, regestry, wykazy osób. Nazwa metryka była używana w różnych znaczeniach m.in. jako księga do zapisywania urodzin, chrztów, ślubów i zgonów czyli jako księga metrykalna. Rozpowszechnianie się ksiąg metrykalnych w Europie przyspieszyła Reformacja, kiedy pojawiła się potrzeba rejestracji wiernych różnych Kościołów. Instytucja ksiąg metrykalnych pojawiła się w postanowieniach soboru trydenckiego. 11 listopada 1563 roku wprowadził on obowiązek rejestracji sakramentów chrztu i ślubu udzielanych w parafiach rzymskokatolickich. Natomiast obowiązek rejestracji zgonów wprowadził dopiero tzw. Rytuał Rzymski, wydany w 1614 roku przez papieża Pawła V. Nałożył on na proboszczów obowiązek prowadzenia 5 serii ksiąg metrykalnych: ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych, zmarłych oraz wykazy parafian. Na terytorium państwa niemieckiego pierwsze księgi metrykalne zaczęto prowadzić w XVI wieku i do końca XVIII wieku miały one charakter wyłącznie kościelny. Służyły do kontroli spełniania powinności religijnych przez członków parafii, przestrzegania przez nich przepisów kościelnych oraz do celów ewidencyjnych. Od 1 czerwca 1794 roku, tj. od chwili wejścia w życie ogólnego prawa krajowego dla państw pruskich (Allgemeines Landrecht für die preussischen Staaten) księgi metrykalne stały się dokumentami o charakterze prawno-publicznym. Przepisy zobowiązywały duchownych wyznania katolickiego i ewangelickiego do dokładnego prowadzenia ksiąg urodzeń, małżeństw i zgonów oraz sporządzania ich uwierzytelnionych odpisów. Odpisy te odsyłać miano na przechowywanie do sądu I instancji, którego kompetencjom podlegały miejscowości należące do danej parafii. Nadzór nad wykonywaniem tych zadań należał do wydziału spraw wewnętrznych rejencji. Katolickie księgi metrykalne podlegały nadzorowi biskupa diecezjalnego. Prawo krajowe zobowiązywało każdego obywatela do rejestracji urodzin, małżeństw i zgonów w parafii, do której należała miejscowość zamieszkiwana przez dana osobę. Akta małżeństwa sporządzano w księdze metrykalnej parafii, do której należała kobieta zawierająca związek małżeński. W 1874 roku, na mocy ustawy Gesetz über Beurkundung und die Form die Eheschliesung, całe państwo pruskie podzielono na okręgi stanu cywilnego, zaś czynność rejestracji stanu cywilnego powierzono specjalnym urzędnikom stanu cywilnego, mianowanym przez władze administracyjne. Do parafii rzymskokatolickiej w Koźli należały: Koźla (Cosel), Płoty (Plothow), Bogaczów (Groß Reichenau), Piaski (Kunzendorf), Grabowiec (Schöneich). [Dzieje aktotwórcy opracowała Beata Grelewicz]