Akta stanu cywilnego Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Pruchniku

Sygnatura
56/1761/0
Liczba serii
7
Liczba skanów
0

Zawartość:

1. Urodzenia (księgi urodzeń oraz indeksy do nich), 1834-1912, sygn. 1-6; 2. Zapowiedzi, 1882-1914, sygn. 7; 3. Małżeństwa, 1866-1876, 1898-1909, sygn. 8-20; 4. Zgony, 1835-1909, sygn. 21-31; 5. Duplikaty ksiąg, 1898, 1900-1909, sygn. 32-43; 6. Indeksy do ksiąg, 1899-1910, 1902, (indeksy do ksiąg zaślubin z lat 1898-1909; do ksiąg małżeństw z lat 1901, 1903-1909), sygn. 44-45; 7. Korespondencja w sprawach metrykalnych, 1931, 1935, sygn. 46.

Dzieje twórcy:

Pierwsza wzmianka o pobycie Żydów Pruchniku pochodzi z 1563 roku. Należeli oni do gminy wyznaniowej w Przemyślu i tam byli chowani po śmierci. Potwierdza to dekret króla Władysława IV z 1638 roku. W 1744 roku Żydzi pruchniccy mieli dom modlitwy. W drugiej połowie XVIII wieku na terenie zabudowy rynkowej i przyrynkowej 6 domów było w posiadaniu Żydów. W tym okresie stanowili oni 11,6% ludności Pruchnika (176 osób). W 1888 roku na 1503 mieszkańców w Pruchniku żyło 575 osób wyznania mojżeszowego. Żydowski okręg metrykalny obejmował miejscowości należące do gminy wyznaniowej w Pruchniku: Chorzów, Czelatyce, Czudowice, Hawłowice Górne, Hawłowice Dolne, Jodłówkę, Kramarzówkę, Pruchnik miasto, Pruchnik wieś, Rączynę, Rokietnicę, Rozbórz Długi, Rozbórz Okrągły, Rzeplin, Świebodną, Tuligłowy, Tyniowice, Węgierkę, Więckowice i Wolę Węgierską. Księgi metrykalne prowadzone były w dwóch egzemplarzach, a ich duplikaty każdego roku składane były do archiwum starostwa właściwego terytorialnie dla okręgu metrykalnego. W 1921 r. w miasteczku było 877 Żydów, co stanowiło 51,7% ogółu mieszkańców. W czasie II wojny światowej wywieziono wszystkich (około 2000) Żydów z Pruchnika. Część osób umieszczono w getcie w Birczy, a stamtąd wywieziono do lasów w Wólce Pełkińskiej, gdzie ich zamordowano. Pozostałych rozstrzelano poza granicami miasta, na terenie kirkutu. Obecnie znajduje się tam pomnik upamiętniający te wydarzenia. Szczątki synagogi rozebrano niedługo po zakończeniu II wojny światowej. Metryki wyznaniowe to dokumenty bieżącej rejestracji statystycznej, najstarsze wśród źródeł demograficznych. Zapisy metrykalne już w XVIII wieku zaczęły uzyskiwać moc aktu prawnego (odnosiło się to do wszystkich wyznań, jednak zasady prowadzenia ksiąg najszerzej były omawiane w normatywach Kościoła katolickiego i dzięki temu rozpowszechniły się w całej Europie. Po I rozbiorze Rzeczpospolitej austriackie władze państwowe zaczęły ingerować w czynności związane ze dokonywaniem zapisów w księgach metrykalnych. Józef II wydał patent (1784 rok), w którym nakazywał Żydom „prowadzić trojakie rejestry z przepisanymi rubrykami, z małą zmianą z powodu ich religijnego wyznania”. Ponadto przepisy zakazywały rabinom dokonywania wpisów w jidisz lub języku hebrajskim (mówiły o tym postanowienia patentu cesarskiego z 28 lipca 1787 roku oraz dekret kancelarii nadwornej z 22 października 1816 roku). Do roku 1868 żydowskie, jak również protestanckie, księgi metrykalne podlegały okresowej kontroli ze strony duchownych katolickich. Oni mieli także za zadanie uwierzytelniać treść wpisów. 10 lipca 1868 roku księgom metrykalnym żydowskim nadano moc dowodową. Ta ustawa powoływała także świeckich urzędników tzw. metrykantów. Do ich obowiązków należało prowadzenie ksiąg metrykalnych, nadzór nad nimi i przyjmowanie petentów. Obowiązek zatrudnienia takiego urzędnika nałożono na gminy wyznaniowe na mocy rozporządzenia z 15 marca 1875 roku. Metrykanci byli powoływani przez miejscowego starostę powiatowego. Także zmiany wprowadzane w księgach wymagały akceptacji starosty. W ten sposób rabini mieli ograniczoną władzę, chociaż przepisy nie wykluczały możliwości prowadzenia przez nich ksiąg metrykalnych. W 1876 roku wprowadzono w Galicji podział na żydowskie okręgi metrykalne. Ich liczba wynosiła początkowo 261. Należy jednak zaznaczyć, że obszar okręgu metrykalnego nie pokrywał się z terenem działania gmin wyznaniowych. Z tego powodu w latach 1891-1905 w 16 rozporządzeniach starano się ostatecznie uregulować relacje między żydowskimi okręgami i gminami.

Daty skrajne:

1834-1940

Klasyfikacja:

urzędy stanu cywilnego i akta metrykalne

Nazwa twórcy:

Daty:

1834-1940.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

polski, niemiecki, łaciński

Dostępność:

Udostępniany częściowo

Ogółem jednostek archiwalnych:

49

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

46

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

0.41

Ogółem opracowanych metrów bieżących

0.38

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak
elektroniczny inwentarz archiwalny roboczy Nie