Wehrmachtauskunftstelle für Kriegerverluste und Kriegsgefangene

Sygnatura
346/1/0
Liczba serii
0
Liczba skanów
0

Zawartość:

Zespół WASt składa się z dwóch części. Pierwsza to listy transportowe jeńców, druga to akta posiadające inny charakter, które zakwalifikowano do grupy pod nazwą komanda pracy. Listy transportowe wchodzące w skład zespołu sporządzane były przez komendantury poszczególnych obozów dla Wehrmachtauskunftstelle für Kriegerverluste und Kriegsgefangene w Berlinie. Listy spisane na jednolitych formularzach stanowią większość zespołu. Pochodzą one głównie ze stalagów – obozów dla szeregowców i podoficerów oraz z oflagów – obozów dla oficerów. Zespół zawiera listy z 69 stalagów należących do okręgów wojskowych, stalagów: 303, 304 i 325 leżących poza tymi okręgami oraz z 34 oflagów. Oprócz tego w zespole znajdują się listy z dwóch ilagów tj. obozów dla internowanych, z sześciu frontstalagów – obozów przyfrontowych, oraz z siedmiu jenieckich batalionów pracy (tzw. BAB). Dane, jakie zawierają te listy to: narodowość jeńca, czasami wyznanie i zawód, numer jeniecki, nazwisko, imię, data i miejsce urodzenia, imię ojca, nazwisko panieńskie matki, przedwojenny adres zamieszkania, stopień i przydział wojskowy, data i miejsce wzięcia do niewoli, informacje o stanie zdrowia jeńca oraz rubryka z uwagami, w której odnotowywano m.in. przeniesienia z lub do innych obozów, zwolnienia z niewoli, ucieczki i zgony jeńców. Listy transportowe jeńców zawierają nazwiska głównie żołnierzy polskich wziętych do niewoli podczas kampanii wrześniowej 1939 r., żołnierzy polskich wziętych do niewoli podczas kampanii francuskiej 1940 r., żołnierzy polskich wziętych do niewoli przez wojska radzieckie we wrześniu 1939 r., a w październiku i listopadzie przekazanych Niemcom w zamian za jeńców narodowości białoruskiej i ukraińskiej; jeńców internowanych we wrześniu 1939 r. na Węgrzech, w Rumunii oraz nielicznych internowanych na Litwie, później przeniesionych do obozów na terenie Niemiec; żołnierzy polskich wziętych do niewoli przez armię słowacką, następnie przekazanych do Stalagu VIII B Lamsdorf; żołnierzy – powstańców warszawskich wziętych do niewoli w październiku 1944 r., żołnierzy polskich z armii radzieckiej. Wśród jeńców polskich wyróżnia się grupa podchorążych przebywających głównie w obozach VI Okręgu Wojskowego. Z żołnierzy innych narodowości, którzy znaleźli się na listach transportowych wymienić można jeńców: jugosłowiańskich, słowackich, czeskich, litewskich, francuskich, angielskich, amerykańskich, radzieckich. Jako odrębne grupy narodowościowe zostali także wyróżnieni: Tatarzy i Cyganie. W rubryce określającej narodowość zostały ponadto odnotowane grupy etniczne i mieszkańcy poszczególnych regionów: Kaszubi, Gruzini, Rosjanie, Rusini oraz ludność zamieszkująca np. Kaukaz i Galicję. Oprócz danych jeńców, listy zawierają także nazwiska osób cywilnych (polskich, białoruskich i ukraińskich), w tym także internowanych na Węgrzech, we Francji, w Rumunii i na terenie Niemiec. Osadzano ich przede wszystkim w stalagach: XXI A Schildberg, XX B Marienburg, XVII A Kaisersteinbruch, XIII A Nürnberg oraz Ilagu XIII. Najwięcej informacji o losach jeńców zawiera rubryka „uwagi” (Bemerkungen), która obrazuje ich przemieszczanie pomiędzy obozami w okręgach wojskowych, zarówno między stalagami, jak i oflagami. Jeńców kierowano również do batalionów pracy, frontstalagów, na policję, do szpitali wojskowych. Jeńców również zwalniano. Przede wszystkim wypuszczano chorych i inwalidów niezdolnych do pracy i kierowano ich do miejsca zamieszkania (głównie ze stalagów XX i XXI OW). Obozy opuszczali też jeńcy, których zakwalifikowano do grupy zwanej VD (volksdeutsche) oraz Białorusini i Ukraińcy. Jeńców narodowości żydowskiej przekazywano do Lublina, Krakowa, Warszawy oraz Kielc. W latach 1940–1941 dużej liczbie żołnierzy zmieniono status jeniecki na cywilny i skierowano na roboty przymusowe. Jeńców tych przekazywano do dyspozycji okolicznych urzędów pracy, urzędów burmistrzowskich i gmin, a także jako robotników rolnych kierowano bezpośrednio do właścicieli gospodarstw rolnych. Drugą część zespołu WASt stanowią dokumenty pochodzące głównie z komand pracy podlegających komendanturom obozów jenieckich X OW. Dotyczą one spraw finansowych związanych z zatrudnianiem jeńców w komandach, wypłat oraz przekazywania zarobionych przez nich pieniędzy do rodzin. Zawierają wykazy zatrudnionych w komandach pracy (obok nazwiska jeńca najczęściej występuje tylko numer jeniecki), wykazy zwalnianych z komand oraz przenoszonych do innych komand, wykazy powstańców warszawskich przebywających w stalagach X OW, wykazy jeńców radzieckich ze Stalagu XVII A Kaisersteinbruch, jeńców francuskich i jugosłowiańskich. Ponadto wśród dokumentów znajdują się wykazy komand pracy z terenu X OW, wykazy firm zatrudniających jeńców w X OW. Grupa ta zawiera również dokumenty dotyczące spraw zdrowia jeńców, wykazy jeńców polskich znajdujących się w szpitalach wojskowych, wykazy chorych jeńców francuskich, rannych i tych, którzy ulegli wypadkom podczas pracy w komandach, wykaz rezerwowych szpitali wojskowych (Reservelazarett) z X OW, dokumenty ze Stalagu 368 Beniaminów oraz frontstalagów 122 i 194. Informacje zawarte w tych aktach są często uzupełnieniem danych o jeńcach, których nazwiska występują w listach transportowych. Zespół WASt został uporządkowany w CMJW po przejęciu go z GKBZH. Nadano mu wówczas porządek obowiązujący do 2012 r. oraz wstępnie zinwentaryzowano. Podzielono go na dwie części. Listy transportowe ułożono według kolejnych numerów obozów w poszczególnych okręgach wojskowych. Tak też zostały im nadane sygnatury np. WASt St. I A, l.42; WASt St. I B, l.8; WASt St. III B, l.515; WASt St. XXI A, l.35; WASt Of. II C, l.5 itd. Dokumenty z komand pracy podzielono na grupy rzeczowe i nadano im kolejne sygnatury WASt Kdp nr 1, WASt Kdp nr 19 itd. W 2012 r. przeprowadzono dużą inwentaryzację zespołu oraz przesygnowano jednostki archiwalne.

Dzieje twórcy:

26 sierpnia 1939 r., na mocy art. 77 Konwencji Genewskiej o Traktowaniu Jeńców Wojennych z 27 lipca 1929 r. mówiącego o zorganizowaniu specjalnego punktu informacyjnego, Naczelne Dowództwo Wehrmachtu (Oberkommando der Wehrmacht) utworzyło w Berlinie Biuro Informacyjne Wehrmachtu ds. Strat Wojennych i Jeńców Wojennych – Wehrmachtauskunftstelle für Kriegerverluste und Kriegsgefangene. Jego siedziba znajdowała się w Berlinie-Schöneberg. Do urzędu WASt nadchodziły dane z Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża w Genewie i państw, które przejęły opiekę nad interesami krajów walczących, dotyczące zabitych, rannych, chorych i zaginionych, jak również jeńców wojennych i internowanych wojskowych oraz cywilów. Tu również nadsyłano wykazy z jednostek Wehrmachtu dotyczące strat wśród żołnierzy niemieckich. W urzędzie prowadzono kartotekę, stanowiącą podstawę do udzielania wiadomości rodzinom i bliskim o poległych i zaginionych żołnierzach niemieckich. Za pośrednictwem Niemieckiego Czerwonego Krzyża udzielano także informacji o przebywających w niewoli niemieckiej oficerach, podoficerach i szeregowcach armii innych państw. W sierpniu 1943 r. WASt został przeniesiony z Berlina do Turyngii do miejscowości Saalfeld i Meiningen, a po jej zajęciu pracował pod nadzorem amerykańskiej Wojskowej Komisji Kontroli. 1 lipca 1945 r., bezpośrednio przed przejęciem Turyngii przez wojska radzieckie, Amerykanie przenieśli WASt do Fürstenhagen koło Kassel, a z końcem stycznia 1946 r. powrócił on do Berlina. Od 1946 r. funkcjonuje jako Deutsche Dienststelle.

Daty skrajne:

1939–1945

Klasyfikacja:

Nazwa twórcy:

Daty:

1939-1945.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

Dostępność:

Ogółem jednostek archiwalnych:

5824

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

5824

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

10.0

Ogółem opracowanych metrów bieżących

9.9

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Nie