Archiwum Państwowe w Katowicach

Choose document type

Select historical period

Try another way

Advanced search Browse collections
Address:

Józefowska 104

Katowice

40-145

Opening hours:

09:00 - 17:30 (monday)

09:00 - 14:30 (tuesday)

09:00 - 17:30 (wednesday)

09:00 - 14:30 (thursday)

09:00 - 14:30 (friday)

Phone number:
+48 32 208 78 01
Fax number:
-
E-mail:
kancelaria@katowice.ap.gov.pl
Website:
http://katowice.ap.gov.pl

Historia archiwum historycznego w Katowicach sięga listopada 1932 roku, kiedy to wojewoda śląski dr Michał Grażyński podpisał "Tymczasowy Regulamin Archiwum Akt Dawnych Województwa Śląskiego". Organizację tej placówki powierzono historykowi i archiwiście ze Lwowa, dr. Michałowi Antonowowi (jego imieniem w 2012 roku została nazwana Pracownia Naukowa Centrali w Katowicach). Archiwum Akt Dawnych Województwa Śląskiego, pierwsze polskie archiwum historyczne na Śląsku, do 1939 roku działało w związku z autonomicznym statusem województwa śląskiego, jako wewnętrzna komórka Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego. Dr M. Antonów kierował Archiwum, z wojenną przerwą, do 1969 roku.

W połowie września 1939 roku Archiwum przejęły niemieckie władze okupacyjne. Początkowo działało jako filia Archiwum Państwowego we Wrocławiu (Staatsarchiv Breslau). Od kwietnia 1941 roku, kiedy to katowicka placówka otrzymała samodzielność w związku z utworzeniem okupacyjnej Prowincji Górnośląskiej jako Staatsarchiv Kattowitz podległe było bezpośrednio archiwalnym władzom w Berlinie. W latach 1939-1943 katowickim Archiwum kierował dr Karl Bruchmann, w latach 1961-1967 dyrektor Archiwum Federalnego (Bundesarchiv) Niemiec w Koblencji. Od połowy 1942 roku prowadzona był stopniowa ewakuacja akt katowickiego Archiwum do zamków i klasztorów w rolniczej, zachodniej części Górnego Śląska oraz w głąb Niemiec, głównie do kopalni soli Grasleben koło Magdeburga. Spora część tych akt dotąd nie wróciła do Katowic.

W lutym 1945 roku reaktywowano działalność Archiwum Akt Dawnych Województwa Śląskiego. W związku z formalną likwidacją autonomii województwa śląskiego w lutym 1946 roku placówkę włączono do ogólnopolskiej sieci archiwów państwowych, jako Archiwum Państwowe w Katowicach, obejmujące swym zasięgiem ówczesne województwo śląskie. W 1950 roku w związku z likwidacją samorządności komunalnej utworzono 12 podległych mu archiwów powiatowych w: Będzinie, Bielsku, Bytomiu, Częstochowie, Gliwicach, Lublińcu, Niemodlinie, Opolu, Pszczynie, Raciborzu, Tarnowskich Górach i Zawierciu. Na mocy "Dekretu o archiwach państwowych" z 1951 roku nazwa katowickiej placówki uległa zmianie na Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Katowicach. Zlikwidowane zostały niektóre placówki (w Niemodlinie, Lublińcu i Zawierciu), w Cieszynie utworzono nowe archiwum powiatowe, a nowo utworzone Wojewódzkie Archiwum w Opolu przejęło placówki archiwalne w Opolu i Raciborzu.

Kolejne zmiany w sieci archiwów państwowych spowodowała reforma administracyjna i nowy podział terytorialny Polski w 1975 roku. Rok później zlikwidowano

archiwa powiatowe, powołując na ich miejsce placówki terenowe i ekspozytury. Katowickie Archiwum przejęło wtedy archiwalne placówki terenowe z województw: krakowskiego (Chrzanów, Oświęcim i Żywiec) i opolskiego (Racibórz). Zgodnie z obowiązującą od 1983 roku "Ustawą o archiwach i narodowym zasobie archiwalnym" Archiwum ponownie przemianowano na Archiwum Państwowe w Katowicach. Zmienił się kolejny raz jego zasięg terytorialny i objęło swoją kompetencją województwa katowickie i bielskie, a w latach 1989-1994 także województwo częstochowskie. Po ostatnim podziale administracyjnym kraju w 1998 roku Archiwum w Katowicach obejmuje swym zasięgiem województwo śląskie (z wyjątkiem terenu dawnego województwa częstochowskiego, gdzie nadal funkcjonuje Archiwum Państwowe w Częstochowie) oraz zachodnie, pograniczne obszary województwa małopolskiego, które kompetencyjnie przynależą do Centrali w Katowicach oraz Oddziałowi w Bielsku-Białej (fragmenty do 2015 roku dawnych oddziałów w Oświęcimiu i Żywcu).

W latach 1970-1996 funkcję dyrektora archiwum sprawował Adam Kałuża. Dzięki jego staraniom w 1992 roku nastąpiła znacząca poprawa sytuacji lokalowej Archiwum w Katowicach, które przyjęło na swą siedzibę budynki pokoszarowe w Katowicach-Józefowcu. Stopniowo przeniesiono tam archiwalia z dotychczasowej siedziby w Urzędzie Wojewódzkim Śląskim w Katowicach oraz z oddziałów borykających się z największymi kłopotami lokalowymi (Bytom, Będzin, Chrzanów i Tarnowskie Góry). Jednocześnie placówki te uległy likwidacji. Rozpoczęte przez dyrektora A. Kałużę prace adaptacyjno-remontowe kontynuował dr Zygmunta Partyka (dyrektor Archiwum w latach 1997-2006).

W latach 2013-2015 został wybudowany nowoczesny budynek archiwalny w Bielsku-Białej, który został oddany do pełnego użytkowania w kwietniu 2016 roku. Jest to pierwszy w Polsce wybudowany budynek archiwalny z przeznaczeniem dla funkcji oddziału zamiejscowego, a nie dla „centrali” organizacyjnej Archiwum, który możemy uznać za wzorcowy dla archiwów mikroregionalnych. Zostały do niego przemieszczone zasoby archiwalne dotychczasowych oddziałów w Bielsku-Białej (ze starej siedziby), Oświęcimia i Żywca. Równocześnie w związku z tym uległy likwidacji oddziały zamiejscowe w Oświęcimiu i Żywcu. Stąd od 2016 roku Archiwum Państwowe w Katowicach składa się z Centrali w Katowicach i pięciu oddziałów zamiejscowych w Bielsku-Białej, Cieszynie, Gliwicach, Pszczynie i Raciborzu.

Od 2006 roku funkcję dyrektora Archiwum Państwowego w Katowicach pełni dr hab. Piotr Greiner.

 

Number of fonds on SwA

3443

Number of files on SwA

562719

Number of scans on SwA

1380043

The size of the resource (m.b.):

14232.9

Number of monographs in the library:

15131

Warehouse area (m2):

4233.2

Shelves capacity (m.b.):

0.0

Number of continuous publications in the library:

0

Number of places in the scientific studio:

45

The most interesting materials

angle-left Akcja #zostanwdomu

W związku z akcją #zostanwdomu Archiwum Państwowe w Katowicach przyspieszyło publikację skanów w serwisie Szukaj w Archiwach. Codziennie będziemy przedstawiać nowe archiwalia. Miło nam poinformować, że dostępnych już jest 14255 skanów zespołu akt nr 12/1709 - Urząd Stanu Cywilnego w Siemianowicach (sygn. 1-75). Zespół archiwalny zawiera księgi urodzeń, ślubów i zgonów wraz z rejestrami alfabetycznymi z lat 1874-1900. Urząd Stanu Cywilnego w Siemianowicach Śląskich (Standesamt Siemianowitz) został utworzony decyzją Nadprezydenta Prowincji Śląskiej we Wrocławiu z dnia 28 sierpnia 1874 roku, z mocą obowiązującą od 1 października 1874 roku. Decyzja ta wynikała z ogólnopruskiej ustawy z 9 marca 1874 roku (nr 8182 – Gesetz über die Beurkundung des Personenstandes und die Form der Eheschließung) odnośnie ustanowienia cywilnej rejestracji stanu cywilnego. Urząd ten działał w obrębie powiatu katowickiego i obejmował wieś i dobra rycerskie Siemianowice (Siemianowitz) oraz folwark Pszczelnik (Bienenhof). [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. Z. Jedynak, A. Suska, Katowice 2006].

Udostępnij tą stronę na Twitterze, Facebooku i Google Plus