Archiwum Państwowe w Poznaniu

Choose document type

Select historical period

Try another way

Advanced search Browse collections
Address:

ul. 23 Lutego 41/43

Poznań

60-967

Opening hours:

08:00 - 18:30 (monday)

08:00 - 14:00 (tuesday)

08:00 - 14:00 (wednesday)

08:00 - 18:30 (thursday)

08:00 - 14:00 (friday)

Phone number:
+48 61 852-46-01
Fax number:
+48 61 851-73-10
E-mail:
archiwum@poznan.ap.gov.pl
Website:
http://poznan.ap.gov.pl

Archiwum Państwowe w Poznaniu powstało 5 IV 1919 r., kiedy Komisariat Naczelnej Rady Ludowej wypowiedział pracę niemieckim urzędnikom Królewsko-Pruskiego Archiwum Państwowego w Poznaniu, utworzonego w okresie rozbiorów przez rząd pruski, i mianował dyrektorem tej instytucji prof. Józefa Paczkowskiego. Podstawą prawną organizacji polskiej państwowej sieci archiwalnej na terenie byłego zaboru pruskiego były: ustawa Sejmu RP z 1 VIII 1919 r. o tymczasowej organizacji zarządu byłej dzielnicy pruskiej oraz rozporządzenie Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej z 12 IV 1920 r. o organizacji archiwów państwowych byłej dzielnicy pruskiej.

Archiwum Państwowe w Poznaniu wywodzi się z tradycji i zasobu archiwum grodzkiego w Poznaniu, ulokowanego w 1783 r. przez starostę generalnego Wielkopolski, Kazimierza Raczyńskiego w odbudowanej przez niego części zamku (grodu) królewskiego i starościńskiego, nazywanej odtąd „dworem Raczyńskiego”. Archiwum to w czasach I Rzeczypospolitej przechowywało akta instytucji państwowych pierwszej instancji, obejmujących swymi kompetencjami teren powiatu i województwa poznańskiego. Podobnie własne archiwa posiadały także pozostałe grody starościńskie, z zasobem związanym z terenem ich powiatów i województw, natomiast akta sądów ziemskich prawie wszędzie przechowywane były w ratuszach miejskich.

Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. zostały przez zaborców zniszczone prawie wszystkie akta sądów grodzkich i ziemskich na terenie Prus Królewskich, natomiast w północnej Wielkopolsce przejęte i zamknięte zostały kancelarie i archiwa grodów inowrocławskiego, kruszwickiego, bydgoskiego, nakielskiego, kcyńskiego i wałeckiego, a po drugim rozbiorze w 1793 r. także grodów poznańskiego, kościańskiego, wschowskiego, gnieźnieńskiego, pyzdrskiego, konińskiego i kaliskiego. Akta tych grodów, wielokrotnie przewożone i lokowane w budynkach sądowych, kościelnych i poklasztornych, zostały w 1849 r. złożone w zamku byłych królów polskich i starostów generalnych w Poznaniu i oddane pod nadzór mieszczącego się tam pruskiego Sądu Powiatowego (Kreisgericht).

Dnia 8 III 1869 r. ukazało się rozporządzenie naczelnego prezesa Prowincji Poznańskiej, Karla Wilhelma Horna o utworzeniu przez rząd pruski Królewsko-Pruskiego Archiwum Państwowego w Poznaniu (Königlich-Preussisches Staatsarchiv in Posen). Archiwum to zostało ulokowanie w zabudowaniach pojezuickich, przejętych na siedzibę Naczelnego Prezydium Prowincji Poznańskiej (Oberpräsidium der Provinz Posen) i objęło przechowywane tam archiwalia, zwożone od 1816 r.  ze skasowanych klasztorów katolickich, położonych na terenie prowincji.

W 1874 r. do tego archiwum, poszerzonego o pomieszczenia w budynkach poklasztornych, zostały z dawnego zamku starościńskiego, oddanego na potrzeby Wyższego Sądu Apelacyjnego (Ober-Appellationsgericht), przeniesione akta grodzkie i ziemskie, a w 1879 r. zaczęło ono przejmować także akta miejskie i cechowe z okresu I Rzeczypospolitej.

W 1884 r. po wystawieniu nowego budynku na siedzibę Wyższego Sądu Apelacyjnego, władze pruskie przekazały dawny zamek królewski i starościński w Poznaniu na siedzibę Królewsko-Pruskiego Archiwum Państwowego.

W efekcie burzliwych starań o repolonizację urzędów i instytucji, 16 IV 1919 r. prof. Bolesław Erzepki fizycznie przejął Archiwum od ustępującego zarządu niemieckiego, usuniętego 5 IV tego roku przez Komisariat Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu.

W celu objęcia opieką państwową licznych registratur władz państwowych, samorządowych i kościelnych, których akta pozostawały poza Archiwum, 2 II 1920 r. powołano Urząd Główny Archiwów Państwowych byłej Dzielnicy Pruskiej. Do jego kompetencji należało przejmowanie archiwaliów od rządu niemieckiego, delegowanie rzeczoznawców przy zawieraniu konwencji archiwalnych w sprawie dzielnicy, administracja ogólna archiwów dzielnicy, organizowanie nowych archiwów, przygotowanie i wyszkolenie urzędników, nadzór nad registraturami urzędów państwowych i opieka nad archiwami i registraturami gmin i ciał autonomicznych oraz nad archiwami prywatnymi. Urząd Główny opracował też statut własny i Archiwum Państwowego w Poznaniu i przystąpił do kompletowania personelu archiwum.

W 1922 r. po likwidacji Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej Archiwum Państwowe w Poznaniu weszło w skład polskiej państwowej sieci archiwalnej, podległej Wydziałowi Archiwów Państwowych w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie.

10 IX 1939 r. Archiwum Państwowe w Poznaniu zostało przejęte przez niemieckie władze okupacyjne i przemianowane na Archiwum Rzeszy dla Kraju Warty w Poznaniu (Reichsarchiv Wartheland in Posen). Pod koniec wojny gmach archiwalny spłonął 29 I 1945 r., wskutek czego Archiwum zostało ulokowane w pomieszczeniach byłego zamku cesarskiego (dawniej Kaiserliche Schloss) w Poznaniu. W 1947 r. na potrzeby Archiwum Państwowego przekazane zostały pomieszczenia Archiwum Miejskiego przy ul. Stawnej, a w 1951 r. po przejęciu zasobu Archiwum Miejskiego w Poznaniu, także jego magazyn przy ul. Sierocej.

Od 22 VII 1951 r. główna siedziba Archiwum Państwowego w Poznaniu mieści się w odbudowanym wówczas gmachu dawnego Sądu Apelacyjnego w Poznaniu.

Podgląd

Number of fonds on SwA

8756

Number of files on SwA

511593

Number of scans on SwA

6313233

The size of the resource (m.b.):

10060.5

Number of monographs in the library:

22146

Warehouse area (m2):

1289.5

Shelves capacity (m.b.):

0.0

Number of continuous publications in the library:

8455

Number of places in the scientific studio:

25

The most interesting materials

angle-left XIV Weekend z Historią „Miejsca Wspólne” – 29.09.2019

"Na czym polega fenomen MIEJSC WSPÓLNYCH na Starym Mieście? Dlaczego od blisko ośmiu wieków działają na nas jak magnes? Czy ich siła drzemie w szacie architektonicznej? Czy wynika z charakteru przestrzeni, urzekającej kameralną i nastrojową atmosferą? A może to efekt żywego w tych miejscach od wieków dziedzictwa niematerialnego: ludzkich emocji, zwyczajów i tradycji, dźwięków, zapachów i obrazów towarzyszących codziennemu życiu?

Podczas XIV Weekendu z Historią na Trakcie Królewsko-Cesarskim spróbujemy odpowiedzieć na te pytania. Wspólnie zwróćmy uwagę na wartość zabytkowego otoczenia, poszukajmy przepisu na tworzenie dobrej przestrzeni publicznej, przywołajmy w pamięci zwykłe i niezwykłe wydarzenia, które miały miejsce na Starym Mieście."

W ramach XIV Weekendu z Historią we współudziale Centrum Kulturowego TRAKT i Bramy Poznania Archiwum Państwowe w Poznaniu 29 września 2019 r. o godz. 15.30 organizuje spotkanie pod tytułem "Dawne plany Poznania". Spotkanie poprowadzi dziennikarz, popularyzator historii regionu, Adam Suwart. Wstęp wolny.

Spotkanie w Archiwum: dawne plany Poznania Prezentacja i prelekcja na temat dawnych map miasta. Zobacz oryginalne, zachowane egzemplarze archiwalnych planów Poznania. wspólnie z: Archiwum Państwowe w Poznaniu miejsce: Archiwum Państwowe w Poznaniu, ul. 23 Lutego 41/43 czas: 15:30 – 17:00

Dodatkowo, 29 września w godz. 12.30-15.30 na dziedzińcu wewnętrznym Archiwum Państwowego w Poznaniu (na tyłach budynku) zorganizowane zostaną warsztaty sitodruku ZNACZNIK oraz warsztaty podwórkowe - gry i zabawy rodzinne.

ZNACZNIK. Warsztaty sitodruku Otwarte warsztaty wykonywania nawiązujących do ikonosfery miejskiej nadruków techniką sitodruku. Weź własne koszulki, torby lub inny materiał pod druk! wspólnie z: Znacznik, Estrada Poznańska miejsce: skwer Romana Wilhelmiego (przy ul. Masztalarskiej) czas: 12:30 – 15:30

Gry i zabawy podwórkowe – warsztaty rodzinne Animowane stanowisko gier podwórkowych dla dzieci i rodziców. Przyjdź i poznaj zasady prostych, radosnych zabaw. wspólnie z: Ambientówka, Estrada Poznańska, Archiwum Państwowe w Poznaniu. miejsce: skwer Romana Wilhelmiego/ dziedziniec Archiwum Państwowego czas: 12:30 – 15:30

Link ze szczegółowym planem wszystkich wydarzeń tutaj

Serdecznie zapraszamy przyjaciół Archiwum, mieszkańców Poznania i wszystkich zainteresowanych!

Udostępnij tą stronę na Twitterze, Facebooku i Google Plus