Listy członków Towarzystwa, sprawozdania Zarządu Towarzystwa Zaliczkowo-Wkładowego i Towarzystwa Wzajemnego Kredytu, rachunki bieżące, księgi kredytów, lokacje terminowe, protokóły Walnego Zgromadzenia, bilanse, księgi wekslowe, akty na zabezpieczenie kredytów

Na terenie całego Królestwa Polskiego, gdziespółdzielczość kredytowa rozpoczęła się rozwijać nieco później niż w zaborze pruskim i austriackim tzn. po 1870 r. wykształciły się dwie grupy stowarzyszeń kredytowo-oszczędnościowych: a/ kasy pożyczkowe przemysłowców - oprócz Warszawy zakładane w większych miastach typu gubernialnego b/ towarzystwa zaliczkowo-wkładowe, czyli spółdzielcze stowarzyszenia drobnego kredytu, głównie na potrzeby drobnego rzemiosła, przemysłu, wolnego zawodu i drobnych gospodarstw rolnych. Pierwsze towarzystwa zaliczkowo-wkładowe w Królestwie Polskim założone zostały na terenie guberni warszawskiej w Grójcu, Wiskitkach i Kutnie. Wszystkie trzy powstały z inicjatywy księcia Jana Tadeusza Lubomirskiego właściciela majątku Mała Wieś w powiecie grójeckim. Utrata praw miejskich przez Wiskitki w czerwcu 1869 w ramach represji popowstaniowych nie zahamowała rozwoju ekonomicznego miasteczka. Już 18.IX.1872 Minister Finansów zatwierdził ustawę Towarzystwa Zaliczkowo-Wkładowego w Wiskitkach, którego zadaniem było: przyjmowanie od członków wkładów pieniężnych dla oszczędzania i powiększania procentami oraz udzielanie członkom kasy pożyczek i zapomóg bezzwrotnych. Towarzystwo wiskickie rozpoczęło działalność dniem 1.IV.1873 roku licac 114 członków z kapitałem udziałowym. Najwyższa władzą towarzystwa było Walne Zgromadzenie akcjonariuszy, odbywające się raz w roku. Tryb jego i kompetencje określał statut Towarzystwa.. Zgromadzenie zatwierdzało sprawozdania Rady Nadzorczej oraz wnioski w sprawie podziałów zysków i zmian w statucie, wybierało rade nadzorczą i Komisję Rewizyjną. Z obrad Zgromadzenia sporządzony był protokół, do którego dołączano sprawozdanie zawierające bilans oraz rachunek strat i zysków. Rada Nadzorcza była organem kierującym całą działalnością Towarzystwa. Ona też powoływała ze swego składu prezesa. Na pierwszym posiedzeniu ukonstytuowały się władze Towarzystwa: Rada Nadzorczej i Zarząd. Do rady nadzorczej wybrano prezesa Jana Witkowskiego z Guzowa. W skład zarządu Towarzystwa weszli: Roman Oppeheim - prezes, Roman Pawłowski i dr Aleksander Jawurek - członkowie, wszyscy z Wiskitek. W pierwszym roku działalności przybyło 21 nowych członków. Towarzystwo liczyło 130 członków w tym 42 z Żyrardowa, 34 z Wiskitek, 31 z Guzowa, 22 z Hermanowa i 1 z Miedniewic. Obroty i bilans Towarzystwa najwyższy poziom osiągnęły w latach 1892-1893. Towarzystwo Zaliczkowo-Wkładowe w Wiskitkach w czasie swej działalności ściśle współpracowało z cukrownią w Guzowie i Towarzystwem Akcyjnym Zakładów Żyrardowskich, gdzie lokowało swe kapitały. W 1900 r. w Żyrardowie ukonstytuowało się Żyrardowskie Towarzystwo Wzajemnego Kredytu z prawem działania w obrębie powiatów: błońskiego, sochaczewskiego i skierniewickiego guberni warszawskiej. Statut nowego towarzystwa zostali zatwierdzony 9.VIII.1901 r. przez Ministra Finansów - Sekretarza Stanu Wittego. 5.III.1911 r. Ogólne zebranie członków ŻTWK upoważniło Radę i Zarząd do kupna placu w Żyrardowie i rozpoczęcia budowy własnej siedziby. Uroczyste otwarcie gmachu Towarzystwa nastąpiło 7.XII.1913 roku. Wybuch I wojny światowej, zniszczenia wojenne, brak kapitału niekorzystnie odbiły się na dalszej działalności ŻTWK. Na mocy uchwał własnych zebrań członków z 30.V. i 17.X.1920 r. wobec zmienionych warunków ekonomicznych i małych kapitałów obrotowych Towarzystwo przeszło w stan likwidacji. Postanowiono przekształcić go na oddział jednego z banków akcyjnych w Warszawie. 28.IV.1921 r. opracowany statut Banku Żyrardowskiego został złożony do zatwierdzenia. Statut został ogłoszony na mocy postanowienia Ministra Skarbu, Przemysłu i Handlu w dniu 25.VII.1921 i ogłoszony w nr 193 Monitora Polskiego z dnia 26.VIII.1921r. Bank Żyrardowski, Spółka Akcyjna rozpoczął działalność z dniem 15.II.1922 po przejęciu aktem notarialnym aktywów i pasywów oraz nieruchomości i urządzeń b. Żyrardowskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu. Organami Spółki pod firmą "Bank Żyrardowski, Sp. Akcyjna" były: Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, Rada , Zarząd, Komisja Rewizyjna. Utworzenie Banku Żyrardowskiego, który rozpoczął faktyczną działalność w połowie lutego 1922 r. zamyka dwudziestoletni okres istnienia instytucji opartej na wzajemności. W związku z trudnościami finansowymi spowodowanymi reformą walutową Bank Żyrardowski przeszedł a stan likwidacji z dniem 1 stycznia 1926 roku. W porozumieniu z nowopowstałą spółdzielnią kredytową "Wzajemny Kredyt" Spółdzielnia z ograniczoną odpowiedzialnością w Żyrardowie, Bank Żyrardowski wszystkie swe interesy przekazał tejże Spółdzielni. Rozwój " Wzajemnego Kredytu" został przerwany wybuchem II wojny światowej. 14.IX.1939r. W siedzibie Spółdzielni zjawiają się urzędnicy skarbowi armi niemieckiej i po przeprowadzeniu rewizji ksiąg kasowych oraz zarekwirowaniu majątku ruchomego, zajmują lokal biurowy na niemieckie poczty polowe. W związku z powyższym biura "wzajemnego Kredytu zostały przeniesione do lokalu zastępczego przy ul. Sienkiewicza 4. Do znacznej szerszej działalności przystąpiono już w pierwszych dniach po wyzwoleniu Żyrardowa. Począwszy od lutego 1946 soku Spółdzielnia poszerza zakres swoich czynności. Staje się mianowicie placówką przyjmowania wpłat na Pożyczkę Odbudowy Kraju. W 1948 roku wydany został dekret o reformie bankowej. Zamiast spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych opartych na statutach przedwojennych oraz przedwojennych zasadach organizacyjnych powołane zostały do życia gminne kasy spółdzielcze organizacyjnie podlegają Bankowi Rolnemu, a od 1953 roku Narodowemu Bankowi Polskiemu. W roku 1950 Bank Spółdzielczy "Wzajemny Kredyt" zostaje przekształcony w Gminną Kasę Spółdzielczą w Żyrardowie.

brak sygn. 102