I. Dział obcy a) Mapy b) Plany II. Dział polski a) Mapy b) Plany III. Dział toruński: 1. Miasto i przedmieścia: a) Plany i widoki przeglądowe i wojskowe b) Plany poszczególnych części miasta i ulic c) Plany i rysunki poszczególnych budowli 2. Okolice miasta i powiat: a) Mapy i plany ogólne b) Arterie komunikacyjne Rzeki (Wisła i Mokra) - drogi i szosy, linie kolejowe - mosty. c) Wsie, osady, rewiry leśne d) Rysunki budowli wiejskich

Reorganizacja Archiwum miasta Torunia dokonana na schyłku XIX w. przez wielkiego miłośnika i opiekuna Archiwum, syndyka miejskiego Bendera, znalazła swój wyraz m.in. w utworzeniu osobnego działu kartograficznego. Z charakteru tych zaczątków zbioru wnioskować można, że powstały one z zasobów znajdujących się na miejscu, bodaj nawet w zbiorach miejskich. Są to bowiem przeważnie widoki i plany perspektywiczne Torunia, zbierane skrzętnie przez czynniki miejskie już w XVIII w. Z chwilą utworzenia osobnej grupy kartograficznej starano się o uzupełnienie jej przez włączanie planów odnalezionych w nieinwentaryzowanych aktach oraz wybranych rysunków i planów powstałych w toku urzędowania. To uzupełnianie było jednak dorywcze i niesystematyczne. Główne znaczenie przypisywano skompletowniu miedziorytów z planami perspektywicznymi oraz rysunków dotyczących miasta, które nabywano drogą kupna. Jednym z najcenniejszych takich nabytków jest album z rysunkami Steinera, zakupiony przez Archiwum w 1919 r. Z biegiem czasu plany miejskie wzrosły do cyfry poważnej. Własność ziemska dawnego Torunia obejmuje obszar noszący współcześnie dwie różne nazwy: patrymonium i terytorium. Patrymonium jest to najbliższa okolica miasta, nadana mu tzw. Przywilejem Chełmińskim. Teren ten, 1 mila wzdłuż Wisły i 1/2 mili w głąb kraju, jak przewidywał wymieniony dokument, miał być w najbliższym czasie powiększony o 100 włók. Do urzeczywistnienia tej zapowiedzi dochodzi istotnie w 1262 r., drogą umowy z Zakonem. Razem cały obszar miejski składał się z 180 włók z 1251 r. I z nadanych 70 włók na północnej granicy. Do tego doszło jeszcze 60 włók w Srebrnikach, uzyskanych również w 1262 r. Łącznie więc cały obszar miasta miał 310 włók. Że jednak był on większy, okazuje się przy sposobności pomiarów, zarządzanych przez landmistrza pruskiego Meinharda z Querfurtu w 1295 r. Jest to najstarsza wzmianka, jaką mamy o pomiarach granicznych miasta. Pozostał z nich ślad w postaci dokumentu landmistrza Meinharda z Querfurtu, oraz kupców granicznych, które przetrwały aż do rozbiorów. W aktach miejskich w wieku XVIII zachowały się dwa szkice odtwarzające granice patrymonium i terytorium. Szkice te zużytkował i opublikował Maercker w swej historii powiatu toruńskiego. Patrymonium rozgraniczone na "posiadła" poszczególnych mieszczan, podzielono rozporządzeniem rady miejskiej w 1637 r. na cztery kwatery: Św. Jerzego, Św. Wawrzyńca, Św. Katarzyny i Rybaki. Do patrymonium zaliczano również nadania biskupa Wolimira włocławskiego z 1258 r., graniczące z miastem na wschód. Terytorium toruńskie ciągnęło się wzdłuż Wisły, sięgając na wschód od miasta i rzeki Drwęcy, na zachód lasami Kamieńca, częściowo kolana Wisły, poniżej Fordonu. Najwięcej na północ wysunięte posiadłości podchodziły pod Kowalewo i Chełmżę. Olbrzymi ten obszar składa się przede wszystkim z nadań dwu Jagiellonów Kazimierza i Zygmunta Starego. Pierwszy, przywilejem z dnia 26.VIII.1457 roku dał miastu wsie Lubicz, Grębocin, Rogowo, Papowo Toruńskie, Lulkowo, Łysomice, Złąwieś, teren za młynem Św. Barbary, dalej Przysiek, Górsk, Czarnowo, Smogursk oraz przynależne kępy. Po drugiej stronie miasta błonia zwane Wolą, Winnicę, Trzeposz, Nowy Młyn. Nowe te posiadłości objęły patrium jakoby łukiem, którego podstawę stanowiła rzeka ze swoimi ostrawami i kępami, których w wieku XVI naliczono 16. Z rąk Zygmunta Starego otrzymał Toruń w 1514 r. Stary Toruń, w 1520 r. zamek i wieś Bierzgłowo, Łążyn, Pędzewo, Świerczyn, Wybcz, Węgorzyn, Kiełbasin, Smolno, Gronowo, Rogówko, Żydę, czynsz z Piwnic, młyn Pachur i pewien udział w dochodach w kilku młynach królewskich. W 1527 r. doszły do tego jeszcze Mlewo, Mlewiec i Srebrniki. Majątki otrzymane od króla Kazimierza były nagrodą dla "naszego miasta Torunia wiernie nam miłego za niewzruszoną wierność i wiele innych godnych usług, którymi przy odzyskaniu naszych ziem pruskich... Wspierali nas." Nadanie Zygmunta nastąpiło w zamian za zwróconie królowi przez miasto starostwo i połowę dochodów z grodu Świecia, zdobyte siłami i kosztem Torunia na Krzyżakach w czasie wojny trzynastoletniej, a które Kazimierz Jagiellończyk oddał miastu w 1462 r. w zastaw za poniesione olbrzymie wydatki w czasie oblężenia. Już od czasów krzyżackich (1434) należały do miasta wsie Koryt i Łubianka; sołectwo Kaszczorek darował mu burmistrz Krzysztof von Greken, a w latach 1515 do 1761 zaokrąglił Toruń swe posiadłości, nabywając młyn Skrobacz, Skłódzewo Toporzysko, Borówno, Rychnowo, Orzechowo, Rzęczkowo, Leszcz, Dziwak, Łążynek i Gostkowo. Rozglądając się w położeniu, dochodzimy do wniosku, że przez te nabytki likwidowano enklawy, tworząc zwarte terytorium podległe sobie gospodarczo i zależne od swej władzy zwierzczniej. Terytorium nie dzielono na własność prywatną; pozostało ono w rękach miasta samego, a składające się nań folwarki, wsie czynszowe, leśnictwa, młyny, karczmy itp. Tworzyły barwny obraz gospodarczy. Jedne puszczano w dzierżawę, innymi administrowano, przez ustanowionych urzędników, na trzecich tworzono zakłady przemysłowe, jak np. w Przysieku. W okolicach o rzadkim zaludnieniu powstały nowe wsie i osady. Do takich należą: Błoto, Mała Zławieś, Chorab, Przyrost Czarnowski, Młyn Cierpicki, Karczma na tamie, Eichbusch, Przydatki, Nowy Grębocin, Przyrost Górski, Gutowo, Joachimstal, Kaliska, Koniczynka, Marianki, Nowebłoto, Młyn Olesiek, Popielno, Przysiecki Przyrost, Różanki, Rozgarty, Czarnebłoto, Szerokie, Stanisławki, Kamieniec, Wilczy Młyn, karczma Żal się Boże, karczma Zazdrość, Cegielnik. Nowe osady powstawały dzięki temu, że miasto, oddając majątki swe w dzierżawę (zwykle 3-letnią) nakładało dzierżawcy obowiązek założenia nowego osiedla w oznaczonej przez siebie, mniej zaludnionej okolicy. Z powyższego obowiązku wywiązano się rozmaicie, zakładając bądź karczmy, bądź młyny, czy nawet kolonie. Kilka z wymienionych powyżej miejscowości zlało się z biegiem czasu ze wsią, z którą graniczyły, reszta ostała się jako samodzielne wsie, jak n.p. Gutowo, Rozgarty itp. Własność miejska zamyka się zatem cyfrą 84 obiektów oraz czterech nader rozległych rewirów leśnych, których stan gospodarczy, jak podnosi Maercker, stał na bardzo wysoki poziomie.W 1590 r. podzielono lasy na bory: toruński, bierzgłowski i pędzewski w związku z racjonalną gospodarką. W 1601 r. spotykamy znowu wiadomości o pomiarach. Sporządzanie planów szło równolegle do oficjalnej działalności miasta, bez dłuższych przerw, z tym jednakże, że w pewnych momentach czynność ta nabierała większego nasilenia. Momentem takim mogła być uchwała rady jak i toczący się proces, lub zmiany gospodarcze na pewnm odcinku. Wiemy np., że już w wieku XVII zatrudniało miasto stale geometrę. Zerneck notuje pod 1714 r. wiadomości po przeprowadzonych na wsiach nadwiślańskich pomiarach w asystencji dwu delegatów rady. Wykonane wówczas plany dochowały się w zbiorach, jak również i te powstałe przed 1789 r. oraz bezpośrednio po zaborze pruskim 1798 r. i następnie z początku XIX w. (szczególnie 1801-1806 i 1817), wywołane zaszłymi zmianami politycznymi i gospodarczymi.