Korporacja kupców w Toruniu

Reference code
69/6/0
Number of series
0
Number of scans
0

Content:

Statuty (1-3; 1676-1702); protokoły zebrań (4-6; 1793-1805); nauka zawodu (7; 1812-1837), spis członków (8; 1793-1808), wypisy z protokołów rady, sprawy sporne z kupcami z Gdańska, zbiór listów (9-10; 1633-1846).

About the Creator:

Początki organizacji kupieckich na terenie Torunia sięgają przełomu XIII/XIV w. Przyczyną ich powstania był wynikający z położenia geograficznego handlowy charakter miasta oraz opanowanie władz miejskich przez bogate kupiectwo, które - podobnie jak inne grupy społeczne - dość wcześnie zaczęło odczuwać potrzebę znalezienia dla siebie jakiejś odrębnej korporacji, w ramach której skupiło się przede wszystkim jego życie religijne i towarzyskie. Zapewne właśnie religijno-towarzyski charakter tej organizacji był powodem, że nie występuje ona w przekazach z XIII i XIV w. Najstarsze potwierdzenia zródłowe istnienia bractwa kupieckiego sięgają XV w., chociaż pierwsze obszerniejsze wiadomości o jego dziejach oraz posiadanym domu klubowym przy ul. Żeglarskiej przynosi dopiero wstęp historyczny do statutu Bractwa Artusowego z 21 III 1608 r. Przekaz ten przypisuje założenia bractwa kupieckiego i jego domu klubowemu wielkiemu mistrzowi Zygfrydowi von Feuchtwangen, uznawanego również za rzekomego założyciela toruńskiego Bractwa Artusowego oraz wielu innych bractw i domów na ziemiach zakonnych. Jako czas powstania bractwa kupieckiego i jego domu zródło to wymienia lata 1311 i 1312. Daty te były w nauce poddawane krytyce. Możliwe, że korporacja ta powstała już przed rokiem 1300 a Feuchtwangen nadał jej tylko nowe ustawy. O ustroju i życiu wewnętrznym bractwa kupieckiego w omawianym okresie nie zachowały się żadne wiadomości i można jedynie przypuszczać, że nie odbiegały one zbytnio od wzorów stosowanych w toruńskich korporacjach rzemieśliniczych. Przełomu XIII/XIV w. sięgają również początki toruńskiego bractwa św. Jerzego. Pierwotnie genezę tej oraganizacji wywodzono z Anglii. Poglądom tym przeciwstawił się dopiero A. Semrau, który uważał je za wytwór stosunków miejscowych. Cele tych korporacji były natury religijnej, towarzyskiej oraz militarnej /pielęgnowanie sztuki wojennej/. Członkami bractw byli zarówno feudałowie mieszkający w miastach i na wsi , jak również mieszczanie zobowiązani do ciężkiej służby rycerskiej. Toruńskie bractwo św. Jerzego miało dom klubowy przy Rynku Staromiejskim. Przez całe średniowiecze w zródłach występuje on jako Compenhaus. Określenie Dwór Artusa na terenie miasta znane jest dopiero od przekazu z 1608 r. A. Semrau uważa, że historycznie nazwa ta ogranicza się tylko do 4 mist państwa krzyżackiego: Braniewa, Elbląga, Gdańska i Malborka., w których wpływy angielskie były dość duże. Do Torunia nazwa ta przeszła zapewne drogą analogii. W XVI w. mieście na określenie domu klubowego używano również nazwy Junkerhof. W 1385 r. - o czym wiadomo na podstawie wspomnianego już przekazu z 1608 r. - doszło do przyjęcia przez bractwo św. Jerzego korporacji kupieckiej do swego domu przy Runku. Jednym z powodów tego był jakoby silny spadek liczby braci św. Jerzego, z których wielu zginęło w wojnach. Należy pamiętać, że element kupiecki reprezentowany był w tym bractwie już przed połączeniem, a groźba wymarcia przyspieszyła tylko zerwanie z dawną polityką ekskluzywności i zapoczątkowała przyjmowanie na szerszą skalę wzbogaconych na handlu parweniuszy. Połącznie obu bractw nastąpiło rzekomo na podstawie umowy przytoczonej przez zródło z 1608 r. Nie wdając się w krytykę jej treści zgodzić się należy z A. Semrauem, który uważa, że tylko jej drugi punkt o konieczności zamknięcia przez kupców sklepienia w budowanym lub remontowanym domu przy Rynku jest prawdziwy. Badacz ten początkowo również sądził, że bractwo kupieckie uzyskało tylko pozwolenie na używanie domu bractwa św. Jerzego przy zachowaniu pełnej niezależności. Pózniej zmienił zdanie przeciwstawiając się Heuerowi, który przypuszczał, że kupcy jeszcze przez długi czas posiadali własną ławę w domu św. Jerzego. Według A. Semraua w XV w. w dawniejszym domu klubowym bractwa św. Jerzego istniało już tylko jedno bractwo. Niestety tezy tej nie można potwierdzić zródłowo. Jeżeli nawet sytucja taka miała miejsce trwała dość krótko, gdyż od drugiej połowy XVII w. zachowały się odrębne akta Bractwa Artusowego św. Jerzego i organizacji kupieckiej o charakterze gildii mającej zapewne swą siedzibę również na Dworze Artusa. Od tego czasu Bractwo Artusowe spełniało przede wszystkim rolę korporacji orgaznizującej i zapewniającej swym członkom życie religijne i rozrywkę, zaś bractwo kupieckie zajmowało się głównie regulacją ich życia zawodowego. Tezę tę potwierdza brak w statutach bractwa kupieckiego artykułów - tak powszechnych w statutach innych korporacji zawodowych - regulujących pozazawodowe życie swoich członków. Sytuacja taka przetrwała do końca istnienia obu instytucji. Bractwo Artusowe w Toruniu zakończyło swą działalność przed 1920 r. /najpózniejsze akta pochodzą z 1916 r./, zaś orgaznizacja kupiecka w dawnej formie zapewne już w okresie Księstwa Warszawskiego. Ostanie zachowane wytwory kancelarii tej drugiej korporacji pochodzą bowiem z 1808 r. Przy bractwie kupieckim - podobnie jak to było w korporacjach rzemieślniczych - działało również bractwo czeladnicze.

Border dates:

1676-1846

Classification:

Creator's name:

Dates:

1676-1846, 1676-1846, 1676-1846.

Former name:

Foreign language name:

Kaufmannschaft zu Thorn; Kaufmannsinnung

Languages:

Availability:

Total archival files:

10

Total archival files processed:

10

Total archival files without records:

0

Total linear metres

0.0

Total linear metres processed

0.5

Total linear metres without records

0.0

Total archival files:

0

Total files:

0

Total size (in MB):

0.0

Total documents

0

Total cases

0

Total classes

0

Total archival files:

0.0

Total running meters :

0.0

Dates of non-archival documentation :

Name Quantity Inventory uwagi
Approved book inventory Tak
Approved book inventory Tak
Approved book inventory Tak