W skład zespołu wchodzą akta wytworzone przez Sąd Pokoju w Suwałkach. Zachowane materiały to prawie w całości akta spraw cywilnych, wyjątek stanowi kilkanaście spraw karno-skarbowych. Procesy cywilne dotyczą głównie spraw działowych (np. zwrotu pieniędzy bądź rzeczy, podziału spadku, eksmisji, zabezpieczania dowodów) oraz spraw dotyczących opieki nad małoletnimi i ubezwłasnowolnionymi. Sprawy karno-skarbowe dotyczą wyłącznie nielegalnego handlu alkoholem. Materiały archiwalne mogą służyć do badania stosunków rodzinnych, społecznych i ekonomicznych oraz genealogicznych. W całości zespół obrazuje problemy prawne z jakimi najczęściej borykali się mieszkańcy Suwalszczyzny w okresie II Rzeczypospolitej. (Opracował: Marek Sidor)

Organizację i działalność sądownictwa w II Rzeczypospolitej do końca 1928 r. normowały ustawy państw zaborczych. System sądowy obejmował dwie grupy organów sądowych, mianowicie: sądy powszechne, które orzekały we wszystkich sprawach cywilnych i karnych oraz sądy szczególne, powoływane do rozstrzygania specjalnych kategorii spraw. System sądów powszechnych był w zasadzie czteroszczeblowy jako konsekwencja trójinstancyjności systemu środków odwoławczych i podziału sądów I-ej instancji na sądy dla spraw drobniejszych i ważniejszych. Do czasów unifikacji sądownictwa powszechnego w Polsce istniały następujące sądy: pokoju, okręgowe, apelacyjne oraz Sąd Najwyższy. Na terenach b. zaboru rosyjskiego, na szczeblu najniższym do rozstrzygania w pierwszej instancji drobniejszych spraw cywilnych i karnych działały sądy pokoju. Sądy te początkowo orzekały w kompletach trzyosobowych (sędzia jako przewodniczący oraz dwóch ławników), od 1928 r. jednoosobowo. Sędzia pokoju nie musiał mieć wykształcenia prawniczego, lecz jedynie odpowiednią praktykę (sądową lub adwokacką).Sąd Pokoju w Suwałkach rozpoczął swoją działalność w 1919 r. W jego skład wchodziły dwa okręgi sądowe: I okręg miasta Suwałk i II okręg miasta Suwałk. 1 kwietnia 1921 r. skasowano Sąd Pokoju w Puńsku i włączono jego terytorium do właściwości Sądu Pokoju II-go okręgu m. Suwałk jednocześnie nadano temu sądowi nazwę: Sąd Pokoju II-go okręgu w Suwałkach. Analogiczna zmiana nazwy dotyczyła Sądu Pokoju I-go okręgu m. Suwałk. Kolejnej reorganizacji dokonano w 1924 roku, 1 kwietnia zlikwidowano Sąd Pokoju w Wiżajnach a teren jego włączono do właściwości terytorialnej Sądu Pokoju II-go okręgu w Suwałkach. Natomiast z dniem 1 lipca tegoż roku zniesiono Sąd Pokoju w Filipowie, dzieląc jego kompetencje terytorialne między Sąd Pokoju I okręgu w Suwałkach a Sąd Pokoju II okręgu w Suwałkach. Sąd Pokoju w Suwałkach działał do końca 1928 r. Nad Sądem Pokoju w Suwałkach nadzór sprawował Sąd Okręgowy w Suwałkach, leżący w kompetencji terytorialnej Sądu Apelacyjnego w Warszawie. (Opracował: Marek Sidor)