I.Akta kutnowskiego Powiatowego Urzędu do Spraw Powinności Wojskowej, 1910-1917, sygn.1-41, sprawy mobilizacji,karty mobilizacyjne,plany,listy gończe,okólniki,polecenia dla wójtów.

W latach sześćdziesiątych XIX wieku przystąpiono w Rosji do przeprowadzenia szeregu reform. Reformy te przypadły na okres, gdy w Królestwie Polskim po upadku powstania styczniowego, carat przyspieszył proces ograniczania i likwidacji odrębnych urzędów prawno-ustrojowych. Rozbudowano aparat administracyjny w celu sprawniejszego opanowania kraju. W roku 1866 powiększono ilość guberni z pięciu do dziesięciu, a mianowicie utworzono gubernię: warszawską, kaliską, piotrkowską, radomską, lubelską, siedlecką, płocką, łomżyńska i suwalską, oraz kielecką. Zarząd guberni stanowili: gubernator, wicegubernator i tzw. rząd gubernialny. Gubernator był zwierzchnikiem guberni, przedstawicielem władzy rządowej na jej terenie, sprawującym ogólny nadzór nad całym aparatem państwowym w guberni. Część swych kompetencji wykonywał osobiście, a część we współdziałaniu z podległym mu kolegium, czyli tzw. rządem gubernialnym, złożonym z kierowników podporządkowanych mu działów administracji. Gubernie dzieliły się na powiaty. Na mocy postanowienia Komitetu Urządzającego z dnia 5/17 stycznia 1867 roku, liczbę powiatów zwiększono do 85, a w tym powiat kutnowski w skład którego wchodziły miasta: Kutno, Dąbrowice, Krośniewice i Żychlin, oraz następujące gminy wiejskie" Rdutów, Dąbrowice, Wroczyny, Błonie, Miksztal, Kutno i Sójki, Krzyżanówek, Wojszyce, Oporów, Żychlin , Plecka-Dąbrowa. Na mocy ukazu z dnia 19/31 grudnia 1866 roku, weszła w życie w dniu 1/13 stycznia 1867 roku ustawa o " Zarządzie Gubernialnym i Powiatowym w Królestwie Polskim". Według 4 artykułu tej ustawy zarząd powiatem powierzono "pod bezpośrednim zwierzchnictwem Gubernatora, Naczelnikowi powiatu i zostającemu przy nim Urzędowi powiatowemu. Urząd powiatowy składa się pod prezydencją Naczelnika powiatu z dwóch jego pomocników, lekarza powiatu i budowniczego/lub inżyniera powiatowego". Naczelnik powiatu czuwał nad należytym załatwianiem interesów, tak w Zarządzie Powiatowym, jak i w zostających pod jego władzą urzędach/art. 88 nad ścisłym wykonywaniem praw, zapewnieniem porządku, bezpieczeństwa, nietykalności własności/art. 89. Wymienieni w artykule 4 zastępcy naczelnika powiatu byli: jeden do wykonywania czynności administracyjnych, drugi do czynności policyjnych. Kolegium, czyli tzw. urzędowi powiatowemu, podlegały następujące sprawy: przyjmowanie od cudzoziemców przysięgi na wierność poddaństwa, zażalenia osób prywatnych na nieprawną działalność urzędników, zatwierdzanie kosztorysów na budowy i remonty w miastach, udzielanie pozwoleń na wydawanie materiałów budowlanych, decyzje w sprawie rozbiórki zdewastowanych budynków, wymierzanie kar administracyjnych, pociąganie do odpowiedzialności prawnej winnych przekroczenia przepisów policji: lekarsko-weterynaryjnej, ogniowej i ogólnej. Przy urzędzie powiatowym powołano Biuro, składające się z referatów i innych osób według etatów. Organizacja Biura Urzędu Powiatowego na podstawie ustawy z dnia 1/13 stycznia 1867 roku wyglądała następująco: składało się ono z trzech oddziałów, a mianowicie: I. Oddział Ogólny, którym kierował sekretarz Urzędu Powiatowego, II. Oddział Ekonomiczno-Administracyjny na czele z pomocnikiem naczelnika powiatu do spraw administracyjnych, III. Oddział Wojskowo-Policyjny pod kierownictwem pomocnika naczelnika powiatu do spraw policyjnych. Do kompetencji Oddziału Ogólnego należało załatwianie spraw dotyczących ogólnego zarządu, a mianowicie: ogłoszanie praw, odwoływanie, zwalnianie i pociąganie do odpowiedzialności urzędników, wydawanie decyzji w sprawach zmiany granic powiatów, przygotowywanie sprawozdań rocznych i opracowań statystycznych, oraz załatwianie wszelkich spraw związanych z zarządem gminnym. W zakres czynności Oddziału Ekonomiczno-Administracyjnego wchodziły sprawy dotyczące administracji i gospodarki powiatu, a więc: przemysł, handel, rzemiosło, zarząd miejski i wymiar kar z tytułu administracji lasami miejskimi oraz sprawy ubezpieczeniowe i skarbowe. Kompetencji Oddziału Wojskowo-Policyjnego podlegały następujące sprawy: dostarczanie wojsku podwód i kwater, udzielanie pomocy materialnej dymisjonowanym wojskowym i ich rodzinom, prowadzenie ksiąg ludności, zarząd więzieniami i aresztami, sprawy lekarsko-policyjne, celne i graniczne. 19/31 grudnia 1866 roku ogłoszono ukaz o " Straży Ziemskiej w Królestwie Polskim" w celu utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz dla sprawnego wykonywania rozporządzeń policyjnych w miastach i powiatach powołano oddzielne komendy policyjne pod nazwą "Straży Ziemskiej", której zwierzchnikiem w powiecie był naczelnik powiatu. Każdy powiat pod względem policyjnym dzielił się na ucząstki. W każdym znajdowała się komenda, składająca się z jednego starszego i kilku młodszych strażników. Ukazem z dnia 29VI/11VII 1867 roku o poborze do wojska utworzono przy urzędach gubernialnych i powiatowych komisje konskrypcyjne. W skład Komisji Konskrypcyjnej powołanej przy Urzędzie Powiatowym wchodzili: naczelnik powiatu, członkowie stali: pomocnik naczelnika ds. policyjnych, lekarz powiatowy lub inna osoba wyznaczona przez gubernatora, oraz członkowie czasowi: w wiejskich okręgach konskrypcyjnych jeden z wójtów gmin i jeden z osiadłych obywateli miasta/1 chrześcijanin i 1 starozakonny/, również wyznaczonych przez naczelnika powiatu.Ponadtwo do każdej komisji konskrypcyjnej wchodził na prawach członka jeden z miejscowych komisarzy do spraw włościańskich. Wykaz spisowych sporządzono w 2 egzemplarzach, z których jeden po zatwierdzeniu przez komisję konskrypcyjną wysyłano do Rządu Gubernialnego. Pierwszy spis poborowych przeprowadzono w okresie 2/14X-4/6XI 1867 r. następne w dniach 30IX/2X-2/14XI 1868 r./na mocy ukazu z dnia 26VI/97 1868 r./i w okresie 1II-1III 1871 rok/ ukaz z dn. 1XII 1870 r./. Komisje konskrypcyjne, czyli gubernialne i powiatowe urzędy rekruckie zostały zlikwidowane ukazem Rządzącego Senatu z dnia10 czerwca 1874 roku. Kompetencje dotychczas działających komicji konskrypcyjnych przejęły nowoutworzone gubernialne, obwodowe i powiatowe urzędy/na szczeblu powiatowym komisje/do spraw powinności wojskowej. W roku 1904 wybuchła wojna rosyjsko-japońska. Wojna ta ujawniła słabości caratu, który w walce z imperializmem japońskim poniósł szereg klęsk. W wyniku wojny nastąpiło ożywienie polityczne w Królestwie Polskim. Jesienią 1905 roku walki rewolucyjne w państwie rosyjskim osiągnęły szczytowe nasilenie. 30 października 1905 roku pod presją strajku powszechnego wydany został przez cara manifest, który zapowiadał przeprowadzenie Rosji w państwo konstytucyjne, gwarantował swobody obywatelskie. Władzę ustawodawczą i pewną kontrolę nad rządem sprawować miała Duma Państwowa, wybrana na podstawie, zbliżonego do powszechnego prawa wyborczego, realizowanego systemem kurialnym. Do głosowania uprawnieni zostali członkowie 5 kurii: 1/duchowieństwa prawosławnego, 2/ziemstw, 3/ korporacji szlacheckich, 4/akademii z uniwersytetami, 5/komitetów handlu, przemysłu i giełd. Ilość członków rady państwa z nominacji nie mogła przekroczyć liczby członków z wyboru. Według ustaw zasadniczych z maja 1906 roku, utwierdzających ścisły związek Królestwa z Cesarstwem, także gubernie polskie zostały powołane do wzięcia udziału w parlamencie rosyjskim. Prawo wyborcze zostało w Królestwie Polskim skonstruowane nieco inaczej niż w Cesarstwie, a to ze względu na brak samorządu, który istniał już w tym czasie na ziemiach rosyjskich. Pierwotnie Królestwo wysyłało 36 posłów w stosunku do 524 z całego państwa. Ukaz z 1907 roku zmniejszył tę reprezentację do 12 mandatów na 478 członków dumy, przy czym 2 mandaty otrzymała mniejszość rosyjska w Warszawie i na Podlasiu. Ordynacja wyborcza przewidywała głosowanie tajne, równocześnie przyjęła ona zasadę dwu, trój, a nawet czterostopniowości wyboró. Wyborców Królestwa podzielono na kurie: wielkiej i średniej własności ziemskiej, miejska, wiejską i robotniczą. I. Kuria własności ziemskiej-udział w zjazdach prawyborczych przyznano osobiście właścicielamom i dożywotnikom ziemskim, posiadającym więcej niż 100 dziesięcin ziemi oraz administratorom i dzierżawcom dóbr, którzy mieli pisemny akt umowy dzierżawnej lub plenipotencji, posiadaczom terenów górniczych oraz właścicielom innych majątków nieruchomości wynosiła powyżej 15 tys.rbs. II. Kuria miejska - miasta z wyjątkiem Warszawy i Łodzi.Zebrania prawyborców miały odbywać się w miastach powiatowych lub innych wyznaczonych przez komisję powiatową.Prawo wyborcze przyznano właścicielom nieruchomości o ile płacili podatek państwowy lub miejski, przedsiębiorcom handlowo-przemysłowym posiadającym świadectwo handlowe oraz osobom mającym własne mieszkanie. III. Kuria włościańska/wiejska/-wybory trzystopniowe. Zebrania gminne wybierały pełnomocników, po dwóch od zebrania, a ci dopiero na zebraniu powiatu pod przewodnictwem sędziego pokoju, wyborców. Nowela z 24 grudnia 1905 roku dodała w Warszawie i Łodzi i guberniach warszawskiej i piotrkowskiej, kurię IV-robotniczą. Wybory były dwustopniowe, przyznane prawo głosu robotnikom w przedsiębiorstwach fabryczno-przemysłowych, górniczych,metarulgicznych i warsztatach kolejowych, o ile przedsiębiorstwo zatrudniało więcej niż 50 robotników. Na terenie powiatu w celu przeprowadzenia wyborów powołano Powiatowe Komisje do Spraw Wyborów do Dumy.

Przekazane z AP m.st.Warszawy O/w Łowiczu