Akta gminy Pastwiska: protokoły posiedzeń Wydziału Gminnego z lat 1914-1939, sygn. 1-2; Zarząd Gminny w Hażlachu: protokoły sesji GRN, Komisje GRN, posiedzenia Prezydium GRN, wykazy szkód wojennych, sprawy administracyjne, budżet, gospodarka społeczna z lat 1945-1950, sygn. 3-61; Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Hażlachu: protokoły sesji GRN, Komisje GRN, posiedzenia Prezydium GRN, sprawy administracyjne, budżet, gospodarka społeczna z lat 1950-1954, sygn. 62-108.

W połowie XIX w. po Wiośnie ludów w monarchii austro-węgierskiej zniesiono wszelką zależność gmin od władzy patrymonialnej, ogłoszono gminę za wolną, niezależną od czynników prywatnych, najniższą jednostkę administracyjną i ustanowiono zarząd gminy w postaci wydziałów gminnych. Zarząd składał się z osób wybieranych przez gminę. Gminami miejscowymi były tzw. gminy katastralne, utworzone przez cesarza Józefa II dla celów podatkowych. Gminą miejscową mogło też być kilka połączonych ze sobą gmin katastralnych. W gminie miejscowej istniała rada gminna i przedstawicielstwo gminne, składające się z burmistrza i dwóch radnych gminnych. Nadzór nad organami samorządowymi sprawowało państwo. W związku z odnowieniem absolutyzmu już w 1852 r. nastąpiło ograniczenie jeszcze nie w pełni rozwiniętego samorządu, wybrane przedstawicielstwa gminne miały być potwierdzane przez urzędy powiatowe. Organizacja samorządu w latach 1862-1918 została definitywnie unormowana ustawą z 5 marca 1862 r. Obok gmin miejscowych miały być utworzone gminy powiatowe i krajowe. Gmina podlegała z jednej strony nadzorowi gminy wyższego rzędu, a z drugiej strony państwu. 15 listopada 1863 r. wydano ustawę gminną i porządek wyborczy dla Śląska. Nowy okres działania gmin rozpoczął się po zniesieniu obszarów dworskich, które włączono do gmin wiejskich i miejskich rozporządzeniem Wojewody Śląskigo z dnia 13 lipca 1922 r.. Ogólnokrajowa ustawa samorządowa z 1933 r. nie objęła Śląska, gdzie nadal pozostały gminy jednostkowe. Dopiero ustawa Sejmu Śląskiego o gminach wiejskich z 28 czerwca 1939 r. wprowadziła na wzór ustawy ogólnokrajowej gminy zbiorowe obok gmin jednostkowych, w zależności od wielkości i zamożności gminy. Ustawa ta została wprowadzona w życie dopiero w 1945 r. zarządzeniem Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z 27 listopada 1945 r. Po wyzwoleniu Śląska Cieszyńskiego w maju 1945 r. tworzyły się samorzutnie pierwsze rady narodowe oraz zarządy gminne w oparciu o Dekret PKWN z 23 listopada 1944 r. o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego oraz ustawy o organizacji i zakresie działania rad narodowych z 11 września 1944 r. W końcu 1945 r. została wprowadzona ustawa o gminach zbiorowych. Rok 1950 przyniósł kolejne zmiany w ustroju gmin. W wyniku ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej zniesione zostały zarówno związki samorządu terytorialnego jak i dotychczasowe organy administracji ogólnej. Rady narodowe zostały przekształcone w jedyne organy władzy państwowej i pełniły rolę gospodarza swego terenu, kierując całością spraw, połączyła się w nich dotychczasowa administracja państwowa i samorządowa. Działalność gminnych rad narodowych zamyka rok 1954 w związku z Uchwałą Rady Państwa i Rady Ministrów z 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.

KM 19.12.1990 0014-6