Referat Ogólno-Organizacyjny, 1944-1950, sygn. 1-16 - protokoły z posiedzeń Powiatowej Rady Narodowej, z posiedzeń Prezydium Powiatowej Rady, protokoły z posiedzeń Wydziału Powiatowego, sprawozdania z działalności Powiatowej Rady Narodowej, akta komisji, akta dotyczące organizacji Wydziału Powiatowego, Komunalna Kasa Oszczędności w Przeworsku, inspekcja gospodarki i działalności Powiatowego Związku Samorządowego w Przeworsku, protokołu z odpraw wójtów, sekretarzy gminnych i sołtysów; Referat Samorządu Gminnego, 1945-1947, sygn. 17-18 - akta dotyczące inspekcji działalności gmin pow. przeworskiego, sprawy finansowe i majątkowe gmin; Referat Budżetowo-Finansowy, 1940, 1945-1950, sygn. 19-26 - budżety i sprawozdania rachunkowe Wydziału, budżet Szpitala Powiatowego w Przeworsku, wykaz zniszczeń wojennych na terenie miasta Przeworska i powiatu.

Manifest Lipcowy z dnia 22 VII 1944 roku zapowiadał sprawowanie władzy przez wojewódzkie, powiatowe, miejskie i gminne rady narodowe. W dniu 11 IX 1944 roku wydana zostaje Ustawa o organizacji i zakresie działania rad narodowych. W świetle tej ustawy do kompetencji Powiatowej Rady Narodowej należało: planowanie działalności publicznej w szczególności ustalanie budżetu oraz planu świadczeń w naturze, kontrola działalności organów wykonawczych (państwowych i samorządowych) z punktu widzenia legalności, celowości i zgodności z zasadniczą linią działalności Krajowej Rady Narodowej, powoływanie samorządowych organów wykonawczych, zawieranie umów w sprawie zaciągania pożyczki, zbycia, zmiany lub obciążenia majątku nieruchomego. Pierwsze organizacyjne zebranie Powiatowej Rady Narodowej w Przeworsku odbyło się 21 VII 1944 roku. Na zebraniu tym odbyły się wybory członków do Powiatowej Rady Narodowej i do Prezydium. Na drugim posiedzeniu 28 IX 1944 roku odczytano statut Tymczasowej Rady Narodowej i na wniosek obecnego na zebraniu wojewody rzeszowskiego wybrano przewodniczącego, zastępcę i sekretarza Powiatowej rady Narodowej w Przeworsku. Z protokołu nr III posiedzenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z dnia 28 X 1944 roku dowiadujemy się, że organizowanie gminnych i gromadzkich rad pozostawiono prezydium. Tego samego roku, rozwijając postanowienia Manifestu Lipcowego, Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego wydaje 23 XI Dekret o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego. Art. 1 Dekretu określał, że do zakresu działania samorządu terytorialnego należą sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, o ile nie są wyraźnie zastrzeżone do kompetencji władz państwowych. Art. 2 - samorząd terytorialny reprezentowany przez terenową radę narodową stanowi korporację prawa publicznego i posiada osobowość prawną. Art. 22 - organem wykonawczym powiatowej rady narodowej jest Wydział Powiatowy. Art. 14 Wydział Powiatowy: przygotowuje sprawy mające wejść pod obrady powiatowej rady i jej prezydium, decyduje we wszystkich sprawach niezastrzeżonych do decyzji rady lub jej prezydium, wykonuje uchwały rady i jej prezydium, wykonuje na zlecenie rady lub jej prezydium kontrolę nad działalnością organów wykonawczych samorządu niższego stopnia oraz organów administracji państwowej, sprawuje władzę porządkową nad burmistrzami, wójtami, sołtysami, członkami zarządów gmin wiejskich oraz miast niewydzielonych, wykonuje inne czynności powierzone mu przez ustawy, składa sprawozdanie ze swej działalności prezydium powiatowej rady narodowej przynajmniej raz na miesiąc. Na posiedzeniu Powiatowej Rady Narodowej w dniu 19 I 1945 roku przewodniczący wezwał jej członków do wyboru 6-ciu członków do Wydziału Powiatowego, a na następnym zebraniu w dniu 13 III 1945 roku uchwalony zostaje na wniosek Prezydium budżet Wydziału powiatowego na rok 1945/1946. Na podstawie tego budżetu można ustalić, że w Wydziale Powiatowym przewidziane były następujące funkcje i stanowiska: przewodniczący Wydziału Powiatowego, zastępca, sekretarz, inspektor samorządowy, rachmistrz, referent podatkowy, kasjer, kancelista, woźny, komendant OSP, kierownik Powiatowego Zarządu Drogowego, zastępca sekretarza Powiatowego Zarządu Drogowego, kreślarz Powiatowego Zarządu Drogowego, (drogomistrzowie, dróżnicy). Pierwszy protokół z posiedzenia Wydziału Powiatowego pochodzi z dnia 13 XII 1945 roku. Struktura Wydziału Powiatowego w świetle zachowanych w zespole podziałów czynności przedstawiała się następująco: Referat Ogólno-Organizacyjny, Referat Samorządu Gminnego. Referat Budżetowo-Finansowy, Referat Opieki Społecznej, Powiatowy Zarząd Drogowy, Referat Kulturalno-Oświatowy, Referat Zdrowia Publicznego, Referat Planowania Przestrzennego. Z akt zachowanych w zespole wynika, że działalność Powiatowej Rady Narodowej i Wydziału Powiatowego zgodna była z treścią Dekretu o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego z dnia 23 XI 1944 roku. Przy Powiatowej Radzie Narodowej w Przeworsku działały następujące komisje: Komisja Oszczędności, Kontroli Społecznej, Oświaty, Powiatowa Komisja Racjonalizacji, Komisja Finansowo-Budżetowa, Kontroli Cen, Kwalifikacyjna, Przemysłowo-Handlowa, Pracy, Opieki Społecznej i Zdrowia, Rolna, Odbudowy, Dyscyplinarna, Kontroli Administracji, Kontroli Samorządu. Na początku roku 1947 Ministerstwo Administracji Publicznej wydaje polecenie zespolenia biur wydziałów powiatowych ze starostwami. W okólniku Nr 13 z dnia 12 II 1947 roku czytamy „wszystkie agendy biurowe wydziałów powiatowych….., należy przenieść do starostw, tworząc z nich pod względem organizacyjnym specjalny dział (dział samorządowy) obejmujący wszystkie fachowe czynności biur wydziałów powiatowych. Urząd Wojewódzki Rzeszowski przypomina pismem z dnia 7 III 1947 roku, że „Zespolenie winno nastąpić najdalej do dnia 1 IV 1947 roku”. Mimo tych zarządzeń nie doszło w latach 1947-1949 do zespolenia Wydziału Powiatowego ze Starostwem. Zespolenie nastąpiło dopiero dnia 2 I 1950 roku. [Na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. A. Dziedziuk, Przemyśl 1985]