Greckokatolicki Urząd Dekanalny Olchowiecki

Reference code
56/156/0
Number of series
10
Number of scans
0

Content:

1. Zarządzenie nadrzędnych władz kościelnych i państwowych, [1700], 1783-1898, sygn. 1-11; 2. Sprawy organizacyjne, 1805-1899, sygn. 12-21; 3. Sprawy finansowe, 1810-1901, sygn. 22-27; 4. Materiały statystyczne o stanie parafii, 1791-1899, sygn. 28-38; 5. Obiekty sakralne i budynki plebańskie, 1803-1899, sygn. 39-44; 6. Duchowieństwo, 1818-1900, sygn. 45-67; 7. Sprawy duszpasterskie, 1817-1899, sygn. 68-74; 8. Pozareligijna działalność duchowieństwa, 1818-1918, sygn. 75-80; 9. Organizacja kancelarii i pomoce kancelaryjne, 1814-1879, 1919-1934, sygn. 81-88; 10. Urząd Dekanalny Olchowiecki jako Powiatowy Urząd Szkolny, 1816-1859, sygn. 89-96; 11. Akcesja (pismo Tomasza Polańskiego kustosza katedry przemyskiej do dekanatu olchowieckiego; Gestisprotokoll des gr.kath. Olchowcer Dechanats - fragmenty; odezwy, rozporządzenia, zarządzenia; niewypełnione formularze, wzory tabel i zestawień; pisma w sprawie biblioteki dekanalnej; egzemplarze dzieł z biblioteki dekanalnej - Sectio II Caput I § 28-36 i Sectio IV Caput I § 49-81; fragmenty ksiąg liturgicznych (około 1800 r.); korespondencja z władzami świeckimi oraz kościelnymi; pisma władz kościelnych; pismo w sprawie Bractwa cerkiewnego im. wielkiego męczennika św. Dymitra w Łukowem; pismo gminy Olchowce w sprawie gruntów cerkiewnych; Protokoły kongregacji dekanalnych (soborczyków); pisma przewodnie (bez załączników) kierowane do dziekana i urzędu dekanalnego; świadectwo wydane przez lekarza dla Grzegorza Borsińkiego; odbitki kopii deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych oraz listu Ludwika XV; notatka dotycząca wypożyczenia akt z archiwum Muzeum Towarzystwa Łemkowszczyzna do studiów nad szkolnictwem na Łemkowszczyźnie), 1792, 1807-1900, 1911-1914, 1939, sygn. 97-121

The history of the creator:

Eparchie (diecezje) prawosławne na terenie Rzeczypospolitej dzieliły się na mniejsze jednostki terytorialne zwane namiestnictwami albo protopopiami. Na czele tych jednostek stali namiestnicy czyli protopopi. Po unii brzeskiej, a szczególnie po przyjęciu jej przez wszystkie eparchie i po synodzie zamojskim organizacja namiestnictw coraz bardziej upodabniała się do organizacji dekanatów kościoła łacińskiego. Reorganizacja polegała głównie na ograniczeniu dotychczasowej władzy sądowniczej namiestników. Odtąd coraz częściej nazywano ich dziekanami (dekany), choć w greckokatolickiej eparchii przemyskiej określenie „protopresbiter” zachowało się do XVIII w., a nazwa „namiestnik” (namistnyk) była używana przez cały niemal wiek XIX. Jakie były funkcje dziekanów greckokatolickich w XVIII-XIX wieku? Zostały one wyszczególnione w uchwałach synodów (soborów) diecezjalnych i prowincjonalnych. Jeżeli chodzi o eparchię przemyską sprawa dziekanów była sygnalizowana podczas synodu w roku 1693 w uchwałach następnego z 1740 r. występuje cały artykuł im poświęcony, w synodzie z 1818 r. są tylko wzmianki, a w uchwałach ostatniego z 1898 r. obok wzmianek artykuł zajmujący się kongregacjami (soborczykami) dekanalnymi. W synodach prowincjonalnych także tym zagadnieniom poświęcono wiele miejsca. Występują one w aktach synodu zamojskiego z roku 1720. Najwięcej uwagi funkcjom dziekanów zwanych zamiejscowymi zastępcami (zamistcewy zastupnyki) poświęcił synod lwowski z 1891 r. Szczegółowe zestawienie zadań dziekanów zawiera wydana w r. 1846 przez biskupa Jana Śnigurskiego „Instructu pro decanis foraneis Dioeceseos gr. cath. Premisliensis”. Do funkcji dziekanów należała przede wszystkim działalność administracyjno-kontrolna w stosunku do parafii dekanatu i ich rządców. Podstawową formą tej działalności były wizytacje parafii i kongregacje dekanatu, zarówno przez nie jak i poza nimi dziekani mieli sprawować nadzór nad podległym duchowieństwem w zakresie: a) nauczania wiernych prawd wiary, b) prawidłowego odprawiania liturgii i udzielania sakramentów, c) utrzymania porządku cerkwi i wyposażenia, d) wypełniania obowiązków duszpasterskich, e) przestrzegania zasad karności kościelnej, f) wykonywania zarządzeń biskupa, g) administracji dóbr parafialnych i fundacji cerkiewnych h) prowadzenia kancelarii parafialnych i archiwów. Do obowiązków dziekana należało także: i) zabezpieczania majątku cerkiewnego i dokumentów parafialnych po śmierci lub przeniesieniu rządcy parafii i wyznaczanie tymczasowego zastępcy, j) wprowadzanie nowego rządcy i przekazywanie mu parafii, k) udzielanie podległemu duchowieństwu krótkoterminowych urlopów i wyznaczanie zastępców, l) nadzór nad przybywającymi w dekanacie duchownymi zarówno diecezjalnymi, jak i obcymi m) nadzór nad budową cerkwi i na specjalne zezwolenie biskupa poświęcanie nowych cerkwi i cmentarzy, n) opiniowanie skarg i wniosków przesyłanych do konsystorza lub ordynariatu, o) pisemne informowanie władz diecezjalnych o wszelkich spostrzeżonych niedociągnięciach i nieprawidłowościach w parafiach dekanatu p) zbieranie składek i opłat diecezjalnych i przekazywanie ich konsystorzowi W XIX w. przypuszczalnie w związku z rozwojem inspirowanego przez biskupów przemyskich ukraińskiego ruchu narodowego do obowiązków dziekana doszły: r) zachęcanie duchowieństwa do czytania książek, s) nadzór nad biblioteką dekanalną i bibliotekami parafialnymi. Od końca wieku XVIII, niewątpliwie pod wpływem władz państwowych austriackich, nastąpiło rozszerzenie obowiązków dziekanów. Przejawiało się to głównie w coraz bardziej szczegółowych przepisach dotyczących prowadzenia kancelarii i nadzoru nad kancelariami parafialnymi oraz w zakresie statystyki organizacyjnych eparchii. Obok funkcji kościelnych pojawiły się także funkcje państwowe, z tym że , niektóre z nich trudno ściśle rozgraniczyć. Do funkcji tych należały: a) nadzór nad prowadzeniem ksiąg metrykalnych (akt stanu cywilnego) i sprawozdawczość w zakresie ruchu naturalnego ludności greckokatolickiej dekanatu b) ogłaszanie podległemu duchowieństwu zarządzeń państwowych i nadzór nad ich ogłaszaniem ludności i przestrzeganiem ich postanowień c) nadzór nad opłacaniem podatków. Wszystkie powyższe funkcje wykonywał dziekan obok obowiązków związanych z zarządem własnej parafii, dziekanem bowiem mianowano mającego największe doświadczenie i wyróżniającego się wzorowym wypełnianiem obowiązków parocha z terenu dekanatu. W wykonywaniu części powyższych zadań pomagał dziekanowi wicedziekan (mistodekan). Instytucjonalną formą zarządu dekanatu nazywano, zwłaszcza w XIX i XX wieku Urzędem Dekanalnym (Urjad Dekanalnyj, Rzyn dekanalnyj). Wicedziekan, oprócz pomocy i zastępstwa dziekana w części jego zadań, pełnił w latach 1817-1870 funkcję „powiatowwego szkół nadzoraj” (districtualis scholarum inspector). W związku z nadzorem nad szkołami ludowymi Urząd Dekanalny pełnił więc funkcję Powiatowego Urzędu Szkolnego (Disctrictuale Scholarum Officium). Przy omawianiu dziejów ustrojowych szczególnie ważna jest data powstania i likwidacji dekanatu olchowieckiego i co za tym idzie Urzędu Dekanalnego. Na pytanie, kiedy powstał dekanat olchowiecki trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi, gdyż ani w aktach Urzędu Dekanalnego ani w aktach biskupstwa greckokatolickiego w Przemyślu nie udało się znaleźć aktu powołującego tę jednostkę terytorialną. W wykazie dekanatów greckokatolickiej diecezjo przemyskiej według stanu z roku 1773 dekanat ten nie występuje. W aktach biskupstwa greckokatolickiego spotykamy go po raz pierwszy w „Consignatio regulationis parochiarum” z roku 1786. Dziekanem wówczas był ks. Jan Kossillewicz, paroch w Olchowcach. W związku z brakiem innych źródeł tę datę musimy uznać za datę powstania dekanatu olchowieckiego. Dekanat ten istniał do roku 1921, kiedy wskutek reformy podziału terytorialnego diecezji parafie dotychczasowego dekanatu olchowieckiego zostały podzielone między dekanaty: leski, sanocki i bukowski. Do ostatniego została włączona Płonna, której paroch był ostatnim dziekanem olchowieckim. [Na podstawie wstępu do inwentarza zespołu autorstwa A. Fenczaka, 1978 r.]

Border dates:

1775-1921, 1934, 1939

Classification:

instytucje wyznaniowe

The name of the creator:

Dates:

1775-1921, 1934-1934, 1939-1939.

Former name:

Foreign language name:

Languages:

ukraiński, ruski, polski, niemiecki, łaciński, francuski, angielski

Availability:

Available in full

Total archival files:

128

Total archival files processed:

96

Total archival files without records:

0

Total linear metres

1.31

Total linear metres processed

1.07

Total archival files without records

0.0

Total archival files:

0

Total files:

0

Total size (in MB):

0.0

Total documents

0

Total cases

0

Total classes

0

Total archival files:

0.0

Total running meters :

0.0

Dates of non-archival documentation :

Name Inventory tax uwagi
Book inventory approved No data
Electronic archive inventory draft No data
Guide to collection No data