I "Gott Mit Uns-Grube" AG Mittel-Lazisk (Kopalnia "Got Mit Uns" w Łaziskach Średnich) z lat 1833-1922 [1938] Akta dotyczące organizacji spółki rady nadzorczej, walnych zgromadzeń akcjonariuszy: akta organizacyjne, statuty, protokoły posiedzeń rady nadzorczej, walnych zgromadzeń akcjonariuszy, księgi objazdowe kopalni z lat 1890-1921 [1924], sygn. 1-47 Sprawozdawczość i statystyka: roczne sprawozdania gospodarcze, sprawozdania miesięczne, tabele statystyczne z lat 1888-1922 [1925], sygn. 48-105 Akta dotyczące posiadłości górniczych obcych i własnych: sprzedaż i nabywanie pół górniczych, sprzedaż akcji, dzierżawa kopalni, inwentarze majątkowe spółki, plany sytuacyjne, projekty pól górniczych, pokładów, urządzeń na powierzchni, spory o naruszenie granic, wymiary pól, akta gruntowe, hipoteczne, dotyczące obcych kopalń węgla z lat 1857-1922, sygn. 106-164 Korespondencja zarządu spółki w sprawach administracyjno-gospodarczych: z dyrektorami, radą nadzorczą, władzami administracji państwowej, właścicielami innych kopalń, Urzędem Skarbowym, materiały statystyczne, raporty sytuacyjne z lat 1855-1922, sygn. 165-209 Korespondencja zarządu spółki z bankiem w Weimarze w sprawach finansowo-kredytowych: sprawy długów, budowy linii kolejowej, sprawozdania z sytuacji gospodarczej z lat 1865-1893, sygn. 210-233 Akta finansowe: normatywy, sprawozdania finansowe, kasowe, bilanse, księgi handlowe, inwentarze, wolne kuksy, długi i należności, podatki, korespondencja w sprawie funduszu płac, wywiady o stanie finansowym obcych firm z lat 1882-1922, sygn. 234-268, brak sygn. 248 Akta dotyczące spraw socjalno-bytowych robotników i urzędników: ruch załogi, zarobki, sprawy socjalno-bytowe, korespondencja w sprawach osobowych urzędników, dozoru technicznego, zatrudnienie jeńców, związki zawodowe z lat 1905-1922 [1924], sygn. 269-298 Akta budowlano-techniczne: plany ruchu, informacje rzeczoznawców, instalacja maszyn i urządzeń, pogłębianie szybów, budowa urządzeń i obiektów na powierzchni, kotły parowe, wodociągi, stacje pomp, osadniki z lat 1869-1922 [1935], sygn. 299-509 Pomiary górnicze, wiercenia z lat 1869-1922, sygn. 510-521 Zbyt węgla: pisma okólne, statuty związków i zrzeszeń przemysłowych, korespondencja z Dyrekcją Kolei Państwowych, statystyki wydobycia i zbytu, ceny węgla, zbyt drogą wodna, reklamacje, umowy z odbiorcami z lat 1886-1922, sygn. 522-603 Akta gruntowe: sprawy gruntowe, katastralne, plany sytuacyjne gruntów, sprawy hipoteczne, akta dotyczące folwarku w Łaziskach Średnich, osadnictwa na terenach zagrożonych szkodami górniczymi z lat 1883-1922 [1938], sygn. 604-645 Akta procesowe: procesy o należność z tytułu dostaw węgla, o szkody górnicze z lat 1864-1922, sygn. 646-703 II „Waleska” Kopalnia Węgla Spółka Akcyjna Łaziska Średnie z lat 1922-1939 [1941] Akta dotyczące organizacji spółki : statuty, zarządzenia wewnętrzne, instrukcje, normatywy kancelaryjne, opracowania, rzeczoznawców, memoriały z danymi statystycznymi, ankiety, protokoły konferencji, posiedzeń rady nadzorczej, walnych zgromadzeń akcjonariuszy z lat 1922-1939, sygn. 704-745, 745 a-c Akta dotyczące zgłoszenia upadłości i sprzedaży kopalni z lat 1924-1939, sygn. 746-756 Sprawozdawczość i statystyka: dla GUS, sprawozdania gospodarcze i miesięczne z lat 1923-1939, sygn. 757-783, 780a Akta finansowo-kasowe: normatywy, korespondencja w sprawach finansowych, bilanse, rachunki strat i zysków, spisy majątków, księgi kasowe, wykazy długów i należności, pożyczki, sprawy podatkowe z lat 1923-1939, sygn. 784-873 Umowy i kontrakty z lat 1925-1939, sygn. 874-881 Akta dotyczące urządzeń technicznych kopalni: korespondencja z Okręgowym Urzędem Górniczym, plany ruchu, odbudowa pól górniczych, pogłębianie szybów, instalacja maszyn i urządzeń technicznych, inwestycje, sprawozdania o stanie technicznym kopalni, dzikie kopalnictwo, urządzenia energetyczne, kotłownie, linie kolejowe, wodociągi, budowa urządzeń socjalnych z lat 1922-1939, sygn. 882-977 Akta dotyczące budowy i uruchomienia cegielni z lat [1919] 1922-1939 [1941], sygn. 978-991 Zbyt węgla: statuty, pisma okólne, umowy, korespondencja Polskiej Konwencji Węglowej, przydział kontyngentów eksportowych, ceny, księgi sprzedaży węgla, dostawy z lat 1922-1939, sygn. 992-1075 Akta gruntowe: dotyczące administracji folwarku przy kopalni, zniesieni obszarów dworskich, reformy rolnej, parcelacji, klasyfikacji gruntów, dzierżawy, sprawy hipoteczne z lat 1923-1939, sygn. 1076-1089 Akta socjalno-bytowe: korespondencja w sprawach osobowych, strajki, działalność inspektora Pracy i Komisarza Demobilizacyjnego, układy zbiorowe, urlopy turnusowe, ruch załogi, zarobki, akta personalne dyrektorów spółki z lat 1922-1939, sygn. 1090-1125 Akta procesowe: odszkodowania ze stosunku służbowego, eksmisje, spłata należności, szkody górnicze z lat 1922-1939, sygn. 1127-1154 III "Waleskagrube" AG Mittel-Lazisk (Kopalnia "Waleska" Spółka Akcyjna w Łaziskach Średnich) z lat [1880] 1939-1945 Zbyt węgla: przedsiębiorstwa handlu węglem, pośrednicy, prywatni odbiorcy, działalność Górnośląskiego Syndykatu Węglowego, analizy węgla, sytuacja finansowa różnych firm, roszczenia z tytułu dostaw węgla z lat [1902] 1939-1944, sygn. 1155-1204 Korespondencja z różnymi organizacjami, związkami, urzędami, sprawy podatkowe: statuty, regulaminy, instrukcje, pisma okólne, sprawozdawczość, korespondencja z Okręgowym Urzędem Górniczym, z Głównym Urzędem Powierniczym "Wschód", z urzędami zatrudnienia, ze Spółką Bracką, związkami zawodowymi, sprawy podatkowe z lat 1939-1945, sygn. 1205-1312, brak sygn. 1262 Akta dotyczące organizacji zarządzania administracji oraz ruchu kopalni: statuty, opracowania rzeczoznawców, obliczenia zasobów, pomiary górnicze, filary bezpieczeństwa, obudowa pokładów, szkody górnicze, akta gruntowe, finansowe, budowlane, zarządzenia ,sprawozdawczość z la [1880] 1939-1945, sygn. 1313-1579, 1313a-c Akta dotyczące urządzeń technicznych: gospodarka energia, wodą, urządzenia techniczne, transport, zaopatrzenie materiałowe z lat [1914] 1939-1945, sygn. 1580-1643 Akta dotyczące załogi kopalni: ratownictwo, bezpieczeństwo, higiena pracy, rada robotnicza, sprawy socjalno-bytowe robotników z lat [1927] 1939-1945, sygn. 1644-1660 Akta dotyczące gospodarstwa rolnego w Łaziskach Średnich z lat [1937] 1939-1945, sygn. 1661-1668 Szkolenie zawodowe górników, racjonalizacja i usprawnienia w produkcji z lat 1939-1945, sygn. 1669-1680

Kopalnia "Waleska" została uruchomiona w 1837 roku przez kupca z Mikołowa Ignacego Eiseneckera. W 1852 roku jego żona sprzedała ją hrabiemu Hermannowi von Bohlen. W późniejszych latach kopalnia przechodziła na własność kilku kolejnych nabywców. W 1890 roku została wpisana do rejestru handlowego jako firma "Gott Mit Uns-Grube" AG für Steinkohlenbergbau Berlin. Główny akcjonariusz spółki, baron von Sternberg, nabył w 1889 roku kopalnię "Maria-Waleska". W 1890 roku spółka nabyła kopalnię "Gotthilf" i "Versöhrung", w 1907 roku połowę kopalni "Bonaparte", w 1911 roku większość kuksów kopalni "Uranius". Na zgromadzeniu akcjonariuszy w 1922 roku "Gott Mit Uns-Grube" zmieniła nazwę na "Waleska" Kopalnia Węgla Spółka Akcyjna Łaziska. W latach 1939-1945 istniała pod nazwą "Waleska-Grube" AG. Na czele spółki stał zarząd złożonych z głównych akcjonariuszy. Urzędował on poza granicami kraju i często zmieniał siedzibę. W Łaziskach Średnich funkcjonował zarząd kopalni, w jego skład wchodziło kilku pracowników. Jednym z nich był członek zarządu spółki, pełnił on funkcję kierownika kopalni i ponosił odpowiedzialność za całokształt jej działalności. Jego zastępcą i głównym doradcą był rzeczoznawca-prokurent. Do zarządu kopalni należało jeszcze trzech urzędników, z których jeden zarządzał kasą, będąc jednocześnie głównym księgowym, załatwiał sprawy podatkowe i sprzedaż cegły; drugi kierował sprzedażą węgla na rynku krajowym, sprzedażą produktów rolnych, zaopatrywał zakład w potrzebne materiały i urządzenia, trzeci z nich zajmował się eksportem węgla oraz sprawami związanymi z działalnością Polskiej Konwencji Węglowej oraz wszystkimi sprawami prawnymi i procesowymi. Zarząd kopalni działał pod kontrolą zarządu spółki i rady nadzorczej. Musiał uzyskać ich aprobatę przy kupnie, sprzedaży, zamianie gruntów, dzierżawie parcel na okres powyżej roku, zaciąganiu i udzielaniu pożyczek, podwyższaniu zarobków, zawieraniu umów na dostawy węgla na okres powyżej roku, umów ubezpieczenia itd. Zarząd miał obowiązek przesyłania radzie nadzorczej sprawozdań okresowych, przekazywał też do wglądu różnego rodzaju zestawienia, bilanse oraz budżety do zatwierdzenia. [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. B. Spyra, Katowice 1983]

KM 15.04.1983, 0014-8