I. Zarząd Miejski w Zabrzu, 1945-1950, sygn. 1-270. 1. Wydział Ogólny, 1945-1950, sygn. 1-28, 327-328; a\ Sekretariat Prezydialny: księgi uchwał, protokołów. b\ Oddział Osobowy: wykazy pracowników, statystyka zatrudnienia. c\ Oddział Organizacyjno - Prawny: sprawozdania z działalności Wydziałów, Oddziałów, organizacja toku urzędowania. d\ Oddział Statystyczny: statystyka ludności, przemysłu, zatrudnienia. 2. Wydział Administracyjny: kwestionariusze rejestracji szkód wojennych, sprawy osadnictwa, 1945-1948, sygn. 29-58, 329; 3. Wydział Finansowo - Budżetowy: budżety, plany finansowo - gospodarcze, 1947-1950, sygn. 59-67, 330; 4. Wydział Społeczny i Kulturalno - Oświatowy, /1944/ 1945-1950, sygn. 68-82, 331-335; a\ Oddział Kulturalno - Oświatowy: sprawozdania. b\ Oddział Opieki Społecznej: sprawozdania z zakresu opieki, protokoły Miejskiego Komitetu Opieki Społecznej, działalność zakładów opiekuńczych. 5. Wydział Społeczno - Polityczny, 1945-1950 /1951/, sygn. 83-260; a\ Oddział Polityki Ogólnej: wykazy związków i stowarzyszeń. b\ Oddział Polityki Narodowościowej: sprawy weryfikacji repatriacji. 6. Wydział Przedsiębiorstw, 1947-1950 /1951/, sygn. 261-265, 336-337; a\ Oddział Ogólno - Administracyjny: wykazy przedsiębiorstw, zakładów rzemieślniczych, sprawy organizacyjne. 7. Biuro Inspekcji Miejskiej: protokoły z kontroli wydziałów, plany pracy, 1947-1950, sygn. 266-270, 338; II. Miejska Rada Narodowa, 1945-1950, sygn. 271-326. 1. Sprawy ogólno - organizacyjne: protokoły z posiedzeń, uchwały, skład Rady, 1945-1950, sygn. 271-290; 2. Akta poszczególnych komisji: protokoły posiedzeń komisji, 1945-1950, sygn. 291-326, 339.

Miejska Rada Narodowa w Gliwicach ukonstytuowała się na podstawie ustawy o organizacji i zakresie działania rad narodowych z 11.09.1944 r. (Dz. U nr 5 poz. 22) oraz dekretu KRN z 23.11.1944 r. (Dz. U. nr 14 poz. 74). Rady narodowe zostały powołane jako tymczasowe samorządowe organy uchwałodawcze do czasu powołania stałej politycznej reprezentacji narodu. Jako organom uchwałodawczym radom narodowym przysługiwały kompetencje dokonywania wyboru organów wykonawczych, uchwalania planu działalności gospodarczej i budżetu związku samorządowego, podejmowania uchwał w sprawie utworzenia przedsiębiorstw samorządowych, sprawowania nadzoru nad organami związku samorządu terytorialnego. Organami pomocniczymi rady były komisje. Organami wykonawczymi samorządu terytorialnego były wydziały wojewódzkie, powiatowe, a w miastach zarządy miejskie z burmistrzem lub prezydentem na czele. Zarządy miejskie działały poprzez wydziały i oddziały. Okólnikiem Ministra Administracji Publicznej nr 63 z 20.07.1948 r. (Dz. U. Adm. Publ. nr 52 poz. 372) zostają wprowadzone wzory statutów organizacyjnych dla zarządów miejskich. Jednakże w Zabrzu dopiero uchwałą MRN nr 9/50 z 16.01.1950 r. oraz zarządzeniem prezydenta z 27.01.1950 r. zostaje uchwalony statut organizacyjny Zarządu Miejskiego z 01.09.1947 r., oraz instrukcja kancelaryjna z 21.11.1947 r. i zostaje wprowadzony nowy statut organizacyjny oparty na wzorach statutów Ministerstwa Administracji Publicznej. Ustawa z 20.03.1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. nr 14/50) organy samorządu terytorialnego jako terenowe organy administracji rządowej uległy likwidacji. Ich kompetencje przejęły rady narodowe, które uległy wewnętrznej reorganizacji. Organem wykonawczo-zarządzającym rady zostało prezydium działające poprzez wydziały. [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. Janina Wolanin, Gliwice 1976]

KM 02.12.1982, 0014-14