Akta wsi Czechowo, pow. Elbląg

Reference code
10/438/0
Number of series
0
Number of scans
0

Content:

uchwały Rady Gminy 1894-1929, sygn. 1; rachunki 1890-1931, sygn. 2-4; zniesienie wspólnoty 1827-1835, sygn. 5; podatki 1901-1902, 1910-1911, 1919, sygn. 6-9; własności gminne, korespondencja 1925-1929, sygn. 10

The history of the creator:

W okresie przedrozbiorowym teren późniejszego powiatu elbląskiego (w granicach z 1920 roku) należał do pięciu obszarów administracyjnych: 1. dobra miasta Elbląga (tzw. terytorium elbląskie); 2. Starostwo Tolkmickie; 3. południowo-zachodnia część Mierzei Wiślanej, należąca do miasta Gdańska; 4. dobra Kadyny /Cadinen, Rehberg-Pogórki, Scharfenberg/; 5. dobra Lipinki /Hansdorf/ położone na terenie Prus Książęcych. W wyniku zastawu w 1703 roku dochody z terytorium elbląskiego przejął król pruski. Spod zastawu wyjęto wsie i grunty wchodzące w skład uposażenia urzędów i instytucji miejskich oraz należące do wspólnoty majątkowej mieszczan. W pozostałych gospodarkę nadzorował odtąd pruski intendent. Stosunki ustrojowe wsi kształtowały się różnorodnie. Na wyżynach przeważały wsie poddańcze, natomiast nizinne Żuławy zasiedlone były głównie przez chłopów wolnych, na prawie emfiteutycznym. Całokształt spraw wewnętrznych wsi regulowały wydawane przez zwierzchność gruntową wilkierze. Urząd sołecki we wsiach poddańczych był dziedziczny, a sołectwo stanowiło uposażenie sołtysa. Wsie wolne miały sołtysów obieralnych na 3 lata, wynagradzanych prowizją. Do kompetencji sołtysa i ławników należały sprawy organizacyjne wsi, związane ze świadczeniami, produkcją rolną oraz utrzymaniem grobli i tam na Żuławach. Różnice własnościowe i społeczno-ustrojowe rzutowały na sposób realizacji reform administracyjnych, agrarnych i społecznych wsi elbląskich w czasach pruskich. W pierwszej połowie XIX wieku większość wsi znalazła się pod zarządami dominialnymi /Domänenämter/. W 1773 roku wydzieloną domeną zostało starostwo tolkmickie. Terytorium elbląskie stanowiło nadal własność miasta Elbląga, które sprawowało władzę administracyjną i polityczną, z racji zastawu podlegało jednak nadzorowi intendenta pruskiego, któremu powierzano najczęściej funkcję nadburmistrza lub dyrektora policji w Elblągu. Kiedy w 1826 roku miasto zrzekło się formalnie swego terytorium na rzecz państwa pruskiego, dotychczasowa intendentura została przekształcona w elbląski urząd dominialny /Domänenrentenamt/. Wsie położone po lewej stronie Nogatu z nielicznymi wyjątkami przeszły w 1849 roku pod zarząd dominialny w Nowym Dworze. Organizacja samorządu miała na wsi elbląskiej swoją ustaloną tradycję. Znaczną w tym zakresie samodzielnością wyróżniały się wolne wsie żuławskie. W czasach pruskich organizacje gmin wiejskich stały się jednostkami ogólnokrajowej administracji terenowej i przedstawicielstwem władzy państwowej. Wszelkie nowe reformy wprowadzano najpierw w domenach państwowych (od 1780 roku). Właściwa ustawa odnośnie gmin wiejskich wyszła w 1818 roku w związku z organizacją powiatów w ramach nowopowstałych rejencji. Samorządom wiejskim powierzono wówczas funkcje pomocnicze w stosunku do landratur. W 1818 roku zorganizowany został również powiat elbląski. Następne próby zmierzające do ujednolicenia administracji terenowej, podjęte w latach 1828 i 1850 nie zostały w pełni zrealizowane. Zasadnicze znaczenie miała dopiero reforma z 1872 roku, która uwzględniała i potwierdzała wszelkie przemiany agrarne i społeczno-ustrojowe, dokonane w pierwszej połowie XIX wieku, tj. zniesienie poddaństwa chłopów, separację gruntów z lat 1826-1850 i zanik dziedziczenia sołectwa. Ustawa z 1872 roku utrwalała też zaprowadzony w 1842 roku podział powiatów na gminy wiejskie /Landgemeinden/ i obwody folwarczne /Gutsbezirke/. Wybór sołtysa /Gemeindevorsteher/ i ławników należał odtąd do zgromadzenia gminnego /Gemeindevesammlung/ lub też do przedstawicieli gminy /Gemeindevertretung/. Wybranych sołtysów zatwierdzali landraci. Sołtys reprezentował gminę i realizował uchwały. Uchwały wyjątkowej wagi wymagały zatwierdzenia przez wydział powiatowy /Kreisausschuss/, a wyjątkowo nawet przez rejencję. Obok funkcji samorządowych gminy pełniły ponadto rolę organów administracji państwowej, głównie w zakresie spraw policyjnych skarbowych. Obwody folwarczne występowały na terenach domen państwowych i majątków prywatnych. Funkcje sołtysów pełnili w nich właściciele majątków lub ich zastępcy. Obwody folwarczne nie miały charakteru związków komunalnych. Jednostką nadrzędną w stosunku do gmin wiejskich i obwodów folwarcznych były wójtostwa /Amtsbezirke/. Większe gminy lub obwody folwarczne pokrywały się terytorialnie i organizacyjnie z wójtostwem, mniejsze zaś pod względem obszaru i zaludnienia wsie i majątki wchodziły po kilka do jednego wójtostwa. Wójtostwa pełniły rolę związków komunalnych i organów terenowej administracji państwowej. Funkcje samorządowe spełniał wójt wraz z ławnikami, natomiast władzę państwową reprezentował tylko wójt. Ustawa z 1872 roku stała się trwałą podstawą organizacji samorządu i administracji terenowej. Następne ustawy z roku 1891 nie wprowadzały bowiem istotnych zmian w ustalonej od dziesiątek lat organizacji. [Na podstawie wstępu do inwentarzy, oprac. W. Klesińska, Gdańsk 1968]

Border dates:

1827 - 1931

Classification:

The name of the creator:

Dates:

1827-1840, 1890-1914, 1925-1931.

Former name:

Foreign language name:

Languages:

Availability:

Total archival files:

10

Total archival files processed:

10

Total archival files without records:

0

Total linear metres

0.0

Total linear metres processed

0.1

Total archival files without records

0.0

Total archival files:

0

Total files:

0

Total size (in MB):

0.0

Total documents

0

Total cases

0

Total classes

0

Total archival files:

0.0

Total running meters :

0.0

Dates of non-archival documentation :

Name Inventory tax uwagi
Book inventory approved Tak

Wynik skontrum (1995-97): 10 j.a = 0,12 mb.