Akta wsi Bronowo, powiat malborski

Reference code
10/561/0
Number of series
0
Number of scans
0

Content:

nadanie gruntów dla wsi 1430, sygn. 16; akta opiekuńcze 1882-1899, sygn. 1; wykazy statystyczne 1910-1913, sygn. 2; wykazy poborowych 1860-1902, sygn. 3-4; podatki 1840-1846, 1854-1860, 1912-1933, sygn. 5-6, 10-12; gminna kasa chorych 1870-1875, 1905-1909, sygn. 7; kataster wałowy 1874-1886, sygn. 8; rachunki szkoły 1887-1907, sygn. 9; wybory do Sejmu Rzeszy 1867-1885, sygn. 13; spisy mieszkańców 1904-1917, sygn. 14; opieka społeczna 1900-1901, sygn. 15

The history of the creator:

Na początku okresu panowania Zakonu Krzyżackiego na Pomorzu wykształciły się cztery typy własności ziemskiej: zakonna, biskupia, rycerska i miejska. Kolonizacja na prawie chełmińskim prowadzona przez Zakon Niemiecki łączyła się ze zmianą dotychczasowych świadczeń naturalnych na rentę pieniężną. We wsiach Zakonu szczególne rolę pełnił sołtys posiadający jedną dziesiątą włók we wsi, prawo ściągania podatków i czynszów oraz sprawujący sądownictwo. Stopniowo powstawały gospodarstwa kmiece tzw. burskie, liczące po 2 włoki, czyli około 33,6 ha, opierające się na pracy czeladzi lub pracowników najemnych – zagrodników. Duże posiadłości ziemskie należały do biskupów i klasztorów, natomiast majątki rycerskie były na ogół niewielkie. Po 1454 roku dobra Zakonu zostały przejęte na rzecz skarbu królewskiego, tworząc tzw. królewszczyzny, administrowane przez starostów lub jako dzierżawy /tenuty/ królewskie. Dawne znaczenie zachowały dobra kościelne i szlacheckie, natomiast wzrost zanotowały posiadłości dużych miast: Gdańska i Elbląga. Prawo posiadania własności ziemskiej otrzymały w Prusach Królewskich także rody mieszczańskie. Od połowy XVI wieku ożywiła się akcja osadnicza na wsi wywołana dużymi możliwościami eksportu zboża. Nowe perspektywy otwierało zagospodarowanie nieużytków. Wykorzystano duży napływ emigracyjny ludności holenderskiej uciekającej przed prześladowaniami religijnymi. Osadnicy holenderscy osiedlali się głównie na terenach wymagających przeprowadzenia melioracji nad Wisłą i na Żuławach. Działalność osadnicza uległa zahamowaniu od połowy XVII wieku w wyniku długotrwałych wojen, wyludnienia się wsi, spadku napływu osadników holenderskich i koniunktury na zboże. Od XVII wieku zaczęło się upowszechnianie zamiany robocizny pańszczyźnianej na ekwiwalent pieniężny oraz gospodarstw czynszowych na dzierżawy emfiteutyczne. We wsiach żuławskich ukształtował się w tym okresie wiejski samorząd lokalny, w skład którego wchodzili zarządcy wałowi /dygrafowie/ i przysięgli wałowi oraz kanałów, który zajmował się głównie sprawami utrzymania wałów. Funkcje administracyjne sprawowali sołtysi z ławnikami. Prowadzili księgi ławnicze notując w nich wszelkie zmiany właścicieli, sprzedaż i dzierżawę gruntów, zadłużenia i zobowiązania. Do obowiązków sołtysów należał dozór policyjny, pilnowanie porządków w karczmach, aresztowanie sprawców przestępstw, zbiórka pieniędzy. Kompetencje samorządów wiejskich regulowały wydawane dla wsi wilkierze. Po I rozbiorze król Fryderyk II wydał w 1773 roku edykt znoszący poddaństwo chłopów na terenie Pomorza w dobrach państwowych, a od 1807 roku został on zrealizowany w majątkach prywatnych. W 1818 roku sołtysi i ławnicy zostali podporządkowani landratom i zobowiązani do współdziałania w sprawach policyjnych. W wielu wsiach utworzono urząd nadsołtysa /Oberschulzen/ opłacanego z funduszy państwowych. Do ich obowiązków należał nadzór nad szarwarkami i podwodami, stanem dróg i wałów, sprawami zdrowotnymi, przeciwpożarowymi i rzemiosłem. W 1848 roku ostatecznie zmieniono sądownictwo w majątkach prywatnych, a wraz z nim zniesiono resztki poddańczej zależności chłopów od szlachty. W tym czasie ustalił się na terenie Prus podział administracyjny na gminy wiejskie /Landgemeinden/ i dobra prywatne /Gutsbezirke/. W gminach wiejskich zarząd sprawował sołtys /Gemeindevorsteher/ wraz z ławnikami i przysięgłymi. Dobra prywatne stanowiły jednostki samodzielne i niezależne. Dla ułatwienia zarządu policyjno-administracyjnego terytorium Prus, poza miastami, podzielono na urzędy okręgowe /Amtsbezirke/. Małe gminy łączono w jeden wspólny urząd okręgowy, którym zarządzał tzw. Amtsvotsteher wybierany na okres 6 lat, podległy bezpośrednio landratowi. Do jego obowiązków należał przede wszystkim zarząd nad miejscową policją, troska o zdrowie mieszkańców gminy opieka nad ubogimi, dozór nad rybołówstwem, lasami, uprawą roli, zaopatrzeniem w wodę, rzemiosłem, budownictwem i strażą pożarną. W zespołach wsi pomorskich najwięcej akt zachowało się z Amtsbezirk w Oliwie, które jako większa gmina tworzyła wydzielony urząd okręgowy. Stosunki własnościowe na Pomorzu w XIX wieku cechował silny rozwój ziemiaństwa pruskiego i zamożnego chłopstwa oraz rosnąca liczba bezrolnych, z których rekrutowali się robotnicy sezonowi wyjeżdżający do uprzemysłowionych prowincji Niemiec oraz emigranci zamorscy. [Na podstawie wstępu do inwentarzy, oprac. E. Morcinek, R. Dzięgielewski, Gdańsk 1986]

Border dates:

1430 - 1933

Classification:

administracja ogólna

The name of the creator:

Dates:

1430-1430, 1840-1846, 1854-1933.

Former name:

Foreign language name:

Languages:

niemiecki

Availability:

Available in full

Total archival files:

16

Total archival files processed:

16

Total archival files without records:

0

Total linear metres

0.37

Total linear metres processed

0.37

Total archival files without records

0.0

Total archival files:

0

Total files:

0

Total size (in MB):

0.0

Total documents

0

Total cases

0

Total classes

0

Total archival files:

0.0

Total running meters :

0.0

Dates of non-archival documentation :

Name Inventory tax uwagi
Book inventory approved No data

Wynik skontrum (1995-97): 16 j.a. = 0,37 mb.