Akta dotyczące szkół z lat 1820-1919; 39 j.a. Akta osobowe nauczycieli z lat 1875-1919; 22 j.a.

Podwaliny pod rozwój pruskiego ustroju szkolnego dało powszechne prawo krajowe z dnia 5 lutego 1794 roku. Obowiązywało ono również na ziemiach zabranych Polsce w rozbiorach. Na nowo wprowadzono prawo w życie po kongresie wiedeńskim dnia 1 grudnia 1817 roku. Obowiązywało ono przez cały okres zaboru. Na czele władz szkolnych prowincji stał Naczelny Prezes, który był zarazem przewodniczącym utworzonego w 1817 roku Prowincjonalnego Konsystorza Szkolnego, przemianowanego dnia 31 grudnia 1825 roku na Prowincjonalne Kolegium Szkolne. Kolegium temu podlegały bezpośrednio wszystkie szkoły oraz zakłady kształcące nauczycieli. Na mocy instrukcji z 1817 roku wszystkie szkoły elementarne podlegały nadzorowi i zarządowi rejencji. Nadzór pedagogiczny nad szkołami sprawowali inspektorzy szkolni powoływani przez państwo pruskie. Organami inspektorów były inspektoraty szkolne. Rejon inspekcyjny nie pokrywał się z granicą administracyjną powiatu. Inspektoratom szkolnym podlegali lokalni inspektorzy szkolni, przewodniczący dozorów szkolnych i nauczyciele. Lokalni inspektorzy szkolni powołani zostali ustawą z dnia 11 marca 1872 roku. Powoływano ich z miejscowego duchowieństwa. Sprawowali oni nadzór nad szkołami sąsiadującymi z ich parafią. Do dozorów szkolnych należała troska o materialne potrzeby szkoły. Dozory zarządzały majątkiem szkolnym, reprezentowały interesy szkoły w sprawach prawnych, wprowadzały w urząd nauczycieli. Zgodnie z instrukcją kancelaryjną dla inspektoratów szkolnych z dnia 25 października 1872 roku zobowiązano inspektoraty do prowadzenia dziennika podawczego oraz podziału registratury na trzy działy: 1 - generalia; 2 - specjalia dla każdej szkoły; 3 - osobowe dla każdego nauczyciela. Powiatowy Inspektorat Szkolny w Pile terytorialnie obejmuje część obszaru powiatu chodzieskiego i wyrzyskiego, a chronologicznie lata 1820-1919. [Na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. Z. Ziółkowska, Piła 1960]