I. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Częstochowie Wydział Organizacyjno-Prawny z lat [1949] 1950-1973, zawiera: protokoły sesji Powiatowej Rady Narodowej oraz posiedzeń Prezydium, Komisji oraz spotkania posłów i radnych z wyborcami, kampania wyborcza, organizacja wyborów, interpelacje i postulaty radnych. Ponadto w Wydziale znajdują się kopie protokołów sesji gromadzkich i gminnych rad narodowych oraz posiedzeń prezydiów tychże rad przesyłane do wiadomości PPRN w Częstochowie.Powiatowa Komisja Planowania Gospodarczego z lat 1950-1973, zawiera: plany gospodarcze wieloletnie i roczne oraz sprawozdania z ich wykonania, posiedzenia Kolegium Planistycznego, bilanse siły roboczej, opinie lokalizacyjne, czyny społeczne Wydział Finansowy z lat [1945] 1950-1974, zawiera: budżety jednostkowe i zbiorcze powia-tu, sprawozdania z wykonania budżetów, wymiaru podatków i opłat, akta Referatu Likwida-cyjnego, rejestry wymiarowe. Wydział Oświaty z lat 1951-1973, zawiera: akta organizacji szkół i placówek oświatowych, inwestycje szkolne oraz wizytacje i inspekcje szkół i przedszkoli, albumy fotograficzne z uroczystości szkolnych,Wydział Kultury z lat 1952-1973, zawiera: plany i sprawozdania z ich realizacji Wydziału oraz jednostek kultury w powiecie, sprawy upowszechniania kultury w powiecie (konkursy, festiwale, imprezy, obchody, referaty okolicznościowe), ochrony zabytków, miejsca walki i męczeństwa, opracowania monograficzne dotyczące powiatu, teki wydawnicze. Wydział Spraw Wewnętrznych z lat [1949] 1950-1973, zawiera: akta dot. stowarzyszeń, sprawy konsularne, urzędów stanu cywilnego, wywłaszczeniowe, potwierdzenia posiadania obywatelstwa oraz sprawozdania ze stanu ruchu ludności, sprawy mniejszości narodowych, repatriacji, ruchu granicznego, wywłaszczenia nieruchomości. Wydział Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska z lat 1969-1973, zawiera: plany i sprawozdania z ich realizacji, współdziałanie z organami rad narodowych i innymi jednostkami.Wydział Skupu z lat 1959-1973, zawiera: sprawozdania z obowiązkowych dostaw, posiedzenia Powiatowego Zespołu Koordynacyjnego do Spraw Skupu oraz komisji. Wydział Rolnictwa i Leśnictwa z lat [1945] 1950-1972, zawiera: sprawy produkcji roślinnej i zwierzęcej, ochrony roślin, leśnictwa, weterynarii, melioracji, geodezji oraz planowania rol-nego, wywłaszczenia, przejęcia na rzecz Skarbu Państwa (Państwowy Fundusz Ziemi). Wydział Gospodarki Komunalnej, Przestrzennej i Komunikacji z lat 1950-1973, zawiera: sprawy remontów, działalności spółdzielni mieszkaniowych oraz wywłaszczenia, sprzedaż, regulacja własności nieruchomości, Wydział Handlu, Przemysłu i Usług z lat 1952-1973, zawiera: materiały dot. organizacji handlu i przemysłu, sieci handlowej, sprawy, cen działalności zakładów przemysłowych i rzemieślniczych, sprawy przymusowych zarządów nad młynami, tartakami, Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej z lat 1951-1973, zawiera: materiały dot. specjali-stycznego nadzoru lekarskiego, oświaty sanitarnej, szczepień ochronnych, statystyki medycznej pomocy społecznej, profilaktyka i szczepienia ochronne, personel medyczny, opieka społeczna, Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury z lat 1959-1973, zawiera: miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz sprawy dot. lokalizacji szczegółowych, tereny budowlane - podział, zagospodarowanie, szkody górnicze, Wydział Budżetowo-Gospodarczy z lat 1958-1974, zawiera: budżety powiatowe, bilanse i sprawozdania budżetowe Wydziałów PRN, Powiatowa Komenda Straży Pożarnych z lat 1955-1973, zawiera: sprawy profilaktyki przeciwpożarowej, statystyki pożarów oraz meldunki na terenie powiatu częstochowskiego, dokumentacje budowy strażnic OSP w powiecie, Wydział Statystyki z lat 1952-1965, zawiera: metryki statystyczne, ruch naturalny ludności, statystykę społeczną oraz gospodarczą II. Urząd Powiatowy w Częstochowie Biuro Ogólno-Organizacyjne z lat 1968-1975, zawiera: protokoły sesji, posiedzeń Komisji oraz Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, sprawy osobowe pracowników Biura, Wydział Finansowy z lat 1973-1975, zawiera: plany pracy, finansowe, inspekcji, rewizji, budżet i sprawozdania z jego realizacji, kontrole i rewizje, Wydział Oświaty, Wychowania i Kultury z lat 1974-1975, zawiera: akta dot. organizacji i sieci placówek kulturalno-oświatowych, plany i sprawozdania statystyczne jednostek nadzorowanych, Wydział Gospodarki Komunalnej, Przestrzennej i Komunikacji z lat 1973-1975, zawiera: szkody górnicze, orzeczenia Okręgowej Komisji do spraw Szkód Górniczych w Katowicach, wywłaszczenia, sprzedaż, regulacja spraw własności nieruchomości

Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Częstochowie utworzono na mocy Ustawy z 20 III 1950 roku o terenowych organach jednolitej władzy państwowej. Kompetencje rady, rozszerzone ustawą z dnia 25 I 1958 roku o radach narodowych, obejmowały całość spraw związanych z działalnością społeczno-gospodarczą na terenie powiatu, utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz uchwalanie planów gospodarczych i budżetów terenowych i nadzorowanie ich wykonania.Organem zarządzającym i wykonawczym rady było prezydium. Do zakresu kompetencji Prez. PRN należały: ustalanie polityki administracyjnej; wydawanie przepisów prawa miejscowego; przygotowanie i kontrola wykonania uchwał rady, planów gospodarczych i budżetów terenowych oraz zarządzeń władz centralnych; nadzorowanie pracy prezydiów rad narodowych niższego szczebla; kierowanie życiem gospodarczym, społecznym i kulturalnym; zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, współdziałanie w zakresie obronności kraju. W skład utworzonego w 1950 roku powiatu częstochowskiego weszły miasta: Częstochowa, Kłobuck i Krzepice oraz gminy: Dźbów, Grabówka, Kamyk, Kamienica Polska, Kuźniczka, Miedźno, Mykanów, Olsztyn, Opatów, Panki, Poczesna, Popów, Potok Złoty, Przyrów, Przystajń, Rędziny, Rększowice, Wancerzów, Węglowice, Wrzosowa.W latach 1952-1973 powiat częstochowski przechodził liczne zmiany administracyjne i terytorialne. Od 1 VII 1952 roku powstał powiat kłobucki wydzielony z części ówczesnego powiatu częstochowskiego. Na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 IV 1952 roku w sprawie utworzenia powiatu kłobuckiego w województwie katowickim wydzielono miasta: Kłobuck i Krzepice oraz gminy: Kamyk, Krzepice, Lipie, Ługi-Radły, Opatów, Ostrowy nad Okszą, Panki, Popów, Przystajń, Truskolasy, Walenczów, Wąsosz Górny, Węglowice i Wręczyca Wielka. W 1970 roku w skład powiatu częstochowskiego wchodziły: miasto Blachownia (od 1 I 1967 roku) oraz 21 gromad: Borowno, Dźbów, Gnaszyn Dolny, Grabówka, Hutki, Janów, Kamienica Polska, Konopiska, Lubojna, Mokrzesz, Mstów, Mykanów, Olsztyn, Ostrowy, Poczesna, Przyrów, Rędziny, Rudniki, Starcza, Stary Cykarzew, Wrzosowa. Pierwsza sesja Powiatowej Rady Narodowej w Częstochowie odbyła się 7 czerwca 1950 roku, kiedy dokonano wyboru Prezydium i przewodniczącego. Na drugiej sesji w dniu 12 lipca 1950 roku Powiatowa Rada Narodowa w Częstochowie powołała następujące komisje: Komi-sja Finansów, Budżetu i Planu, Komisja Oświaty i Kultury, Komisja Rolnictwa i Leśnictwa, Komisja Budownictwa, Komisja Komunikacyjna, Komisja Zdrowia, Komisja Pracy i Pomocy Społecznej, Komisja Gospodarki Mieszkaniowej i Komunalnej., Komisja Handlu, Komisja Kontroli Cen. Uchwałą nr I/2/58 z dnia 10 lutego 1958 roku PRN w Częstochowie powołała komisje: Komisja Budżetu i Planu Gospodarczego, Komisja Ochrony Porządku i Bezpieczeństwa Publicznego, Komisja Oświaty i Kultury, Komisja Rolnictwa i Leśnictwa, Komisja Budownic-twa i Gospodarki Komunalnej, Komisja Komunikacji, Komisja Zdrowia, Zatrudnienia i Pomocy Społecznej, Komisja Zaopatrzenia Ludności. Powiatowa Rada Narodowa w Częstochowie z niewielkimi zmianami przetrwała w takim kształcie do 1973 roku. Pierwsze posiedzenie Prez. PRN w Częstochowie odbyło się 9 czerwca 1950 roku i dotyczyło ono m. in. przejęcia majątku po Starostwie Powiatowym w Częstochowie. Na drugim posiedzeniu Prezydium ustaliło podział pracy członków Prezydium w zakresie nadzoru nad poszczególnymi komórkami organizacyjnymi. Na koniec 1950 roku w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Częstochowie obowiązywała następująca struktura organizacyjna: Wydział Ogólny, Wydział Finansowy, Wydział Oświaty, Wydział Rolnictwa i Leśnictwa, Wydział Komunikacyjny, Wydział Zdrowia, Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Wydział Budownictwa, Powiatowa Komisja Planowania Gospodarczego oraz Wydział Społeczno-Administracyjny, Referat Pracy i Pomocy Społecznej, Referat Kadr, Referat Kontroli, Wydział Pracy i Pomocy Społecznej, Referat Społeczny i Porządku Publicznego, Referat Wojskowy, Referat Przemysłu, Referat Handlu, Referat Kultury, Referat do Spraw Wyznań. W 1953 roku w Prez. PRN w Częstochowie istniały następujące komórki organizacyjne: Oddział Organizacyjny (przekształcony z Referatu Organizacyjnego): Referat Skarg i Zażaleń, Wydział Społeczno-Administracyjny, Wydział Finansowy, Wydział Podatków Wiejskich, Referat Ogólno-Gospodarczy, Wydział Oświaty, Oddział Kultury, Wydział Komunikacji Drogowej, Referat Geodezyjny, Referat Przemysłu, Referat Statystyczny (wydzielony 23 kwietnia 1953 roku z Powiatowej Komisji Planowania Gospodarczego) ze stanowiskiem Statystyka Powiatowego, Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Referat Pracy i Pomocy Społecznej, Referat Kadr i Szkolenia, Referat do Spraw Wyznań, Referat Wojskowy, Wydział Zdrowia, Wydział Handlu, Wydział Rolnictwa i Leśnictwa, Wydział Budownictwa, Powiatowa Biblioteka, Powiatowy Komitet Kultury Fizycznej, Powiatowy Zarząd Weterynarii, Powiatowa Komenda Straży Pożarnych. Od 1 sierpnia 1958 roku w Prez. PRN w Częstochowie obowiązywała następująca struktura: Wydział Organizacyjno-Prawny (zniesiono Oddział Organizacyjny), Powiatowa Komisja Planowania Gospodarczego, Wydział Statystyki (zlikwidowany w 1962 roku), Wydział Finansowy, Wydział Architektury i Budownictwa (zniesiono Powiatowy Zarząd Architektoniczno-Budowlany), Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (zniesiono Powiatowy Zarząd Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej), Wydział Rolnictwa i Leśnictwa (zniesiono Powiatowy Zarząd Rolnictwa oraz Referat Leśnictwa), Wydział Przemysłu (zniesiono Referat Przemysłu), Wydział Handlu, Wydział Komunikacji (zniesiono Wydział Komunikacji Drogowej), Wydział Zdrowia, Referat Spraw Socjalnych (zniesiono Referat Rent i Pomocy Społecznej)Inspektorat Oświaty (zniesiono Wydział Oświaty), Wydział Spraw Wewnętrznych (zniesiono Oddział Społeczno-Administracyjny i Oddział Wojskowy), Wydział Budżetowo-Gospodarczy (zniesiono Oddział Ogólno-Gospodarczy), Referat Kultury (zniesiono Oddział Kultury), Powiatowy Komitetu Kultury Fizycznej, Powiatowy Zarząd Inwestycji. W marcu 1959 roku na podstawie Uchwały nr 8/53 Prez. PRN Powiatowa Komenda Straży Pożarnych stała się jednostką organizacyjną Prez. PRN. Z dniem 1 marca 1959 roku Uchwałą nr 4/30 Prez. PRN utworzono Powiatowy Zakład Weterynarii w Częstochowie, a z dniem 9 kwietnia 1959 roku na podstawie Uchwały nr 9/69 powstał Wydział Skupu. Uchwałą nr 8/50 Prezydium z 22 czerwca 1959 roku dotychczasowe Referaty: Społeczno-Administracyjny, Budownictwa oraz Pracy i Pomocy Społecznej podniesiono do rangi Wydziałów. Kolejne zmiany w strukturze PRN w Częstochowie miały miejsce w 1962 roku. Z dniem 30 kwietnia 1962 roku na podstawie Uchwały nr 10/50 Prez. PRN utworzono wspólne wydziały dla powiatu i miasta Częstochowy: Wydział Rolnictwa i Leśnictwa, Wydział Skupu, Wydział Zatrudnienia, Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki. Wydział Rolnictwa i Leśnictwa oraz Wydział Skupu zostały podporządkowane Prez. PRN, a Wydział Zatrudnienia, Komitet Kul-tury Fizycznej i Turystyki - Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Częstochowie. Uchwałą nr 10/60 Prezydium z dnia 26 kwietnia 1962 roku ustalono nową strukturę organizacyjną i zakres działania wydziałów Prez. PRN w Częstochowie: Wydział Organizacyjno-Prawny, Powiatowa Komisja Planowania Gospodarczego, Wydział Budżetowo-Gospodarczy, Wydział Finansowy, Wydział Architektury i Budownictwa, Wydział Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Wydział Rolnictwa i Leśnictwa, Wydział Przemysłu i Handlu, Wydział Komunikacji, Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej, Wydział Oświaty, Wydział Spraw Wewnętrznych, Referat Kultury (od 30 kwietnia 1968 roku Wydział Kultury), Wydział Skupu. Z dniem 15 marca 1964 roku na podstawie Uchwały nr 5/26 Prez. PRN utworzono Wydział Gospodarki Wodnej wspólny dla powiatów: częstochowskiego, kłobuckiego i myszkowskiego oraz dla miasta Częstochowy. Znaczące zmiany organizacyjne w strukturze Prez. PRN w Częstochowie nastąpiły w 1973 roku. Uchwałą nr 111/674 z 9 sierpnia 1973 roku Prez. PRN w Częstochowie określiło zakres działania i organizację wewnętrzną wydziałów i z dniem 1 września 1973 roku powstały: Wydział Prezydialny, Powiatowa Komisja Planowania Gospodarczego, Wydział Finansowy, Wydział Oświaty i Wychowania oraz Kultury, Wydział Spraw Wewnętrznych, Wydział Gospodarki Komunalnej, Przestrzennej i Komunikacji, Wydział Handlu, Przemysłu i Usług. Wtedy też utworzono Wydziały, których właściwość terytorialna wykraczała poza powiat częstochowski. Wydział Rolnictwa, Leśnictwa i Skupu był wspólnym dla powiatu częstochowskiego i miasta Częstochowy, a Wydział Ochrony Środowiska dla powiatów: częstochowskiego, kłobuckiego, myszkowskiego, zawierciańskiego oraz miast Częstochowa i Zawiercie. Wydziały te organizacyjnie i osobowo podporządkowane były Prez. PRN w Częstochowie. Natomiast Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Wydział Zatrudnienia i Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki były wydziałami wspólnymi, podporządkowanymi organizacyjnie i osobowo Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Częstochowie, a wykonującymi funkcję terenowych organów administracji także na terenie powiatu częstochowskiego. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Częstochowie istniało do 9 grudnia 1973 roku, tj. do wejścia w życie Ustawy z dnia 22 listopada 1973 roku o zmianie ustawy o radach narodowych. Powyższa ustawa znosiła zasadę kadencyjności i kolegialności w administracji państwowej szczebla powiatowego, a w miejsce prezydiów wprowadzono jednoosobowe kierownictwo sprawowane przez naczelników powiatów. Aparatem pomocniczym naczelników stały się urzędy powiatowe. Powiatowa Rada Narodowa i Urząd Powiatowy w Częstochowie został zlikwidowany 1 czerwca 1975 roku mocą Ustawy z dnia 28 maja 1975 roku o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. Obszar dotychczasowego powiatu częstochowskiego włączono do nowopowstałego województwa częstochowskiego.