Akta cechowe zgromadzone w zespole dotyczą kilkunastu różnych cechów działających w Piotrkowie na przestrzeni ponad 400 lat. Najstarsze akta pochodzą z piotrkowskiego cechu cechu rzeźnickiego. Są to XVI i XVII-wieczne tzw. dudki cechowe. Z pozostałych cechów powstałych jeszcze przed cechem rzeźnickim, najstarsze dokumenty niestety nie zachowały się. Wyjątkiem jest cech kupiecki (stanowiący odrębny zespół archiwalny nr 196). Wśród akt XVIII-wiecznych na czoło wybijają się bez wątpienia dwa dokumenty zawierające przywileje cechu szewskiego nadane przez króla Augusta II w 1719 i 1720 r. Największa ilość zachowanych akt cechowych pochodzi z drugiej połowy XIX w. oraz okresu międzywojennego (do 1927 r.). Wśród zachowanych akt z tego okresu najwięcej jest ksiąg protokołów oraz ksiąg czeladników i mistrzów. Ze względu na formę na wyróżnienie zasługują dyplomy i zaświadczenia czeladnicze i mistrzowskie. Z okresu okupacji niemieckiej oraz z czasów powojennych (do 1955 r.) dominują rejestry członków poszczególnych cechów oraz księgi protokołów. W zespole znajduje się 9 dokumentów pergaminowych i papierowych.

Wzrost liczby rzemieślników poszczególnych specjalności w drugiej połowie XV w. w Piotrkowie pozwolił na zakładanie organizacji cechowych. W 1468 r. powstał cech kuśnierzy, a w 1478 - kowali i ślusarzy oraz "wszystkich wokół żelaza pracujących", którzy mieli wyłączne prawo sprzedawania swoich wyrobów w dni poza targowe. W 1474 r cechy: garbarzy, krawców, kuśnierzy, skórników i szewców otrzymały od króla Kazimierza Jagiellończyka nadanie na łąki podmiejskie. O znaczeniu piotrkowskiego handlu świadczy istnienie cechów obejmujących sprzedawców soli tzw. "prasołów" (1466) oraz cech skupiający resztę kupców (1487). Jako jeden z nielicznych w Polsce utworzono w Piotrkowie cech czapników (1555). Jeszcze w 1532 zalegalizowano cech sukienników, a w 1552 cech postrzygaczy. Oprócz organizacji grupujących rzemieślników przemysłowych powstawały cechy spożywcze - cech rzeźników (1550), cech szynkowy (1597, wbrew nazwie w jego skład weszli oprócz szynkarzy także rymarze, siodlarze, paśnicy, miecznicy, stolarze, stelmachowie, a później kowale i złotnicy). Niektóre profesje znalazły się poza organizacjami cechowymi - kotlarze, kominiarze, piekarze i piwowarzy. Cech złotników założono dopiero w 1699 r. (przywilej króla Augusta II), a cech piwowarów w 1721 r. (przywilej króla Augusta II). Na początku XVII w. założono cech balwierzy (cyrulików - 1604) i cech płócienników (1610 lub 1611). Statutu obydwu cechów zatwierdził król Zygmunt III. Cech piekarski otrzymał przywilej jako ostatni - w 1749 r. (przywilej króla Augusta III). Według danych z 1791 r. 108 rzemieślników pracowało w 26 specjalnościach. Zasady organizacji rzemiosła w Królestwie Kongresowym regulowało postanowienie namiestnika z 31.12.1816 r. powołujące w miejsce cechów tzw. zgromadzenia rzemieślnicze. Warunkiem było zebranie się przynajmniej 10 majstrów tej samej specjalności, mniej liczni zmuszeni byli należeć do organizacji swojej specjalności w innym mieście. W Piotrkowie zarejestrowanych zostało 10 organizacji cechowych skupiających ok. 250 rzemieślników. W latach 70 - tych i 80 - tych XIX w. najbardziej dynamicznie rozwijały się rzemiosła usługowe i spożywcze. W 1899 r. działało w Piotrkowie 12 cechów. W 1906 r. powstało Piotrkowskie Stowarzyszenie Rzemieślników Chrześcijańskich pod wezwaniem św. Józefa. I wojna światowa spowodowała trudności w funkcjonowaniu piotrkowskiego przemysłu i rzemiosła, gdyż władze austriackie dokonywały rekwizycji surowców. W okresie II Rzeczypospolitej Piotrków zachował pozycję silnego ośrodka rzemieślniczego. Ustawa przemysłowa z 1927 r. zachowała organizację cechową funkcjonującą na zasadzie dobrowolności. Powoływała także izby rzemieślnicze, które przejmowały od cechów szereg uprawnień m. in. kontrolę zapisu uczniów i organizację egzaminów czeladniczych i mistrzowskich. Piotrków podlegał Izbie Rzemieślniczej w Łodzi. W 1930 r. działało 39 cechów a w 1932 ich liczba na skutek kryzysu gospodarczego zmniejszyła się do 20. Przed wybuchem II wojny światowej ich liczba ponownie wzrosła do 39. Podczas okupacji hitlerowskiej zlikwidowano cechy a sprawy rzemiosła załatwiał Powiatowy Związek Rzemieślników w Piotrkowie. Podlegał on Izbie Przemysłowo - Handlowej w Radomsku. Po likwidacji getta żydowskiego jesienią 1942 r. miasto zostało pozbawione kilkuset rzemieślników. Wiosną 1945 r. przystąpiono do odbudowy struktury rzemiosła. Powołano Zarząd Powiatowego Związku Cechów Rzemieślniczych podlegający Izbie Rzemieślników w Łodzi. Na przełomie 1945 i 1946 r. działały w mieście następujące cechy: piekarzy, młynarzy, fryzjerów, rzemieślników, stolarzy, kowali, krawców, budowlanych, ślusarzy, szewców i cholewkarzy. W połowie 1948 r. zlikwidowano Powiatowy Związek Cechów powołując na jego miejsce Okręgowy Związek Cechów. Z dniem 1 stycznia 1953 r. na miejsce cechów branżowych powołano cechy rzemiosł różnych. W Piotrkowie Okręgowy Związek Cechów zrzeszał cechy z Piotrkowa, Radomska, Wielunia, Sieradza, Zduńskiej Woli, Łasku, Pabianic i Tomaszowa Mazowieckiego.