Akta normatywne 1944-1950 20 j.a.; Sprawy osobowe 1944-1950 23 j.a.; Protokoły posiedzeń 1944-1950 10 j.a.; Sprawozdania 1944-1950 8 j.a.; Akta komisji 1944-1950 85 j.a.; Sprawy społeczno-organizacyjne 1945-1950 21 j.a.; Akta miejskich i gminnych rad narodowych 1944-1950 44 j.a.; Współpraca z innymi urzędami 1945-1949 6 j.a.; Sprawy wniosków i odznaczeń 1945-1950 3 j.a.; Różne sprawy gospodarcze 1944-1950 25 j.a.

Dnia 1 stycznia 1944 r. utworzona została Krajowa Rada Narodowa, która rozpoczęła sprawowanie władzy w oparciu o system terenowych rad narodowych. Rady Narodowe opierały swoją organizację na podziale administracyjnym kraju. Zgodnie z tym podziałem organizowane były gminne, miejskie, powiatowe i wojewódzkie rady narodowe. Przedstawicieli do rad delegowały ugrupowania polityczne stojące na gruncie zjednoczenia wszystkich demokratycznych sił narodu do walki z okupantem o wolną i niepodległą Polskę Ludową, organizacje wojskowe walczące zbrojnie z okupantem, komitety fabryczne, chłopskie i folwarczne, organizacje zawodowe robotników i inteligencji, społeczne organizacje demokratyczne. Liczba członków była uzależniona od ilości organizacji delegujących i stopnia zorganizowania terenu pod względem politycznym, wojskowym i społecznym. Władzę zwierzchnią nad wszystkimi radami sprawowała Krajowa Rada Narodowa, a od 19.02.1947 r. (Ustawa Konstytucyjna) Rada Państwa. Rady były podporządkowane hierarchicznie radom wyższego stopnia. Powiatowa Rada Narodowa wybierała prezydium w składzie: przewodniczący, jego zastępca i 3 członków. Był to kolegialny organ kierowniczy rady, a nie jej organ wykonawczy. Na terenie powiatu zamojskiego grupa działaczy demokratycznych w kwietniu 1944 r. zwołała do wsi Krasne k/Zamościa konferencję, na której powołano konspiracyjną Powiatową Radę Narodową w Zamościu. W ukonstytuowaniu rady brali udział przedstawiciele Stronnictwa Ludowego "Wola Ludu" i przedstawiciele PRN. Na przewodniczącego PRN wybrano Edwarda Dubla ps. Maciejówka, na zastepcę Józefa Tronta ps. Barykada. Członkami prezydium wybrani zostali: Dudek-Żuk, Jan Szałata, Jan Gorzkowski ps. Zagłoba, a członkami rady zostali Maria Nizioł-Żabka, Józef Hałasa-Rudzki, Tadeusz Goździuk. W dniach 5-11.07.1944 r. w Rzeczycy k. Kraśnika delegaci konspiracyjnej rady w Zamościu Edward Dubel i Stanisław Żuk otrzymali ścisłe informacje dot. organizacji powiatowych, miejskich i gminnych rad narodowych. W dniu 12.07.1944r. Zorganizowano radę w Zamościu ze składem osobowym prezydium: Edward Dubel-Maciejówka-przewodniczący, Józef Tront Barykada - zca przewodniczącego, Mikołaj Nachwatiuk-sekretarz, Stanisław Dudek-Żuk - zca sekretarza,Wiktor Kazanecki-członek, Jan Szałata-członek. Początkowo po opuszczeniu miasta przez Niemców 25.07.1944 r. władza znajdowała się w rękach przedstawicieli rządu londyńskiego do 3 sierpnia 1944 r., z delegatem Januszem Sandomierskim (Antoni Wiącek) na czele, urzędującym na II piętrze w Ratuszu. Początkowo nazwa rady brzmiała: "Powiatowy Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego w Zamościu", potem ustaliła się na "Powiatowa Rada Narodowa w Zamościu".Na początku działalności rada zorganizaowała 26 wydziałów na wzór Starostwa z okresu międzywojennego. Powiatowa Rada Narodowa zgodnie ze Statutem Tymczasowym i zapowiedzią Manifestu Lipcowego pełniła władzę wykonawczą i załatwiała wszystkie sprawy związane z ogólną administracją powiatu. Z funkcją Starosty spotykamy się na tym terenie pod koniec września 1944 r. był nim E. Dubel, pełnił też w dalszym ciągu funkcję pzrewodniczącego rady. Stan taki przetrwał do 20.10.1944 r. Dnia 11.09.1944 r. wyszła ustawa o organizacji i zakresie działania rad narodowych, która określiła rady narodowe jako organy ustawodawcze i samorządowe. W ten sposób dekret o powołaniu władz administracji ogólnej i ustawa o radach narodowych ustaliły ostatecznie podział władzy na organy ustawodawcze i wykonawcze z tym, że rady narodowe uprawnione zostały do kontroli organów wykonawczych państwowych (starostw) i samorządowych (prezydium). Starosta obowiązany był do składania sprawozdań ze swej działalności przed radą narodową. Do realizacji określonych zadań powoływane były komisje stałe lub doraźne do wykonania ściśle określonych zadań. W 1946 r. znowelizowano przepisy i każda rada powoływała tylko ściśle określone komisje. Komisje były organami pomocniczymi rady, miały charakter opiniodawczy i kontrolujący. Dnia 20.10.1944 r. odbyło się posiedzenie plenarne rady , na którym wybrano prezydium, starostę, i jego zastępcy. W skład prezydium weszli: Stanisław Dudek-Żuk, Kazimierz Sagan, Józef Tront, Michał Bojarczuk, Józef Bakuniak, Edward Dubel(starosta), Wincenty Masacz. Na początku 1945 r. zaszły zmiany w składzie przezydium. Na miejsce S. Dudka wszedł J. Tront. Na przestrzeni lat 1945-1950 zmieniał się kilkakrotnie skład prezydium i niewielu z pierwszych członków rady utrzymało się do końca istnienia PRN. Ustawa z września 1944 r. o radach narodowych nie zapewniała w praktyce radom właściwej roli w terenie szczególnie na niższych szczeblach. Dlatego też osłabiła się ich pozycja w społeczeństwie. Powyższą sytuację zmieniła ustawa sejmowa z 20.03.1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej. Zmieniła ona strukturę aparatu władzy państwowej, zniosła dualizm i podział na adminstrację rządową i samorządową. Nastapiło zespolenie rad narodowych, starostw i innych urzędów działających do 1950 roku jako niezespolone. W związku z tą ustawą Powiatowa Rada Narodowa w Zamościu zakończyła swoją działalność w czerwcu 1950 r. i wraz ze Starostwem weszła w skład Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Zamościu. [na podstawie wstępu do inwentarza]

zespół zmikrofilmowany