Dawny numer zespołu - Archiwum Państwowe Wrocław, nr zespołu: 1241, Cechy miasta Ziębic, 1543-1942, 61 j.a., 1,00 mb., scalenie - decyzja Komisji Metodycznej AP Wrocław, 14 październik 2004 rok. Przesunięcia międzyzespołowe: Dokumentacja wyodrębniona z akt przejętych z Archiwum Państwowego we Wrocławiu Oddział w Wałbrzychu z/s w Boguszowie Gorcach: dawny numer zespołu 66 - Kolekcja Powiatowego Archiwum Państwowego w Wałbrzychu, 1547-1944 (akta włączone po przejęciu do zespołu numer 84/485 - Kolekcja - akta niemieckie do 1945 roku). Dokumentacja przemieszczona następnie do innych zespołów archiwalnych (na podstawie przynależności zespołowej akt) - decyzja Komisji Metodycznej AP Wrocław z dnia 14 października 2004 roku. 2006 r., 16, Przes.: do zespołu nr 558 przesunięto 1 j.a., 0,01 mb, z roku 1943 (dawna sygnatura w ramach akt Kolekcji AP O. Wałbrzych z/s w Boguszowie Gorcach: 313). Przes. nr 107, 2010 r. - 1 j.a. wydzielona w toku opracowania zespołu nr 84/558 (Akta miasta Ziębic), w wyniku systematyzacji akt - przynależna do zespołu nr 84/138 (Superintendentura Świdnica-Dzierżoniów) ; zatwierdzono na posiedzeniu KM AP Wrocław w dniu 25.03. 2010 roku Zawartość zespołu: I.DOKUMENTY, 1595-1837, sygn. 1-39. II.AKTA 1.Historia miasta, 1818-1924 (1318-1902), sygn. 1-2, 2.Sprawy organizacyjno-administracyjne władz miejskich, 1662-1944, sygn. 3-23, 3.Repertoria, 1809-1920, sygn. 24-33, 4.Finanse, 1518-1945, sygn. 34-180, 5.Cechy, rzemiosło, gospodarka, 1601-1931, sygn. 181-253, 6.Gospodarka komunalna, 1814-1944, sygn. 254-293, 7.Umowy cywilno-prawne, sprawy gruntowe i własnościowe, 1727-1940, sygn. 294-301, 8.Ludność, opieka społeczna, urząd stanu cywilnego, 1654-1944, sygn. 302-359, 9.Szkolnictwo,1907-1939, sygn. 360-364, 10.Sport, festyny, turystyka, 1882-1913,1932-1938, sygn. 365-366, 11.Kultura i sztuka, 1938-1941, sygn. 367, 12.Sprawy wyznaniowe,1793-1921, sygn. 368-381, 13.Organizacje, związki, stowarzyszenia, 1936-1941, sygn. 382-383, 14.Sprawy bezpieczeństwa, straży pożarnej, 1865-1944, sygn. 384-421, 15.Zarząd Policji, 1896-1944, sygn. 422-428. Zespół zatwierdzony na posiedzeniu Komisji Metodycznej Archiwum Państwowego we Wrocławiu w dniu 17 grudnia 2010 r.

Miasto może poszczycić się długowieczną i bogatą historią. Ulokowane zostało prawdopodobnie na miejscu osady Sambice ok. poł XIII wieku. W 1322 roku, stało się stolicą samodzielnego Księstwa Ziębickiego, obejmującego m.in. Strzelin, Ząbkowice Śląskie, Dzierżoniów i Paczków. Książę Bolko II nadał również mieszczanom ziębickim liczne przywileje handlowe i rzemieślnicze oraz przekazał część władzy sądowniczej i administracyjnej. Po śmierci ostatniego Piasta z linii ziębickiej księcia Jana Ziębickiego w 1428 roku, jego spadkobiercy – czescy królowie, połączyli księstwo ziębickie z Ząbkowicami Śląskimi i Ziemią Kłodzką. Ustanowienie Ząbkowic nową stolicą księstwa a także walki husyckie nie zahamowały jednak jego rozwoju gospodarczego Ziębic opartego głównie na rzemiośle. W rejonie słynęli miejscowi garncarze, tkacze, szewcy, piekarze, krawcy, rzeźnicy, kołodzieje, cieśle; rozwijał się również handel. W wyniku walk mieszczan śląskich przeciwko czeskiemu królowi Jerzemu z Podiebradów (1458-1467) oraz wojny z królem Węgier Maciejem Korwinem (1488), miasto zostało zrujnowane. Dosyć szybko jednak odbudowało się i rozrosło pod rządami księcia ziębickiego i oławskiego hrabiego kłodzkiego Karola I z korzyścią dla rzemieślników i kupców (koniec wieku XV i wiek XVI). Krwawe piętno na historii miasta odcisnęła wojna trzydziestoletnia. W wyniku walk o Śląsk, wraz z regionem, zostało wcielone w 1742 roku, w granice państwa pruskiego. Wojny osłabiły pozycję gospodarczą miasta będącego lokalnym ośrodkiem administracyjno-usługowym, a w latach 1818-1932, także stolicą powiatu; w 1819 roku rząd pozbawił miasto odwiecznego prawa targowego. 19 listopada 1808 roku, w wyniku reform zarządu terytorialnego utworzono na terenie państwa pruskiego samorządy miejskie. Ich organem były pochodzące z wyboru rady miejskie. Zgodnie z nową ordynacją, każde miasto zostało podzielone na okręgi wyborcze. W każdym z nich uprawnieni do głosowania obywatele corocznie wybierali radnych spośród osób cieszących się ich zaufaniem. Radni mieli prawo reprezentowania mieszkańców miasta we wszystkich sprawach, dbanie o celowe dysponowanie majątkiem miejskim, uchwalania zaliczek i wszystkich wydatków oraz dzielenia wspólnych wydatków na obywateli. Ich liczba zależna była od wielkości miasta, w Ziębicach wynosiła 24, a kadencja trwała 3 lata ale co roku 1/3 rady wybierano na nowo. Praca radnych nie była wynagradzana a jej posiedzenia odbywały się co najmniej raz w miesiącu. Radni wybierali kolegialny magistrat (na czele z burmistrzem oraz syndykami miejskimi – urzędnikami wynagradzanymi przez miasto) kierujący całą administracją miejską. O drobniejszych sprawach mogły decydować dzielnice (Stadtbezirke) a właściwie wybierany na sześć lat i zatwierdzany przez magistrat naczelnik (Bezirksvorsteher). Pierwszy burmistrz samorządnego miasta, krawiec Józef Renet, przejął władzę od wcześniejszego burmistrza (Stadt-und Jusitzdirektor), burmistrza policyjnego (Polizebürgermeister), syndyka i trzech senatorów. Nadzór nad miastem należał do landrata, i zarządu prowincji. Landatowi przysługiwało prawo zatwierdzania lub uchylania uchwał rady miejskiej ograniczone pod koniec XIX wieku do kontrolowania legalności uchwał. Wprowadzenie nowej ordynacji zmusiło miasto do płacenia emerytur dla wielu dotychczasowych urzędników. Usamodzielniono również sądownictwo podległe do tej pory magistratom, tworząc oddzielny sąd miejski jako administrację sądową. Rozporządzenie z 27 października 1810 r. uregulowało również zasady pobierania podatków w państwie pruskim na tych samych zasadach i sprawiedliwie dzielić ciężary. Zniesiono wszelkie dotychczasowe przywileje cechowe i zwolnienia, np. przywilej piwny, który nakazywał okolicznym karczmarzom kupować piwo w Ziębicach. W 1816 powstał w Ziębicach Urząd Miar, a trzydzieści lat później wybudowano tu również wodociąg miejski ciągnąc wodę z zakupionej łąki Röhrwiesen. W roku 1847 miasto sprzedało zakupione jeszcze w roku 1729, trzy majątki (Reindörfel czyli Nieszków, Vierhöfe oraz Dyringsgut). W dniu 4 kwietnia 1854 r. weszła w życie „Nowa Ordynacja Miejska (Neue Städteordnung) z 30 maja 1853 r. Wybory do Rady Miejskiej odbyły się jesienią 1853 r. Landrat przyjął przysięgę od nowego burmistrza Thilo. Zmiany ustrojowe objęły również około roku 1870 administrację policji, zaprowadzenie oddzielnej kancelarii i registratury. Z magistratem łączyła ją osoba burmistrza i komisarza policji. Od 1874 roku oddzielają się również urzędy stanu cywilnego. Od połowy XIX wieku rozwój gospodarczy miasta ożywia się, powstają wówczas fabryka wyrobów ceramicznych – 1873, cukrownia – 1883, Fabryka Przetworów Owocowo-Warzywnych – 1886. Miasto zostaje również wyposażone w sieć gazową – 1867-1868 a następnie gazownię na gaz koksowniczy - 1898. Gwałtowny rozwój Ziębice zawdzięczają zbudowaniu linii kolejowej, łączącej je z Wrocławiem w 1872 roku a w 1875 z Kłodzkiem i Międzylesiem. W latach 1882-1888 zbudowano także szpital (dom opieki społecznej), nad którym nadzór sprawował jeden z członków magistratu, lekarz zakładowy oraz trzyosobowe kuratorium złożone z mających prawa wyborcze mieszczan w tym jeden radny. Lekarza oraz kuratorium wybierał magistrat, a kasa szpitalna była wydzielona całkowicie od kasy miejskiej. Atrakcją miasta stały się także okazałe zabytki m.in. starówka z ratuszem i murem obronnym oraz najstarszym budynkiem miasta - Kościołem Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą ,a także założony ponad sto lat temu park miejski. Na początku nowego wieku tempo rozwoju miasta osłabło, w wyniku ograniczenia produkcji miejscowych fabryk, m.in. Zakładów Ceramicznych; jeszcze przed I wojną światową. wybudowano nowoczesną rzeźnię a od 1912 r. kanalizację z oczyszczalnią ścieków a zakład Paula Gräbera produkował szczotki. Na terenie miasta działały liczne towarzystwa m.in.: Bractwo Kurkowe, Towarzystwo Gimnastyczne, Towarzystwo Upiększania Ziębic, Związek Kombatantów, Towarzystwo Pedagogiczne, stowarzyszenia katolickie, towarzystwa śpiewacze, sportowe, turystyczne, naukowe a od 1929 roku - lotnicze. W czasie pierwszej wojny światowej stacjonował w mieście garnizon wojskowy. Pomimo usilnych starań mieszkańców wojna odcisnęła na ich życiu swoje piętno długotrwałym niedożywieniem, brakiem rąk do pracy oraz żałobą po stracie najbliższych i kalectwem inwalidów wojennych. Miejscowy przemysł dotkliwie odczuł braki węgla, lepiej radziła sobie tylko fabryka konserw i ceramiczna. Pomimo oporu i nadal jeszcze silnej pozycji Partii Centrum, w 1918 roku rewolucja socjalistyczna zaznaczyła swój wpływ także w Ziębicach - powołano Radę Żołniersko – Robotniczą i opanowano władzę w mieście. 4 grudnia 1918 roku powstała tu również Rada Ludowa miasta Ziębice powołana na niespełna rok. W wyborach do Zgromadzenia Narodowego 19 stycznia 1919 roku wygrało tradycyjnie Centrum ale sukcesem była również druga pozycja socjaldemokratów. W 1919 roku długoletnią karierę (od 1889 roku) zakończył burmistrz Rudolf Jung a władzę w mieście objął do roku 1931 Paul Gross. Do wyboru nowego burmistrza powołano komisję, która po wstępnej selekcji dopuściła 4 z 27 kandydatów. Rada Miejska złożona z 24 osób wybrała nowego burmistrza przy poparciu 13 osób z partii Centrum 22 lipca. Ważną dla miasta była decyzja o jego elektryfikacji, zrealizowana w październiku 1920 roku. Od wyborów z 6 czerwca 1920 roku, wyraźnie spadło poparcie dla Partii Centrum najsilniejszego dotąd ugrupowania w mieście, o czym świadczy m.in. uchwalenie, pomimo ich sprzeciwu, przekształcenia Wyższej Szkoły dla Dziewcząt w liceum. Ponadto na mapie oświatowej Ziębic znalazła się od 1925 roku państwowa szkoła średnia (Aufbauschule) a cztery lata później miejskie progimnazjum. Sytuacja gospodarcza miasta w okresie wielkiego kryzysu była trudna, podobnie zresztą jak sytuacja całych Niemiec. Dotkliwie odczuwano braki w żywności, opale co skutkowało wzrostem przestępczości wśród mieszkańców. Z powodu reorganizacji pruskich powiatów wynikających z oszczędności związanych z wielkim kryzysem, zlikwidowano m.in. powiat ziębicki dzieląc go między powiaty sąsiednie, a samo miasto, w 1932 roku, mimo protestów ziębiczan, włączono do wielkiego powiatu ząbkowickiego. Pierwsze trzydzieści lat XX wieku nie były dowodem wielkiej prężności miasta. W ciągu dziesięciu ostatnich lat XIX wieku na skutek rozwoju przemysłu ludność miasta wzrosła o blisko 2 tys. (z 6182 do 8160), a w ciągu trzydziestu jeden lat XX wieku ludność wzrosła zaledwie o 739 osób (z 8160 na 8899). W mieście przeważali katolicy, których według spisu ludności z 1933 roku, było ich 6778, mieszkało tu również 2011 protestantów. Mimo, iż tradycyjnie, największym poparciem mieszkańców cieszyły się partie centrowe, dosyć szybko, po przejęciu władzy w Niemczech przez partię Hitlera, zaczęły rosnąć tu wpływy nacjonalistów, którzy szybko podporządkowali miasto nowemu reżimowi. W marcowych wyborach do Reichstagu bezapelacyjne zwycięstwo uzyskało NSDAP a wpływy nacjonalistów umacniały się na wszystkich płaszczyznach życia społecznego w mieście, łącznie z obsadą nowego burmistrza, którym został Karl Hermann Niebisch. Warto wspomnieć także, iż od 1 stycznia 1932 roku w Ziębicach założono muzeum, w którego zbiorach znalazły się pamiątki po wywodzącym się z miasta znanym artyście profesorze Josefie Langner przekazane przez żonę. Druga połowa lat trzydziestych upływa pod znakiem umacniania reżimu a także przygotowań do wojny. Od początku 1935 roku, na podstawie nowej ordynacji gminnej miastem rządził jednoosobowo burmistrz dr Erich Schneider-Leyer a pozostali urzędnicy noszący tytuł „radców” (Beirat) w praktyce wykonywali tylko jego polecenia. Trudny okres II wojny światowej oraz bliskość frontu mimo solidarnej postawie mieszkańcy miasta odczuli bardzo dotkliwie obawiając się o swoją przyszłość. Decyzję o ewakuacji większości ludności z terenu powiatu, w związku ze zbliżaniem się Armii Czerwonej, przeprowadzono na początku lutego 1945 roku.

dawny numer zespołu - Archiwum Państwowe Wrocław, nr zespołu: 1241, Cechy miasta Ziębic, 1543-1942, 61 j.a., 1,00 mb.