Rozgłośnia Polska "Radia Wolna Europa"

Sygnatura
3/36/0
Liczba serii
126
Liczba skanów
1032160

Zawartość:

Na zespół składają się: kopie 16961 taśm i kaset magnetofonowych z lat 1952-1994, kopie 308 płyt CD m.in. z audycjami autorstwa dr. Tadeusza Kryski-Karskiego (oryginały znajdują się w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie), 2834 segregatory i teczki ze skryptami audycji, 33 rolki mikrofilmów skryptów audycji z pierwszych lat działania Radia, 229 rolek mikrofilmów z lat 1982-1988, ponad 1000 stron skryptów pozostałych audycji oraz listy słuchaczy z Polski, a także 473 fotografie przedstawiające m.in. dziennikarzy podczas pracy i rozmów z zaproszonymi gośćmi, uroczystości w siedzibie radia, pomieszczenia studyjne, akcje propagandowe. Na fotografiach widoczne są tak znane osobistości jak prymas Stefan Wyszyński, gen. Władysław Anders, gen. Tadeusz Bór - Komorowski, Edward Raczyński, Lech Wałęsa, Jan Nowak-Jeziorański, Zbigniew Brzeziński, Marian Hemar czy Artur Rubinstein.

Dzieje twórcy:

W 1949 r. w Stanach Zjednoczonych powstał projekt stworzenia niezależnej instytucji, której zadaniem byłaby pomoc krajom ujarzmionym przez Związek Sowiecki. Wsparcie uchodźców z Europy Wschodniej było jednym z celów stawianych przed społeczeństwem amerykańskim. Przede wszystkim należało przyjść z pomocą byłym ministrom, dyplomatom, publicystom, którzy uciekli z sowieckiej strefy wpływów jaka utworzyła się po II wojnie światowej. Wielu z nich pozostało po zakończeniu wojny w USA i Wielkiej Brytanii. Miała więc powstać instytucja umożliwiająca prowadzenie działalności politycznej uchodźców i oddziaływająca na ich społeczeństwa. 1 czerwca 1949 r. doszło do zebrania się Komitetu Wolnej Europy. Składał się on z wybitnych przedstawicieli amerykańskiego społeczeństwa reprezentujących szeroki wachlarz opinii. Wśród nich był gen. Dwight Eisenhower, były ambasador amerykański w Warszawie Arthur Bliss Lane, były podsekretarz Stanu w latach wojny Adolf Berle i wielu innych. Celem Komitetu było udzielenie poparcia przywódcom politycznym i intelektualistom z Europy Wschodniej. Powołano trzy podkomitety. Na czele Komitetu ds. Radia stanął Frank Altschul - wpływowy bankier amerykański. Radio Wolna Europa rozpoczęło nadawanie 4 lipca 1950 r. Były to krótkie półgodzinne, potem godzinne audycje nadawane z Nowego Jorku do Polski, Czechosłowacji, Węgier, Rumunii i Bułgarii. Nagrane programy polskie wysyłano pocztą lotniczą do Niemiec i nadawano z anteny pod Frankfurtem. Niewielkim polskim zespołem redakcyjnym w Nowym Jorku kierował Lesław Bodeński - były urzędnik służby dyplomatycznej, potem Stanisław Strzetelski były redaktor „Wieczoru Warszawskiego”. RWE oficjalnie była finansowana ze składek społeczeństwa amerykańskiego. Jednak zbierane sumy nie były wystarczające dla pokrycia kosztów prowadzenia radia. Dlatego też do 1972 r. deficyt pokrywano poufnym kanałem CIA z budżetu Stanów Zjednoczonych. Rozwój sytuacji politycznej na świecie, wybuch wojny w Korei i sowieckie ambicje, ugruntowałty w Amerykanach przekonanie, że nie wystarczy Plan Marschalla i Sojusz Atlantycki. Istotna była też walka informacyjna w krajach ujarzmionych. W związku z tym, stworzono pięć potężnych rozgłośni nadających cały dzień, a rozlokowanych blisko granicy z państwami bloku wschodniego. W krótkim czasie prezes Komitetu Wolnej Europy C. D. Jackson, rozpoczął organizowanie RWE w Monachium. Wybudowano i wyposażono budynek rozgłośni oraz stworzono potężną sieć nadajników. Jedną z pierwszych stacji, które zaczęły nadawać z Monachium była Rozgłośnia Czechosłowacka (1 maja 1951 r.). Rozgłośnia Polska RWE swoją pierwszą audycję nadała 3 maja 1952 r. Dyrektorem rozgłośni został Jan Nowak–Jeziorański. Po nim stanowisko to obejmowali kolejno: Zygmunt Michałowski, Marek Łatyński, Zdzisław Najder i Piotr Mroczyk. Nowak-Jeziorański sporządził listę swoich współpracowników. Należeli do nich reprezentanci różnych nurtów politycznych od Stronnictwa Narodowego do PPS, pracownicy przedwojennego PAT-u, Polskiego Radia i prasy. Byli to min.: Aleksandra Stypułkowska, Jerzy Szyszko-Bohusz, Wojciech Trojanowski, Tadeusz Celt, Wiktor Budzyński, Wincenty Rapacki, Jan Markowski, Tadeusz Nowakowski, później dołączyli ks. Tadeusz Kirschke, Gustaw Herling-Grudziński i wielu innych. Jan Nowak-Jeziorański sformułował zasady, na których opierało się funkcjonowanie radia. Miała to być rozgłośnia czysto polska, w której Polacy mieliby mówić o własnych sprawach. Kierownik radia ostatecznie decydował o treści puszczanej w eter. Radio miało być instytucją w służbie narodu. Celem rozgłośni była walka z indoktrynacją, ukazywanie prawdy historycznej, przedstawianie pełnej informacji o tym, co dzieje się w Polsce i na świecie, podtrzymywanie niezależnej myśli. Jednocześnie powstrzymywano się od wzniecania w narodzie oporu czynnego, w trosce o bezpieczeństwo słuchaczy. Radio miało być odbiciem różnorodnych opinii i podtrzymywać tradycje głównych nurtów politycznych. RWE odgrywało ogromną rolę w świadomości Polaków jak i rozpowszechniało informacje o kraju w świecie. Gdy 1954 r. uciekł na Zachód Józef Światło - funkcjonariusz polskiej bezpieki, RWE zaczęło nadawać audycje z jego zeznaniami pt. „Za kulisami bezpieki i partii”. Ujawnił on m.in. sposoby działalności bezpieki oraz okoliczności aresztowania kardynała Stefana Wyszyńskiego. Rewelacje Światły ujawnione na antenie radia miały wpływ na rozwiązanie w Polsce Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i czystki w organach represji. Rozluźniono terror i otwarła się droga do Polskiego Października. RWE prowadziło również szeroką kampanię na rzecz powrotu Polaków z Rosji. Hasło to podchwyciło społeczeństwo polskie wysuwając je podczas fali październikowej. Do kluczowych tematów podejmowanych przez rozgłośnię należała także zdecydowana obrona granicy na Odrze i Nysie. Informowano o aresztowaniach, akcjach milicji i ZOMO, procesach i represjach. Odegrało też dużą rolę przy demaskowaniu grupy PAX-u, prowadzonej przez agenta KGB, a której zadaniem było rozbicie jedności polskiego episkopatu. W latach sześćdziesiątych RWE zajmowała się ujawnieniem spiskowej działalności grupy Mieczysława Moczara w bezpiece. Radio było sojusznikiem narastającej opozycji w kraju. Dzięki rozgłośni, świat usłyszał o słynnym „liście 34” intelektualistów z 1964 r., o polskim „marcu” 1968r. i o wydzarzeniach z grudnia 1970 r. na Wybrzeżu. Rozgłośnia RWE czynnie współpracowała z polską emigracją. Polscy korespondenci rezydowali we wszystkich stolicach zachodnioeuopejskich i na wszystkich kontynentach. Audycje Rozgłośni Polskiej RWE nadawano również z Nowego Jorku - Jan Lechoń, Kazimierz Wierzyński, Józef Wittlin; z Londynu - L. Kielanowski, W. Majewska, Marian Kukiel, Zygmunt Nowakowski i inni. Z Londynu nadawano audycje młodzieżowe, rozrywkowe i artystyczne. Do stałych programów RWE należały: „List do komunisty”, „Podwieczorek przy mikrofonie”, „Za murami Kremla”, „Co słychać w domu sąsiada”, „Przywódcy na emigracji mówią do kraju”, „Nie rozdzieli nas żadna kurtyna..”, „Na czerwonym indeksie”, „Wędrujący reporter”, „Randez vous o 6.10”, „Zakazane piosenki”, „Pomost do kraju”, „Fakty, wydarzenia, opinie”, „Panorama dnia”. Kierownictwo radia wymusiło na Komitecie Wolnej Europy utrzymywanie zaplecza polskiej rozgłośni. Do 1973 r. Komitet wspierał Bibliotekę Polską w Paryżu, Polish Research Centre, Studium Polski Podziemnej, Instytut im. Sikorskiego w Londynie, Związek Pisarzy, ZHP, YMCA, ZASP, tygodnik „Wiadomości” i inne. W 1955 r. uzyskano od Komitetu ćwierć miliona dolarów na stypendia dla emigracyjnych pisarzy i artystów. Skorzystali z nich m.in: Witold Gombrowicz, Teodor Parnicki i Zofia Kossak. Subsydiowanie RWE przez Stany Zjednoczone Ameryki było w czasach zimnej wojny bardzo opłacalne. Radio było bowiem istotnym elementem wojny psychologicznej prowadzonej między światem Zachodu i blokiem państw komunistycznych. Natomiast tego typu rozgłośnia staje się zupełnie niepotrzebna w czasach odprężenia i poprawy relacji między mocarstwami. Radio Wolna Europa wielokrotnie w swojej historii było celem ataków na swoją działalność. Dopiero przełom 1989 r. oraz przemiany demokratyczne, jakie następowały w Europie Wschodniej, rozpoczęły dyskusję nad dalszym sensem istnienia RWE. 15 czerwca 1994 r. prezydent USA Bill Clinton zadecydował o zawężeniu działalności radia, które odtąd miało być podporządkowane Agencji Informacyjnej. Rozgłośnia polska, czeska, węgierska i afgańska miały być zlikwidowane, pozostałe zaś, przeniesione w ramach oszczędności z Monachium do Pragi. 26 czerwca 1994 r. Rozgłośnia Polska RWE nadała pożegnalny koncert z Poznania przy udziale Jana Nowaka-Jeziorańskiego, prezydenta RP Lecha Wałęsy i Williama Griffitha. Koncert transmitowany był przez Polskie Radio i Telewizję Polską. Ostatnią audycję nadano 30 czerwca 1994 r. Z tym dniem sekcja polska RWE zakończyła swoją działalność.

Daty skrajne:

1952-1994

Klasyfikacja:

Nazwa twórcy:

Radio Free Europe/Radio Liberty

Daty:

1952-1994.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Radio Free Europe Polish Service

Języki:

Dostępność:

Ogółem jednostek archiwalnych:

24715

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

17126

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

188.0

Ogółem opracowanych metrów bieżących

0.0

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
indeks geograficzny Nie
inwentarz kartkowy zatwierdzony Tak
indeks osobowy Nie

Users of RFE/RL content from this website must include in their work the information: “Financial copyrights to the recordings and scripts belong to RFE/RL, Inc. Reprinted with the permission of Radio Free Europe/Radio Liberty, 1201 Connecticut Ave., N.W., Washington, DC 20036, USA.” Users of RFE/RL content cannot alter the meaning, name or integrity of the content. RFE/RL reserves the right to revoke permission for use of its content at any time. The sale of RFE/RL content is strictly prohibited. Some of the RFE/RL content on this website may contain content created by outside parties (“Third-Party Content”). Before using any RFE/RL products containing Third-Party Content, you must first obtain permission from the owner of the rights to the Third-Party Content. Użytkownicy treści RFE/RL pochodzących z niniejszej strony zobowiązani są zawrzeć w swojej pracy następującą informację: “Majątkowe Prawa autorskie do nagrań i skryptów należą do RFE/RL, Inc. Przedruk za zgodą Radio Free Europe/ Radio Liberty, 1201 Connecticut Ave., N.W., Washington, DC 20036, USA.” Użytkownicy treści RFE/RL nie mogą zmieniać znaczenia, nazwy oraz integralności tych treści. RFE/RL zastrzega sobie prawo do wycofania zgody na wykorzystanie jego treści w dowolnym momencie. Sprzedaż treści RFE/RL jest surowo zabroniona. Niektóre z treści RFE/RL znajdujące się na niniejszej stronie mogą zawierać treści wytworzone przez zewnętrzne podmioty (“treści strony trzeciej”). Przed użyciem jakichkolwiek treści wytworzonych przez RFE/RL zawierających treści strony trzeciej należy najpierw uzyskać zgodę od właściciela praw do treści strony trzeciej.