Tłok pieczętny klasztoru cystersów w Wągrowcu z 1746 roku, wyjątkowym nabytkiem Archiwum Państwowego w Poznaniu w 2020 roku - Archiwum Państwowe w Poznaniu
Archiwum Państwowe w Poznaniu
- Adres:
-
ul. 23 Lutego 41/43
Poznań
60-967
- Godziny otwarcia:
-
08:00 - 18:30 (poniedziałek)
08:00 - 14:00 (wtorek)
08:00 - 14:00 (środa)
08:00 - 18:30 (czwartek)
08:00 - 14:00 (piątek)
- numer telefonu:
- +48 61 852-46-01
- numer fax:
- +48 61 851-73-10
- E-mail:
- archiwum@poznan.ap.gov.pl
- Strona www:
- http://poznan.ap.gov.pl
Archiwum Państwowe w Poznaniu powstało 5 IV 1919 r., kiedy Komisariat Naczelnej Rady Ludowej wypowiedział pracę niemieckim urzędnikom Królewsko-Pruskiego Archiwum Państwowego w Poznaniu, utworzonego w okresie rozbiorów przez rząd pruski, i mianował dyrektorem tej instytucji prof. Józefa Paczkowskiego. Podstawą prawną organizacji polskiej państwowej sieci archiwalnej na terenie byłego zaboru pruskiego były: ustawa Sejmu RP z
Archiwum Państwowe w Poznaniu wywodzi się z tradycji i zasobu archiwum grodzkiego w Poznaniu, ulokowanego w 1783 r. przez starostę generalnego Wielkopolski, Kazimierza Raczyńskiego w odbudowanej przez niego części zamku (grodu) królewskiego i starościńskiego, nazywanej odtąd „dworem Raczyńskiego”. Archiwum to w czasach I Rzeczypospolitej przechowywało akta instytucji państwowych pierwszej instancji, obejmujących swymi kompetencjami teren powiatu i województwa poznańskiego. Podobnie własne archiwa posiadały także pozostałe grody starościńskie, z zasobem związanym z terenem ich powiatów i województw, natomiast akta sądów ziemskich prawie wszędzie przechowywane były w ratuszach miejskich.
Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. zostały przez zaborców zniszczone prawie wszystkie akta sądów grodzkich i ziemskich na terenie Prus Królewskich, natomiast w północnej Wielkopolsce przejęte i zamknięte zostały kancelarie i archiwa grodów inowrocławskiego, kruszwickiego, bydgoskiego, nakielskiego, kcyńskiego i wałeckiego, a po drugim rozbiorze w 1793 r. także grodów poznańskiego, kościańskiego, wschowskiego, gnieźnieńskiego, pyzdrskiego, konińskiego i kaliskiego. Akta tych grodów, wielokrotnie przewożone i lokowane w budynkach sądowych, kościelnych i poklasztornych, zostały w 1849 r. złożone w zamku byłych królów polskich i starostów generalnych w Poznaniu i oddane pod nadzór mieszczącego się tam pruskiego Sądu Powiatowego (Kreisgericht).
Dnia
W 1874 r. do tego archiwum, poszerzonego o pomieszczenia w budynkach poklasztornych, zostały z dawnego zamku starościńskiego, oddanego na potrzeby Wyższego Sądu Apelacyjnego (Ober-Appellationsgericht), przeniesione akta grodzkie i ziemskie, a w 1879 r. zaczęło ono przejmować także akta miejskie i cechowe z okresu I Rzeczypospolitej.
W 1884 r. po wystawieniu nowego budynku na siedzibę Wyższego Sądu Apelacyjnego, władze pruskie przekazały dawny zamek królewski i starościński w Poznaniu na siedzibę Królewsko-Pruskiego Archiwum Państwowego.
W efekcie burzliwych starań o repolonizację urzędów i instytucji,
W celu objęcia opieką państwową licznych registratur władz państwowych, samorządowych i kościelnych, których akta pozostawały poza Archiwum,
W 1922 r. po likwidacji Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej Archiwum Państwowe w Poznaniu weszło w skład polskiej państwowej sieci archiwalnej, podległej Wydziałowi Archiwów Państwowych w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie.
Od
Liczba zespołów na SwA
8756
Liczba jednostek na SwA
511595
Liczba skanów na SwA
6313233
Wielkość zasobu (m.b.):
10060.5
Liczba monografii w bibliotece:
22146
Powierzchnia magazynowa (m2):
1289.5
Pojemność półek (m.b.):
0.0
Liczba wydawnictw ciągłych w bibliotece:
8455
Liczba miejsc w pracowni naukowej:
25
Najciekawsze materiały
Z wielką radością i zadowoleniem informujemy, iż po kilku miesiącach zabiegów udało się zakupić od prywatnego kolekcjonera z Czech do zasobu Archiwum Państwowego w Poznaniu wyjątkowy obiekt, jakim jest tłok pieczętny klasztoru cystersów w Wągrowcu z 1746 r.
Tłok pieczętny konwentu cystersów z Wągrowca, w opinii ekspertów od sfragistyki (prof. Piotra Pokory z UAM w Poznaniu i prof. Marcina Hlebionka z UMK w Toruniu), jest niezwykle ciekawym obiektem związanym z historią Wielkopolski. Tłok, jak wskazuje wyryta na jego skuwce data (1746 r.), wykonany został dla konwentu wągrowieckiego w związku z wprowadzeniem zmian prawno-administracyjnych w klasztorze w 1744 r., a zatwierdzonych przez opata generalnego w 1745 r. Jest to zabytek unikatowy o dużych walorach artystycznych.
Wizerunek napieczętny przedstawia Najświętszą Marię Pannę z Dzieciątkiem na lewym ramieniu, stojącą w portalu, po bokach którego widnieją ornamenty okuciowe. Pod przedstawieniem znajduje się tarcza herbowa z podłożoną pod niej tabliczką. Inskrypcja umieszczona pomiędzy dwoma potrójnymi otokami (prostym – roślinnym – prostym) głosi: SIGILLUM CONVENTVS – VAGROVENCENSIS. Drewniany uchwyt tłoczony.
Nie ulega wątpliwości, iż pozyskanie tłoka jest bardzo korzystne i wartościowe. Zabezpiecza w regionalnych zbiorach zabytek o wyjątkowej wartości historycznej dla Wielkopolski. Tego typu pieczęcie, zachowane w tak dobrym stanie, należą do nielicznych wyjątków na rynku antykwarycznym i kolekcjonerskim. Jego zakup jest cennym uzupełnieniem, znajdującego się już zbioru typariuszy w zasobie naszej placówki, w której – co warto w tym miejscu podkreślić – przechowywany jest najstarszy dokument w polskich archiwach państwowych, związany z okolicami Wągrowca, czyli fundacja klasztoru cystersów w Łeknie koło Wągrowca z 1153 roku, a który został w 2016 r. wpisany na Krajową Listę Programu UNESCO Pamięć Świata.
W zabiegach o nabycie ww. tłoku, po raz wtóry, spotkaliśmy się z wielkim zrozumieniem i przychylnością ze strony władz Gminy Wągrowiec i władz Miasta Wągrowca, które udzieliły wyjątkowo wysokiej pomocy finansowej przy zakupie tej pieczęci. Jako wyraz wdzięczności, Archiwum sporządziło jej faksymile, które jako wierne odwzorowanie zostanie przekazane „Hojnym Darczyńcom” oraz do zbiorów Muzeum Regionalnego w Wągrowcu. Po zaistnieniu odpowiednich warunków epidemicznych, zaplanowano w Wągrowcu zorganizowanie okolicznościowej wystawy i mini sesji popularno-naukowej, na której zostanie zaprezentowany oryginał tłoka pieczętnego wraz z dokumentami zaopatrzonymi w odciski tej pieczęci.