1. Ogólne Zjednoczenie Rzemieślników Przemyskich w Przemyślu 1869-1890; sygn. 1-3; 3 j.i. - księga uchwał, wypisowa księga uczniów, dziennik kasowy. 2. Związek Cechów Rzemieślniczych na Powiat Przemyski w Przemyślu 1905-1939; sygn. 4-39, 110-111; 38 j.a - protokoły walnych zgromadzeń i posiedzeń wydziału, okólniki Izby Rzemieślniczej we Lwowie, statuty Związku Stowarzyszeń Przemysłowych powiatu przemyskiego, sprawy organizacyjne, rejestry uczniów, walka z nielegalnym zatrudnieniem uczniów - terminatorów, współpraca ze szkołą zawodową, karty rzemieślnicze, sprawy członków Cechu, walka z nielegalnym rzemiosłem, cenniki, udział w wystawach przemysłowych, targach, pokazach wyrobów, księgi kasowe, sprawy finansowe, fundusze specjalne, druki własne, wzory statutów dla korporacji przemysłowych, ich związków oraz dla ich dodatkowych urządzeń, sprawozdania Izby Rzemieślniczej we Lwowie za rok 1937. 3. Urzędowa Komisja Egzaminów Czeladniczych dla Grupy Wyrobów Skórzanych w Przemyślu 1910-1923; sygn. 40; 1 j.i. - protokoły podawcze (ewidencja kandydatów do egzaminów). 4. Komisja Egzaminacyjna Czeladnicza dla wszystkich Zawodów w Przemyślu 1908-1951; sygn. 41-58; 18 j.i. - sprawy organizacyjne, rejestr egzaminów czeladniczych, protokoły podawcze, protokoły egzaminów, podania o dopuszczenie do egzaminów czeladniczych, zaświadczenia o wykonaniu sztuk popisowych przy egzaminach czeladniczych. 5. Powiatowa Grupa Rzemiosła w Przemyślu 1941-1949; sygn. 59-96; 38 j.i. - księga protokołów Powiatowej Grupy Rzemiosła, sprawy organizacyjne, księga zapisu i wyzwolin uczniów, sprawy terminatorów, podania w sprawie przyjęcia w poczet członków, ewidencja rzemieślników z okresu okupacji, katy rzemieślnicze, sprawy finansowe, akta egzaminów czeladniczych. 6. Okręgowy Związek Cechów w Jarosławiu Oddział w Przemyślu 1944-1951; sygn. 97-109, 112-116; 18 j.i. - protokoły Walnych Zebrań i posiedzeń Rady Oddziału Okręgowego Związku Cechów i Zarządu Cechów, statuty, regulaminy władz cechowych, sprawozdania finansowe, Dom Rzemiosła w Przemyślu, klepsydry rzemieślników przemyskich, sprawy komisji egzaminacyjnych działających przy związku, odpisy zarządzeń jednostki nadrzędnej, Regulamin Sądów Cechowych, Regulamin Komisji Egzaminacyjnych Mistrzowskich, II sprawozdanie statystyczne Izby Rzemieślniczej w Rzeszowie za rok 1947.

W Przemyślu, silnym ośrodku miejskim, istniały od czasów średniowiecza cechy rzemieślnicze. Były to organizacje branżowe zrzeszające mistrzów jednego zawodu lub kilku dziedzin pokrewnych. Po I rozbiorze Polski, gdy Przemyśl znalazł się w monarchii Habsburgów przeprowadzono reorganizację cechów, ale pomimo wprowadzenia nowych przepisów obowiązywała nadal zasada podziału branżowego. W okresie autonomii Galicji dawne cechy istniały w dalszym ciągu. Wprawdzie wcześniej została wydana ustawa (ordynacja) przemysłowa wprowadzona patentem cesarskim Franciszka Józefa I z dnia 20 grudnia 1859 roku, ale jej postanowienia dotyczące nowej organizacji rzemiosła nie zostały wprowadzone w życie. Według opinii autora zarysu dziejów przemysłu galicyjskiego, Wojciecha Saryusza-Zaleskiego „w stosunkach galicyjskich, przy niskim poziomie oświaty warstwy rzemieślniczej, tak pojęte cechy nie mogły spełniać swojego zadania, a odnośne przepisy ustawy przemysłowej nie były tu w ogóle wykonywane”. Trudności w realizacji postanowień ordynacji przemysłowej widoczne były i w Przemyślu. Poza dawnymi cechami wyłoniła się grupa rzemieślników reprezentująca tendencje do stworzenia silnej, opartej na nowych zasadach, organizacji broniącej interesów wszystkich zawodów - całego rzemiosła przemyskiego. Pierwszą taką organizacją było Ogólne Zjednoczenie Rzemieślników Przemyskich. Powstało ono w roku 1869. Na temat jego statutowych zadań oraz organizacji niewiele dziś wiadomo, bo nie przetrwały do naszych czasów statuty tego stowarzyszenia. Na podstawie jednak zachowanej księgi uchwał można ustalić, że zatwierdzony przez władze państwowe w 1869 roku statut zakładał istnienie organizacji jako stowarzyszenia przemysłowego czyli cechu skupiającego rzemieślników wszystkich zawodów. Będąc początkowo stowarzyszeniem przemysłowym Zjednoczenie czyniło starania o podporządkowanie sobie ogółu mistrzów prowadzących warsztaty na terenie miasta. Zamierzenie to było niemożliwe do realizacji ze względu na ciągłe funkcjonowanie dawnych cechów o charakterze branżowym. Ich władze odmawiały wciąż spełnienia żądań Zjednoczenia dotyczących przekazania składników majątkowych i prowadziły nadal własną działalność między innymi wyzwalając uczniów. Z pewnością też usiłowały zwalczać nową organizacje rzemieślniczą. Sytuacja taka wytworzyła się wskutek niekonsekwentnej polityki władz państwowych w odniesieniu do rzemiosła. Wobec tego członkowie Zjednoczenia na Walnym Zgromadzeniu w dniu 5 marca 1871 roku podjęli uchwałę o ukonstytuowaniu się Ogólnego Zjednoczenia Rzemieślników Przemyskich jako stowarzyszenia przemysłowego wolnego (a nie jak poprzednio obowiązkowego). Odtąd przez kilkanaście lat Zjednoczenie działało obok innych cechów rzemieślniczych. Nad pozostałymi miało jedynie tę przewagę, że było zorganizowane na nowych zasadach, zgodnie z postanowieniami obowiązującej ordynacji przemysłowej. Według statutu z roku 1869 opartego na przepisach ustawy przemysłowej wprowadzonej w roku 1859 władzami Zjednoczenia były: Walne Zgromadzenie, Wydział. Walne Zgromadzenie stanowiło najwyższą władzę Zjednoczenia. Jego kompetencji z powodu braku odpowiednich materiałów źródłowych nie można scharakteryzować. Pomiędzy Walnymi Zgromadzeniami pracą Zjednoczenia kierował Wydział. W jego skład wchodził Przewodniczący, Zastępca Przewodniczącego oraz 12 tzw. wydziałowych czyli członków Wydziału bez specjalnych funkcji. Szczegółowe omówienie zakresu działania tej władzy Zjednoczenia jest niemożliwe z powodu braku źródeł. Po wydaniu ustawy z dnia 15 marca 1883 roku zmieniającej i usuwającej ustawę przemysłową w Przemyślu przy końcu roku 1884 nastąpiła reorganizacja dawnych cechów branżowych. Z inspiracji władz państwowych utworzono pięć stowarzyszeń przemysłowych, do których mieli obowiązek należeć wszyscy miejscowi rzemieślnicy. W związku z egzekwowanym konsekwentnie przez Starostwo przymusem przynależności do nowych cechów dotychczasowi członkowie Ogólnego Zjednoczenia Rzemieślników Przemyskich stali się równocześnie członkami organizacji branżowych. W tej sytuacji na posiedzeniu Wydziału Zjednoczenia w dniu 18 listopada 1885 roku padł wniosek „czy wobec nowej ustawy ma istnieć dalej Stowarzyszenia Zjednoczenia Rzemieślników”, na który odpowiedź stanowiła uchwała o jego rozwiązaniu. Od tego czasu nie odbywały się już posiedzenia Wydziału i Zjednoczenie nie prowadziło żadnej działalności. Istniało jednak nadal, bo decyzja o likwidacji należała, podobnie jak w każdym stowarzyszeniu, do kompetencji Walnego Zgromadzenia. Walne Zgromadzenie zebrało się dopiero w dniu 17 marca 1889 roku. Uczestniczący w nim członkowie powołali komisję likwidacyjną i uchwalili rozwiązanie Zjednoczenia. Ostateczną likwidację potwierdziło Walne Zgromadzenie byłych członków Zjednoczenia, które odbyło się dnia 29 lipca 1890 roku w obecności, co było zgodne z ówczesnymi przepisami - notariusza Juliana Rokickiego. Ogólne Zjednoczenie Rzemieślników Przemyskich przestało istnieć. Majątek ruchomy i nieruchomy został przekazany na cele funduszu inwalidów i wdów w Przemyskiej Kasie Zaliczkowej Rzemieślników i Rolników. Podobnie jak w chwili tworzenia Zjednoczenia żaden z dawnych cechów nie przekazał mu swoich składników majątkowych, tak i w momencie jego likwidacji ani jeden nowy cech nie otrzymał niczego z funduszów rozwiązanego stowarzyszenia. Pomimo podziału rzemieślników przemyskich według branż miejscowe tendencje do utworzenia wspólnej dla wszystkich zawodów reprezentacji dawały o sobie znać w dalszym ciągu. Istotne było to, że były one zbieżne z zapisami ustawy z roku 1883, która stanowiła, „że stowarzyszenia powiatu dla lepszego przestrzegania swoich interesów tworzyć mogą koła obejmujące bądź jednorodne i bliskie pokrewne, bądź też różnorodne stowarzyszenia dobrowolnie do koła przystępujące”. Dążności te występowały tylko u części rzemieślników, którym trudno było porozumieć się z większością. Ostatecznie sprawa dojrzała dopiero na początku XX wieku, kiedy występowały w skali szerszej inicjatywy tworzenia organizacji rzemiosła na wyższym szczeblu organizacyjnym, mianowicie związków cechów. W Przemyślu w roku 1907 odbywały się spotkania przedstawicieli ówczesnych cechów zajmujące się zorganizowaniem takiego związku. Na posiedzeniu tych reprezentantów czyli tzw. proponentów Związku Stowarzyszeń w dniu 11 stycznia 1907 roku został uchwalony projekt statutu Związku oparty na akceptowanym wcześniej przez Namiestnictwo drukowanym statucie wzorcowym. Projekt podpisany przez proponentów, którymi byli przedstawiciele Stowarzyszenia Przemysłowców Budownictwa (przełożony), Stowarzyszenia Przemysłowców Wyrobów Spożywczych (przełożony i zastępca), Stowarzyszenia Przemysłowców Wyrobów Metalowych (przełożony), Stowarzyszenia Przemysłowego Krawców i Kuśnierzy (przełożony) oraz Stowarzyszenia Przemysłowego Golarzy, Fryzjerów i Perukarzy (zastępca przełożonego i członek), został przesłany do Namiestnictwa we Lwowie jako władzy rejestracyjnej. Postępowanie związane z zatwierdzeniem statutu przedłużyło się gdyż nastąpiła nowelizacja prawa przemysłowego. Ukazała się bowiem ustawa z dnia 5 lutego 1907 roku dotycząca zmiany i uzupełnienia ordynacji przemysłowej. Sankcjonowała ona tworzenie związków cechów postanawiając, że dla pewnych obszarów miejscowych (powiatów, okręgów izby handlowej i przemysłowej krajów) mogą stowarzyszenia łączyć się w związki terytorialne, lub też na zasadzie zawodowej przynależności do siebie w związki zawodowe. Po wydaniu przepisów wykonawczych Namiestnictwo dostosowało tekst statutu do ich postanowień i zatwierdziło go w dniu 20 lipca 1908 roku. Ponieważ jednak do utworzenia Związku niezbędne były uchwały o przystąpieniu do niego podjęte na Walnych Zgromadzeniach poszczególnych stowarzyszeń przemysłowych sprawa zwołania pierwszego Walnego Zgromadzenia Związku przeciągła się w czasie. Oprócz decyzji o zamiarze zrzeszenia się wszystkie cechy musiały wybrać swoich delegatów na to zgromadzenie. Poza tym w związku z pewnymi zmianami w przepisach wykonawczych do ustawy przemysłowej zaistniała potrzeba dostosowania statutu do nowych przepisów. Dlatego też Walne Zgromadzenie, którego uchwałami został powołany do życia Powiatowy Związek Stowarzyszeń Przemysłowych w Przemyślu odbyło się dopiero 29 grudnia 1910 roku. Dokonało ono wyboru władz Związku i uchwaliło projekt znowelizowanego statutu. Związek rozpoczął działalność, a statut został zatwierdzony przez Namiestnictwo we Lwowie reskryptem z dnia 28 lipca 1911 roku. Nowo utworzona organizacja nosiła nazwę Powiatowy Związek Stowarzyszeń Przemysłowych w Przemyślu. Był to Związek dobrowolny, którego głównym celem było „czynne popieranie wspólnych interesów stowarzyszeń do niego należących, względnie przemysłów w tychże stowarzyszeniach zastąpionych”. Zgodnie ze statutem z roku 1907 władzami Związku były: Walne Zgromadzenie, Wydział, Przełożony (Prezes), Komisja Rewizyjna. Walne Zgromadzenie stanowili tzw. Zastępcy czyli delegaci wszystkich zrzeszonych członków cechów. Wśród delegatów każdego z nich musiał być przełożony lub zastępca oraz określona liczba przedstawicieli wybranych spośród członków na własnym Walnym Zgromadzeniu. Do kompetencji Walnego Zgromadzenia, które zbierało się raz w roku, należało między innymi: wybieranie Wydziału i Komisji Rewizyjnej, zatwierdzanie sprawozdań finansowych, określanie wysokości składek płaconych przez zrzeszone cechy jako członków Związku, wprowadzanie zmian w statucie, wykluczanie stowarzyszeń z grona członków Związku. W czasie pomiędzy Walnymi Zgromadzeniami działalnością Związku kierował Wydział. Był on wybierany na okres trzech lat, składał się z 12 członków. Konstytuował się przez wybór przełożonego (prezesa), zastępcy przełożonego, sekretarza i skarbnika. Do jego właściwości należało „wykonywanie uchwał powziętych na Walnym Zgromadzeniu i załatwianie spraw Związku, o ile nie są zastrzeżone Walnemu Zgromadzeniu Związku”. Statut przewidywał oddzielnie zakres czynności dla przełożonego, do którego należało przede wszystkim reprezentowanie Związku na zewnątrz i podpisywanie wszystkich pism wychodzących. Celem działania wybieranej na rok Komisji Rewizyjnej była kontrola działalności finansowej Wydziału i informowanie o jej wynikach Walnego Zgromadzenia. Oprócz stałych władz Związku mógł być powoływany w razie potrzeby Sąd Polubowny. Składał się on z mężów zaufania wybieranych po dwu przez każdą ze skłóconych stron, którzy z kolei dobierali sobie piątą osobę w charakterze przewodniczącego. Po rozstrzygnięciu danego sporu sąd rozwiązywał się. Z taką strukturą organizacyjną Związek prowadził działalność aż do końca okresu zaborów a także w pierwszych latach po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Zmiany w tej dziedzinie wprowadzono dopiero Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 roku o prawie przemysłowym, które postanowiło, że „cechy mogą łączyć się w wolne związki cechów”. Opracowany w oparciu o przepisy Rozporządzenia wzorcowy statut związku cechów stał się podstawą do opracowania projektu nowego statutu dla Związku działającego w Przemyślu. Został on przyjęty na Walnym Zgromadzeniu Powiatowego Związku Stowarzyszeń Przemysłowych w Przemyślu w dniu 30 maja 1928 roku. Uchwalony statut został przesłany do Urzędu Wojewódzkiego we Lwowie, który zatwierdził go w dniu 14 sierpnia 1928 roku. Władz rejestracyjna wniosła w statucie zmianę. Miejsce proponowanej przez Walne Zgromadzenie nazwy „Związek Stowarzyszeń Przemysłowych na Powiat Przemyski z siedzibą w Przemyślu” ustaliła obowiązującą nazwę „Związek Cechów Rzemieślniczych na Powiat Przemyski w Przemyślu”.Z najważniejszych zmian różniących nowy okres od poprzedniego można podać, że w miejsce Walnego Zgromadzenia władzą uchwałodawczą było Zgromadzenie Związku, w którym uczestniczyli delegaci zrzeszonych cechów. Zamiast Wydziału powołano Zarząd Związku o składzie podobnym jak poprzednio. Jego kompetencje nie uległy zasadniczym zmianom z tym, że nastąpiło pewne ograniczenie zakresu czynności przewodniczącego. Nowy statut nie nakładał obowiązku wyboru Komisji Rewizyjnej i nie przewidywał możliwości powołania Sądu Polubownego. Związek rządzący się statutem z roku 1928 istniał aż do chwili wprowadzenia nowych, niekorzystnych bardzo dla organizacji rzemiosła polskiego, przepisów zmieniających prawo przemysłowe. Ustawa a dnia 30 marca 1934 roku o zmianie Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 roku o prawie przemysłowym stwarzała możliwość tworzenia rzemieślniczych związków gospodarczych, ale stanowiła równocześnie o rozwiązaniu dotychczasowych organizacji. Ustalała, że „istniejące w chwili wejścia w życie ustawy niniejszej związki cechów...zrzeszający rzemieślników ulegają likwidacji w terminie jednego roku. Dobrowolną likwidację związek przeprowadza na podstawie swego statutu. Jeżeli dobrowolna likwidacja nie nastąpi, wojewódzka władza przemysłowa właściwa dla miejsca siedziby związku przeprowadza likwidację przymusową przy zastosowaniu postanowień statutu”. Związek Cechów Rzemieślniczych na Powiat Przemyski w Przemyślu nie chcąc narazić się na likwidację przymusową sam podjął decyzję o swoim rozwiązaniu. Wstępnie decyzja zapadła na posiedzeniu Zarządu dnia 2 lipca 1935 roku, a ostateczną uchwałę o likwidacji Związku podjęło Walne Zgromadzenie, które odbyło się w dniu 6 sierpnia 1935 roku. Powołano Komisję Likwidacyjną, która miała przekazać składniki majątkowe dzieląc je proporcjonalnie pomiędzy cechy, które były członkami rozwiązywanego Związku. Pomimo likwidacji Związku tendencje do stworzenia jednolitej reprezentacji rzemiosła przemyskiego występowały w dalszym ciągu. Ze względu na poważne zdekompletowanie materiałów archiwalnych trudno jest ustalić przebieg realizacji tych dążeń. Z jednej strony wiadomo, że w roku 1935 istniały plany założenia organizacji o nazwie Zjednoczenie Rzemieślników Przemyskich w Przemyślu. Z drugiej strony wiemy, że w roku 1938 istniał związek noszący nazwę Powiatowy Cech Rzemieślników w Przemyślu. Wobec potwierdzonego źródłowo faktu funkcjonowania przez cały ten czas sześciu cechów branżowych sprawa staje się niejasną. W każdym jednak razie istniała organizacja reprezentująca interesy całego rzemiosła cechowego. Z funkcjonowaniem Związku Cechów ściśle związana była działalność Komisji Egzaminacyjnej. Do roku 1908 istniały komisje oddzielne dla każdej grupy zawodowej przy poszczególnych cechach rzemieślniczych. Prócz nich władze państwowe powoływały komisje niezależne od cechów mające za zadanie przeprowadzania egzaminów osób zatrudnionych w „przedsiębiorstwach fabrycznych” oraz w zakładach mniejszych prowadzonych przez właścicieli nie będących członkami cechów. Takiej właśnie komisji dotyczył Regulamin Egzaminów Czeladniczych Komisji Egzaminacyjnej w Przemyślu utworzonej przez władzę przemysłową dla przeprowadzania egzaminów czeladniczych w przemysłach rzeźnickim wołowym i wieprzowym, masarskim, piekarskim i cukierniczym wydany rozporządzeniem C.K. Namiestnictwa z dnia 24 października 1908 roku. Zgodnie z postanowieniami regulaminu Komisja składała się z powoływanego na okres 3 lat przewodniczącego oraz dwu do czterech członków tzw. asesorów, z których jeden musiał być czeladnikiem, a pozostali mistrzami. W roku 1909 wskutek tworzenia Związku Stowarzyszeń nastąpiło powołanie jednej wspólnej Komisji dla wszystkich zawodów. Wkrótce jednak z nieznanych względów utworzono oddzielną Komisję dla rzemiosł skórzanych. Działała ona, co wynika z zachowanych protokołów od roku 1910 i nosiła nazwę Urzędowa Komisja Egzaminów Czeladniczych dla Grupy Wyrobów Skórzanych w Przemyślu. Została rozwiązana w roku 1923, a jej kompetencje przejęła Komisja Ogólna. Komisja ta działała bez przerwy, z tym tylko, że następowały od roku 1909 zmiany na stanowisku jej przewodniczących. Używała ona pieczęci owalnej z napisem Urzędowa Komisja Egzaminów Czeladniczych w Przemyślu. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości komisja istniała w dalszym ciągu. Wiadomo, że w roku 1930 jej właściwość terytorialna rozciągała się na powiaty: przemyski i mościski. Organizacja Komisji była podobna jak w okresie zaborów. Zgodnie z postanowieniami Regulaminu Komisji Egzaminacyjnej Czeladniczej dla Wszystkich Zawodów wydanego po myśli art. 154, ustęp 2 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o prawie przemysłowym przez Izbę Rzemieślniczą we Lwowie na mocy uchwały Walnego Zebrania Izby z dnia 15 listopada 1934 roku Komisja miała składać się w czasie swoich czynności z przewodniczącego i dwóch członków, z których jeden miał być mistrzem, a drugi czeladnikiem. Oczywiście istniała obszerna lista osób mogących być członkami. Występowali w niej przedstawiciele wszystkich rzemiosł. Taka organizacja Komisji istniała w Przemyślu aż do wybuchu II wojny światowej. We wrześniu 1939 roku została przerwana normalna działalność organizacji cechowych. W Przemyślu nastąpiło na rzece San wytyczenie granicy państwowej pomiędzy Rzeszą Niemiecką a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich. Siedziba istniejącej organizacji rzemieślniczej znalazła się po stronie radzieckiej. Organizacja ta prowadziła działalność do dnia 20 listopada 1939 roku, o czym świadczą wpisy w zachowanej książce kasowej. Natomiast na Zasaniu, któremu Niemcy nadali nazwę Niemiecki Przemyśl (Deutsch Przemysl) został z nakazu władz okupacyjnych utworzony Cech Rzemieślniczy (Handwerkerinnung). Nowy Cech zrzeszał na zasadach przymusu rzemieślników wszystkich zawodów. W roku 1941 całe miasto znalazło się pod okupacją niemiecką i stało się siedzibą okupacyjnych władz powiatowych, nastąpiło powołanie do życia Powiatowej Grupy Rzemiosła (Kreisgruppe Handwerk). Miała ona charakter rzemieślniczego cechu wielobranżowego i obejmowała przymusowo rzemieślników z terenu całego powiatu. Po wyzwoleniu ziem polskich spod okupacji niemieckiej nastąpiło w Przemyślu reaktywowanie działalności wszystkich istniejących przed wojną cechów branżowych. Akcja podjęta z inicjatywy Powiatowej Rady Narodowej rozpoczęła się już we wrześniu 1944 roku. Równocześnie w sferach rzemiosła przemyskiego odżyła tendencja do utworzenia wspólnej reprezentacji rzemieślniczej przy zachowaniu pełnej autonomii wszystkich cechów branżowych. Dążności te zostały zrealizowane przez powołanie do życia, podobnie jak w przededniu II wojny światowej, organizacji o nazwie Powiatowy Cech Rzemieślniczy w Przemyślu. Poszczególne cechy branżowe reprezentowali w niej ich cechmistrze, którymi kierował, jak to wynika z podpisów na pismach wychodzących, Przewodniczący starszych cechów. Sytuacja taka istniała do początku 1948 roku. Rok ten, w którym przeprowadzono aż dwukrotną reorganizację cechów branżowych, przyniósł także zmiany ustrojowe w ponad cechowej organizacji rzemiosła. W parciu o decyzje Izby Rzemieślniczej w Rzeszowie z dnia 16 stycznia 1948 roku uległ likwidacji z dniem 29 lutego dotychczasowy Powiatowy Cech Rzemieślniczy. Natomiast z dniem 1 marca miał być utworzony Powiatowy Związek Cechów Rzemieślniczych. W Przemyślu organizacyjne Walne Zebranie Delegatów odbyło się w dniu 25 lutego 1948 roku. Uchwaliło ono Statut Związku oraz dokonało wyboru prezesa, 6-ciu członków Zarządu i 3 zastępców oraz 5-ciu członków Komisji Rewizyjnej. Związek mógł rozpocząć działalność statutową. Zgodnie ze statutem należała do Związku między innymi opieka fachowa nad zrzeszonymi cechami i reprezentowanie ich spraw wobec władz państwowych oraz organów samorządu terytorialnego i gospodarczego. Związek istniał bardzo krótko, gdyż przeprowadzono następną reorganizację. Wiązało się to z nowelizacją prawa przemysłowego. Dekret z dnia 3 kwietnia 1948 roku wprowadzał w Rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 roku (z późniejszymi zmianami) nowe przepisy mające na celu ściślejsze podporządkowanie rzemiosła organom administracji państwowej. Stanowił on między innymi, że „cechy rzemieślnicze należą z mocy prawa do właściwych terytorialnie okręgowych związków cechów, które powołuje, ustalając ich siedziby i okręgi, Minister Przemysłu i Handlu po wysłuchaniu opinii Związku Izb Rzemieślniczych RP”. Dostosowane do nowych przepisów Okręgowe Związki Cechów zostały utworzone w województwie rzeszowskim na mocy decyzji Izby Rzemieślniczej w Rzeszowie z dnia 12 lipca 1948 roku. Na terenie tym powołano do życia cztery związki z siedzibami w Jarosławiu, Krośnie, Rzeszowie i Tarnobrzegu. Właściwość terytorialna każdego z nich obejmowała teren kilku powiatów. Powiat przemyski włączono do obszaru działania Okręgowego Związku Cechów w Jarosławiu, który obejmował swoja działalnością takie powiaty: jarosławski i lubaczowski. Równocześnie z utworzeniem Związku został mianowany jego komisaryczny Zarząd składający się z prezesa, dwu wiceprezesów i dwu członków. Pod względem reprezentacji terytorialnej z powiatu jarosławskiego były 2 osoby, z lubaczowskiego - 1, a z przemyskiego - 2. Wkrótce zostały zorganizowane oddziały Okręgowego Związku Cechów. W Przemyślu także powołano taki Oddział. Jego pracami kierował Zarząd złożony z przewodniczącego i trzech członków wyznaczonych spośród starszych cechów branżowych. Oddział powołano prawdopodobnie od 1 stycznia 1949 roku. Wtedy nastąpiło też mianowanie jego Zarządu. Przy końcu tegoż roku Zarząd przekształcił się w Radę Oddziału Okręgowego Związku Cechów w Przemyślu. Trzeba zauważyć, że Oddział nie odbywał Walnych Zebrań, a członkowie Rady mającej charakter komisaryczny nie pochodzili z wyboru lecz z powołania przez władze państwowe. Występujące w tym czasie tendencje do ograniczenia ilości cechów rzemieślniczych doprowadziły do utworzenia w Przemyślu wielobranżowego Cechu Rzemiosł Różnych. W związku z pozostaniem w powiecie jednego tylko cechu Oddział Okręgowego Związku Cechów stał się zbyteczny. Dotychczasowe cechy uległy likwidacji z dniem 31 sierpnia 1951 roku, a wraz z nimi rozwiązaniu uległ Oddział. Wszystkie funkcje organizacji rzemiosła skupiły się w Cechu Rzemiosł Różnych w Przemyślu. [Na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. E. Laska, Przemyśl 1994]