Okręgowe Towarzystwo Rolnicze w Jarosławiu

Sygnatura
56/576/0
Liczba serii
2
Liczba skanów
0

Zawartość:

Akta organizacyjne, 1939-1944, sygn. 1-9 - organizacja aparatu spółdzielczego na terenie pow. Jarosławskiego, sprawozdania z działalności podległych jednostek, projekty zabezpieczenia i uruchomienia mleczarni, kopiariusze korespondencji Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Jarosławiu, kopiariusze sprawozdań z wyjazdów służbowych lustratorów kółek rolniczych Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Jarosławiu; Protokoły lustracji handlowych, 1938-1945, sygn. 10-18 - protokoły lustracji handlowych sklepów kółek rolniczych.

Dzieje twórcy:

W okresie I wojny światowej i po jej zakończeniu w byłej Galicji o obliczu społecznym zdecydowanie ziemiańskim: Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie we Lwowie (w okresie niepodległości zmieniło ono nazwę na: Towarzystwo Gospodarskie Małopolski Wschodniej) i Krakowskie Towarzystwo Kółek Rolniczych we Lwowie, przeznaczone, co prawda dla chłopów, było prowadzone w duchu patronackim. W1919 roku rozpoczął się proces zjednoczeniowy, który zakończył się utworzeniem Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego (M.T.R.). Podstawę prawną działalności MTR stanowił statut uchwalony oddzielnie przez najwyższe organy obu połączonych organizacji w dniach 15 i 16 lipca 1919 roku. Statut został zatwierdzony przez Namiestnictwo we Lwowie jako ciągle jeszcze kompetentną władzę administracyjną dla b. Galicji. Zmiany wprowadzone w późniejszych latach pogłębiły stopień demokratyzacji towarzystwa (zniesiono instytucję kooptacji członków Zarządu Głównego oraz przeprowadzono ściślejsze zespolenie organizacyjne z jednostkami rolniczo – handlowymi). Dalsze nowelizacje przepisów statutowych zostały wprowadzone w latach 1928, 1932 i 1937 i były związane ze zmianami politycznymi (1928) lub organizacyjnymi (1932 i 1937). Statut z 1919 i 1921 roku przyjął strukturę organizacyjną towarzystwa opartą na trzech ogniwach hierarchicznie sobie podporządkowanych. Były to kółka, okręgi i jednostka centralna. Nowością było nadanie każdemu z tych ogniw osobowości prawnej. Każde, więc z nich mogło samodzielnie i na własną odpowiedzialność nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, kupować i sprzedawać nieruchomości i ruchomości oraz odpowiadać za wszystko swoim własnym majątkiem. Wszystkie zadania ciążące na towarzystwie jako całości miały być wykonywane również przez poszczególne jego ogniwa. Podstawową jednostką organizacyjną MTR było kółko rolnicze. Na szczeblu okręgu działały Okręgowe Towarzystwa Rolnicze. Granicę okręgu wyznaczał Zarząd Główny. Każde kółko rolnicze działało w wyznaczonych granicach i miało obowiązek przynależności do Okręgowego Towarzystwa Rolniczego. Do powołania OTR przez Zarząd Główny konieczne było istnienie, co najmniej 10 kółek. Najwyższą władzę OTR było walne zgromadzenie. Prawo uczestniczenia w nim z głosem stanowczym mieli: członkowie zarządu OTR, przewodniczący i delegaci przedpołączeniowych członków OTR (tzw. członkowie indywidualni), a od roku 1921 także delegaci kooperatyw rolniczych na zasadzie wzajemności. Ponadto z głosem doradczym uczestniczyli w walnym zgromadzeniu członkowie Zarządu Głównego obecni w okręgu i zaproszeni przez prezesa goście. Walne zgromadzenie wybierało na czas czteroletniej kadencji OTR, trzyosobową komisję rewizyjną na okres 5 lat oraz 5 delegatów do Rady ogólnej (Prezes OTR do Rady Ogólnej wchodził z urzędu). Uchwały Walnego Zgromadzenia zapodały bezwzględną większością głosów przy obecności, co najmniej 1/5 uprawnionych do głosowania. Wybierany przez Walne Zgromadzenie Zarząd OTR składał się z 12 do 24 osób oraz delegata Zarządu Głównego. W okresie kadencji Zarząd miał prawo dokooptowania 2 dalszych członków. Członkowie Zarządu wybierali ze swego grona: prezesa, 3 jego zastępców, sekretarza i skarbnika. Członkowie, którym powierzono te funkcje tworzyli wydział zarządu okręgowego. Posiedzenia wydziału odbywały się nie rzadziej niż raz na kwartał. Uchwały zapadały bezwzględną większością głosów przy obecności, co najmniej 1/2 członków. Dokumenty prawne wymagały podpisu prezesa lub jego zastępcy i 2 członków zarządu. Do kompetencji zarządu należały wszystkie sprawy nie zastrzeżone do właściwości walnego zgromadzenia. Pokrewne organizacje, które działały przy OTR lub za jego zgodą oddziały kobiece oraz organizacje młodzieżowe. W strukturze organizacji młodzieżowych regulamin przewidywał organizację trójstopniową: Koło Młodzieży przy kółku rolniczym. Okręgowy Związek Młodzieży przy OTR i Małopolski Związek Młodzieży przy MTR. Przy kółkach rolniczych działały sklepy i gospody, agendy posiadające najdłuższe tradycje. Wśród innych organizacji związanych z OTR były ochotnicze straże pożarna. Wprawdzie Zarząd MTR chciał zrezygnować z tej działalności, ale Rada Ogólna na posiedzeniu w Przemyślu w 1923 roku opowiedziała się za jej utrzymaniem. Poza tym działały przy różnych jednostkach MTR inne organizacje, np.: związki hodowlane, spółki mleczarskie, spółki ubezpieczeniowe, kółka ogrodnicze, kółka pszczelarskie itp. W okresie międzywojennym kółka rolnicze ulegały różnym zmianom organizacyjnym, które spowodowane były aktualną sytuacją polityczno – gospodarczą. W latach dwudziestych na obszarze działania MTR przeprowadzono unifikację polegającą na łączeniu kół gospodarskich b. Towarzystwa Gospodarczego z kółkami rolniczymi MTR, co praktycznie sprowadzało się do przemianowywania dotychczasowych kół gospodarskich na kółka rolnicze. W tym celu utworzono delegatury we wszystkich okręgach nie posiadających własnych zarządów. Po zakończeniu reorganizacji kółek rolniczych zaczęto organizować statutowe OTR w miejsce powołanych wcześniej delegatur. Od roku 1937 egzystowały oddzielnie, niezależne od siebie, Lwowskie Towarzystwo Rolnicze i Krakowskie Towarzystwo Rolnicze. Okręgowe Towarzystwo Rolnicze w Jarosławiu należało do Lwowskiego Towarzystwa Rolniczego (często używano nazwy: Oddział Lwowski MTR). Oddział Lwowski MTR koncentrował się głównie na działalności handlowej. W roku 1935 porozumiał się on ze Związkiem Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo – Gospodarczych we Lwowie celem wspólnego zorganizowania, zaopatrzenia i zbytu na terenie swojej działalności. Za podstawową komórkę uznano sklepy kółek rolniczych, dla których postanowiono stworzyć obwodowe spółdzielnie powiatowe (względnie okręgowe) o charakterze hurtowym. Do roku 1938 zorganizowano 14 tego typu jednostek powiatowych. Ponadto w 9 powiatach zorganizowano przejściowo przy OTR skup produktów rolniczych, a w 27 powiatach skup jaj 7. Przyczyniło się to do uruchomienia nowych sklepów kółkowych. Wraz z reorganizacją systemu zaopatrzenia i zbytu oraz oparciem go na kółkach rolniczych. Wzrastało zapotrzebowanie na kadrę pracowniczą, szczególnie pracowników sklepowych oraz lustratorów. Dla pracowników sklepowych organizowano kursy 10–14 dniowe, a dla lustratorów 6-7 tygodniowe. Na podstawie zachowanych w zespole akt niewiele można powiedzieć o organizacji Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Jarosławiu w okresie II Rzeczypospolitej. Z lat 1938–1939 zachowały się jedynie protokoły z lustracji handlowych sklepów kółek rolniczych przeprowadzonych przez lustratora OTR w Jarosławiu. Akta informujące o organizacji aparatu spółdzielczego na terenie działalności OTR jarosławskiego pochodzą dopiero z lat okupacji. Po klęsce wrześniowej jednostki organizacyjne towarzystw rolniczych zostały podporządkowane Wydziałowi Głównemu Wyżywienia i Rolnictwa w Urzędzie Generalnego Gubernatorstwa. Powołano jednoosobowe kierownictwo Krakowskiego Towarzystwa Rolniczego w osobie Komisarza KTR. W okólniku z dnia 20 lutego 1940 roku Komisarz KTR zawiadamiał wszystkie okręgowe towarzystwa rolnicze, że będą kontrolowane przez lustratorów KTR oraz informował o nowych przepisach rejestrowania i reaktywowania kółek rolniczych i organizacji im towarzyszących. Wkrótce zaczęła działać sieć kółek rolniczych Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Jarosławiu, którego właściwość terytorialna objęła powiaty: Jarosław, Przeworsk, Łańcut i Nisko, a od 1941 roku także powiat Przemyśl. Kontynuowały działalność sklepy kółek rolniczych oraz Powiatowy Związek Pszczelarski w Jarosławiu. Wszystkie zarządzenia władz okupacyjnych miały jeden najważniejszy cel, którym było zaopatrywanie państwa hitlerowskiego i jego armii w płody rolne. Celowi temu miało służyć unowocześnienie rolnictwa, przez stosowanie naukowych metod płodozmianu i poprawa stanu hodowli. W okresie zwiększania wysiłku wojennego państwa hitlerowskiego w latach 1942/43 zaniechano realizacji większości zamierzeń ograniczając się tylko do maksymalnej eksploatacji istniejących zasobów. W momencie wyzwolenia przygotowywano do realizacji reformę rolną, która miała stać się podstawą przebudowy struktury rolnictwa w wyzwolonym państwie Polskim. Już w Manifeście PKWN zapowiedziano przeprowadzać reformę rolną. W dniu 6 września 1944 roku został wydany dekret PKWN o reformie rolnej. Celem reformy stało się upełnorolnienie robotników rolnych i dzierżawców oraz zarezerwowanie terenów rolnych mających służyć innym celom (np. ośrodki kultury rolnej, gospodarstw nasienne, szkoły). Na cele reformy rolnej zostały przeznaczone nieruchomości ziemskie państwowe, należące do Niemców lub osób współpracujących z okupantem oraz co jest szczególnie ważne, wszystkie majątki prywatne, wielko obszarnicze. Dekret ten stał się podstawą do stworzenia nowej struktury rolnictwa. Zlikwidowano kółka rolnicze. Przestały także istnieć towarzystwa rolnicze, w tym również Okręgowe Towarzystwo Rolnicze w Jarosławiu. Na terenach wyzwolonych latem 1944 roku zaczęto tworzyć ośrodki kultury rolnej, które później przybrały nazwę Państwowych Nieruchomości Ziemskich.

Daty skrajne:

1938-1945

Klasyfikacja:

stowarzyszenia i związki

Nazwa twórcy:

Daty:

1938-1945.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

Dostępność:

Udostępniany w całości

Ogółem jednostek archiwalnych:

21

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

18

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

0.31

Ogółem opracowanych metrów bieżących

0.3

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Brak danych
elektroniczny inwentarz archiwalny roboczy Brak danych