Środkowo-Galicyjski Seniorat we Lwowie

Sygnatura
56/799/0
Liczba serii
0
Liczba skanów
87

Zawartość:

1. Akta senioratu, 1900-1901, sygn. 1

Dzieje twórcy:

Zasadniczą ustawą regulującą ustrój ewangelickiego wyznania augsburskiego i helweckiego w królestwach i krajach monarchii austriacko-węgierskiej w latach 1892-1918, była ustawa uchwalona przez generalne synody wyznania augsburskiego i helweckiego w 1889 r. - zatwierdzona postanowieniem cesarza z dnia 9 XII 1891 r. i ogłoszona przez ministra wyznań i oświecenia obwieszczeniem z dnia 15 XII 1891 r. Poprzednia ustawa z 6 I 1866 r. przestała obowiązywać z chwilą wejścia w życie ustawy z r. 1891. W świetle nowej ustawy – seniorat było to połączenie zborów pod jednym przełożonym w celu kierowania i zarządzania wspólnymi sprawami kościelnymi. Prawnymi organami, przez które zbór senioralny wykonywał swe obowiązki były: senior, wydział senioralny i zebranie senioralne. Senior wybierany był przez proboszczów senioratu na zebraniu senioralnym na okres sześciu lat. Na czas trwania jego funkcji – siedziba jego jako proboszcza była siedzibą senioratu. Jako duchowny naczelnik senioratu wprowadzał proboszczów w urzędowanie, czuwał nad porządkiem kościelnym w zborach, nad urzędowaniem proboszczów, nad ich zachowaniem, nad ich kształceniem (przez urządzanie konferencji pastoralnych), miał nadzór nad szkołami ewangelickimi, dbał o porządek archiwum senioralnego i za pomocą dokładnego inwentarza przekazywał je swojemu zastępcy. W każdym zborze senior powinien odbyć co 3 lata wizytację kościelną i szkolną. Senior był organem pośredniczącym między zborami a wyższymi stopniami rządu kościelnego. Senior podlegał w swoich czynnościach superintendentowi, a poprzez niego Naczelnej Radzie Kościelnej. Począwszy od 1925 r. Małopolski Kościół Ewangelicki w Polsce przy pomocy tzw. „Verfassungskommission” obradował nad projektem nowej ustawy w ustroju Kościoła, która miała być przedłożona sejmowi. Projekt nowej ustawy opierał się na ustawie z r. 1892, chodziło jednak o dostosowanie Kościoła do nowych warunków politycznych i narodowościowych. W aktach zespołu Senioratu w Hartfeldzie zachowały się projekty nowej ustawy oraz opinie, uwagi i wnioski o wprowadzeniu zmian w projektowanej ustawie, zgłaszane przez członków komisji, czy w ogóle księży. Akta te pochodzą z lat 1925-1927, nie ma jednak akt, które mówiłyby o wprowadzeniu ustawy w życie. Dopiero rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 XII 1936 r. o uznaniu Zasadniczego Prawa Wewnętrznego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej informuje, że ustawa o wewnętrznym prawie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego złożona przez reprezentację prawną tego Kościoła została uznana przez Państwo Polskie. Zespoły Środkowo-Galicyjskich Senioratów obejmują okres od r. 1893 do 1936, zespół Senioratu Zachodniego – okres 1919-1937. W latach 1894 do 31 I 1900 r. Seniorat Środkowo-Galicyjski miał siedzibę w Jarosławiu, seniorem był proboszcz w Jarosławiu. Informuje nas o tym inwentarz archiwum senioralnego w Jarosławiu, przekazany w dniu 31 I 1900 r. Konseniorowi – proboszczowi w Brigidau, pieczątka na aktach z tego okresu: „Mittleres Galizisches Seniorat A.C. in Jarosław”, jak również i to, że pisma kierowane były „an das mittlers gal. Seniorat A.B. in Jaroslau”. Z pisma superintendentury z dnia 30 III 1900 r. dowiadujemy się, że seniorem „des mittleren Seniorates Augs. Bek. in der Lemberben ewang. Superintendenz A. u H.B.” był ks. Emil Grafl we Lwowie, któremu w liście tym poleca się złożyć sprawozdanie z przejęcia archiwum senioralnego. Ostatnie zachowane pismo w zespole adresowane do senioratu we Lwowie nosi datę 16 II 1901 r. 19 V 1901 r. seniorem został wybrany proboszcz z Brigidau. Z pisma superintendentury z dnia 1 VI 1907 d. dowiadujemy się, że kadencja seniora z Brigidau upływa z dniem 10 VI 1907 r. Nowe wybory wyznaczono na dzień 9 VI 1907 r. Jak wynika z akt, seniorat przez następną kadencję miał siedzibę w dalszym ciągu w Brigidau i był sprawowany przez tego samego proboszcza. Z pisma superintendentury z dnia 13 III 1912 r. adresowanego do konseniora w Hartfeldzie wynika, że dotychczasowy senior w Brigidau jest urlopowany (dyscyplinarnie z powodu zaniedbań w urzędowaniu), a prowadzenie urzędu senioratu powierza się konseniorowi, który pełnił funkcję proboszcza w Hartfeldzie. 30 IV 1912 r. Najwyższa Rada Kościelna zgodziła się, by dotychczasowy senior w Brigidau złożył swój urząd. W maju 1912 r. seniorem został wybrany ks. proboszcz w Hartfeld. Jego wybór zatwierdziła Najwyższa Rada Kościelna dekretem z dnia 19 VI 1912. Odtąd siedzibą Środkowego Senioratu było Hartfeld koło Gródka Jagiellońskiego. Następne wybory seniora odbyły się 26 V 1918 r. Seniorem zostaje wybrany ponownie ks. proboszcz z Hartfeld. Od r. 1925 do 1936, jak wynika z akt, seniorat mieścił się w dalszym ciągu w Hartfeld, nie ma jednak akt z wiadomościami o wynikach wyborów. Informują o tym jedynie pieczątki na rachunkach rocznych gmin ewangelickich: „Mittleres Seniorat Hartfeld”. Opierając się na ogłoszonych postanowieniach VIII zgromadzenia superintendentury, które odbyło się 4 i 5 XII 1906 r. i miało m.in. za zadanie uregulować podział na diecezje i gminy parafialne (Pfarrsprengel – Regulierungsplan) środkowy Seniorat A-B obejmował gminę Bandrów, Brigidau, Gesendorf, Dornfeld, Hartfeld, Jarosław (polityczne powiaty Przemyśl, Przeworsk, Jarosław z wyjątkiem miejscowości należących do Konigsberg (Józefów, Lwów, Reichau, Stryj, Unterwalden). Władzą zwierzchnią środkowego senioratu była do r. 1900 Lemberger ewang. Superintendenz A. u H.B. w Białej. Okólnikiem superintendentury z dnia 14 XII 1900 r. jej nazwę zmieniono na :Galizisch – Bukowinaer ewang. Superintendenz A. u H.B. (z siedzibą w Białej). Od. r. 1919 – Superinterdentura kościoła Ewnegelickiego w Polsce nosi nazwę: „Superinterdentur der evangelischen Kirche A. u H.B. in Polen”. Porównując akta zachowane w zespole z kompetencjami senioratu , wynikającymi z „Ustawy Ewangelickiego Kościoła Wyznania Augsburskiego i Helweckiego” z r. 1891 można powiedzieć, że czynności Senioratu były zgodne z ustawą. Senior jako „duchowny naczelnik Senioratu” wprowadzał proboszczów i wikariuszy w urzędowanie. Po wyborach proboszcza senior otrzymywał od superintendenta dekret zatwierdzający wybranego na stanowisku, wręczał go wybranemu przechowując kopię w archiwum senioratu, zawiadamiał gminę o zatwierdzeniu, przeprowadzał uroczyste wprowadzenie proboszcza na urząd i składał, załączając odpis kazania instalacyjnego, sprawozdanie superintendentowi. Do seniora zwracały się gminy w sprawie regulacji nabożeństw, seniorowi składali proboszczowie gmin wyznaniowych sprawozdania opisowe z sytuacji w gminach i ze swojej rocznej działalności oraz rachunki roczne. Gminy przedkładały seniorowi sprawozdania z wyborów prezbiterów i przedstawicieli gmin. W ten sposób senior czuwał nad działalnością proboszczów i gmin. Senior łagodził spory między duchowieństwem, nauczycielami i członkami zboru (akta skarg i zażaleń), udzielał proboszczom urlopu. Jako pełniący nadzór nad szkołami ewangelickimi był informowany przez gminę i urząd o sprawach związanych z nauką i organizacją szkół (akta spraw szkolnych). Odbiciem funkcji seniora jako pośrednika między zborami a Superintendenturą czy Najwyższą Radą Kościelną jest m.in. dokumentacja z wyboru proboszczów. Wybrany proboszcz musiał być zatwierdzony przez Najwyższą Radę Kościelną. Pośredniczył w tej akcji Seniorat, który za pośrednictwem Superintendentury przesyłał akta wyborcze do Najwyższej Rady Kościelnej. {Na podstawie wstępu zbiorczego grupy zespołów Senioratów Kościoła Ewangelickiego Wyznania Augsburskiego i Helweckiego autorstwa A. Fenczaka, 1978 r.]

Daty skrajne:

1900-1901

Klasyfikacja:

instytucje wyznaniowe

Nazwa twórcy:

Daty:

1900-1901.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

niemiecki

Dostępność:

Udostępniany w całości

Ogółem jednostek archiwalnych:

1

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

1

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

0.04

Ogółem opracowanych metrów bieżących

0.04

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak
przewodnik po zespole Nie

Zespół zmikrofilmowany - nr mkrf. 56/3529–56/3530