1. Sprawy organizacyjne: statuty kościelne gminy ewangelickiej, księgi protokołów Prezbiterium, spis członków gminy ewangelickiej z końca XVIII w., porządki nabożeństw, korespondencja z różnymi instytucjami na terenie miasta, z lat 1784-1944, sygn. 1-27 2. Sprawy budowlane: materiały dotyczące budowy kościoła i szkół ewangelickich na terenia Bielska, z lat 1782-1794, sygn. 28-31 3. Sprawy finansowe, fundacje, pomoc dla ubogich: materiały dotyczące spraw finansowych parafii, materiały dotyczące pomocy dla ubogich oraz różnych fundacji, z lat 1801-1938, sygn.32-55 4. Sprawy szkolne: materiały na temat szkolnictwa ewangelickiego, m.in. finansowanie szkół oraz pomocy niezamożnym uczniom, a także materiały na temat organizacji szkolnictwa, z lat 1782-1931 sygn. 56-74 5. Sprawy własnościowe, dokumentacja obiektów: materiały dotyczące budynków i terenów będących własnością gminy ewangelickiej w Bielsku (wyciągi z ksiąg gruntowych, szkice, plany), z lat 1836-1937, sygn. 75-80

W dniu 13 października 1781 r. cesarz Austrii Józef II przekonany z jednej strony o szkodliwości wszelkiego przymusu wyznaniowego, a z drugiej o wielkim pożytku jaki wynika dla religii i państwa "z prawdziwie chrześcijańskiej tolerancji", zapewnił przez wydanie patentu tolerancyjnego swobodę wyznania dla religii luterańskiej i kalwińskiej. W myśl tego dokumentu protestantom zezwolono na budowanie kościołów i szkół tam, gdzie w promieniu kilku godzin marszu mieszkało co najmniej 100 rodzin protestanckich. Jednak oficjalne księgi metrykalne dla wszystkich wyznań prowadzili dalej proboszczowie katoliccy, gdyż wiązało się to ze stosownymi opłatami na rzecz kościoła katolickiego, a Austria była przecież krajem katolickim. Ewangelickie Urzędy Parafialne prowadziły księgi metrykalne jedynie dla własnych potrzeb. Patent został opublikowany dnia 30 marca 1782 r., wskutek czego uzyskał na Śląsku moc prawną. Ewangelicy w Bielsku rozpoczęli działania na rzecz oficjalnego powstania własnej gminy wyznaniowej najwcześniej na terenie Śląska, gdyż już dnia 29 listopada 1781 r. na posiedzeniu Rady Miejskiej wystąpili z prośbą o opracowanie statutu dla gminy ewangelickiej, a w dniu 15 stycznia 1782 r. zwrócili się do Landesaltestenamt-u w Cieszynie o pozwolenie na budowę własnego kościoła i szkoły w Bielsku, które otrzymali już dnia 26 stycznia 1782 r. Dnia 19 marca 1782 r. w imieniny cesarza poświęcono plac budowy pod kościół, a 13 marca położono kamień węgielny pod szkołę. Następnie wybrano pierwsze prezbiterium w Bielsku złożone z 7 osób tzw. Rady Starszych. Terytorialnie gmina obejmowała całe państwo bielskie tj. Mikuszowice Śląskie, Bystrę Śląską, Dolną i Górną Olszówke, Kamienicę, wschodnią część Wapienicy, Stare Bielsko (18.IV 1817 r. otrzymało urzędową zgodę na założenie własnej gminy, w jej skład weszły oprócz Starego Bielska: Kamienica, Aleksandrowice i Wapienica). W dniu 14 grudnia 1782 r. bielski magistrat ukończył projekt statutu kościelnego, o który prosiła gmina. W myśl statutu Urząd Parafialny pracował w ramach 6-ciu wydziałów, a pracą każdego wydziału kierowało dwóch tzw. starszych wybieranych przez całą gminę z grona wcześniej wybranych 24 osób. Gmina bielska podlegała Konsystorzowi wyznania ewangelickiego i helweckiego na całą Austrię, który do 1784 r. mieścił się w Cieszynie, a następnie został przeniesiony do Wiednia. W 1784 r. gminy ewangelickie Moraw, Śląska i Galicji wraz z Bukowiną, a więc również gmina bielska zostały połączone w superintendenturę z władzą zwierzchnią: superintendentem w Cieszynie. W 1803 r. podzielono superitendenture na Morawsko-Śląską oraz Lwowską. Następnie w 1807 r. z Morawsko-Śląskiej wydzielono Śląski seniorat, który najpierw obejmował gminy dookoła Cieszyna, później zaś cały kraj koronny Śląsk. W latach 1807-1810 i 1826-1858 funkcję seniorów śląskich pełnili bielscy pastorowie. W 1861 r., w którym też ogłoszono kolejny Patent Tolerancyjny założono w Bielsku Stowarzyszenie Kobiet Ewangelickich, które powołały do życia i prowadziły dom sierot oraz Oddział Bratniej Pomocy Gustawa Adolfa. W roku 1905 powstał też Ewangelicki Dom Diakonis. Chociaż Bielsko przez cały prawie wiek XIX aż do zakończenia II wojny światowej było silnym ośrodkiem niemczyzny, to tutaj na I konwencie senioralnym w 1863 r. zatwierdzono druk polskiego kancjonału ks. Heczki dla ewangelików Śląska Cieszyńskiego, którzy w przeważającej części byli rdzennymi Polakami. Po I wojnie Światowej teren parafii bielskiej w całości znalazł się w obrębie państwa polskiego. Jeżeli chodzi o parafię bielską to mimo znacznego procentu narodowości niemieckiej, nabożeństwa począwszy od końca I wojny światowej, odbywały się w języku niemieckim i polskim jak na to wskazuje zachowany materiał aktowy. [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. Grażyna Sokól-Szołtysek, Bielsko-Biała, 1996]

KM 17.12.1996, 0014-4