Miejska Rada Narodowa w Rudzie: kandydaci na radnych Miejskiej Rady Narodowej, skład osobowy komisji Miejskiej Rady Narodowej, protokoły posiedzeń Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, skład osobowy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej z lat 1947-1950, sygn. 1-4 Zarząd Miejski w Rudzie: protokoły posiedzeń Zarządu Miejskiego, sprawozdania z wykonania uchwał Zarządu, spis domów poniemieckich i opuszczonych, budżet miasta z lat 1947-1950, sygn. 5-8

Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 10 VIII 1939 roku nadała prawa miejskie gminie Ruda z mocą wykonawczą od dnia 1 stycznia 1940 roku. Ustawa nie weszła jednak w życie z powodu wybuchu wojny. W przeciwieństwie do Nowego Bytomia, który również otrzymał prawa miejskie od dnia 1 stycznia 1940 roku nie wybrano w Rudzie w 1945 roku Zarządu Miejskiego. Ruda pozostała gminą na podstawie rozporządzenia wojewody śląskiego z 27 XI 1945 roku o podziale powiatu katowickiego na gminy wiejskie. Rozporządzenie to wymieniało Rudę jako gminę wiejską i jako taka istniała ona do 31 XII 1946 roku. Zarządzeniem wojewody z 13 II 1947 roku Ruda otrzymała prawa miejskie. Zarządzenie to wydał wojewoda Aleksander Zawadzki na podstawie ustawy Sejmu Śląskiego z 10 VIII 1939 roku. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 30 XII 1950 roku został utworzony, z ważnością od 1 I 1951 roku, powiat miejski Ruda z obszaru miasta Rudy oraz gmin Orzegów i Godula, w związku ze zniesieniem powiatu katowickiego. W latach 1944-1950 przeprowadzone zostały zmiany w strukturze aparatu terenowego. Zasadnicze postanowienia ustrojowe zawarte zostały w Statucie Tymczasowym rad narodowych, uchwalonym przez Krajową Radę Narodową 1 I 1944 roku. Następujące akty prawne określały sytuację prawną terenowych organów państwowych: dekret PKWN z 21 VIII 1944 roku o trybie powoływania władz administracji ogólnej I i II instancji, ustawa z 11 IX 1944 roku o organizacji i zakresie działania rad narodowych, dekret z 23 XI 1944 roku o organizacji działania samorządu terytorialnego. Jeśli chodzi o organizację aparatu terenowego, to nawiązano do systemu przedwojennego. Powołano organy administracji państwowej i samorządu terytorialnego, powierzywszy radom narodowym funkcje organów uchwałodawczych. Rady narodowe otrzymały też prawo sprawowania nadzoru i kontroli nad wykonawczymi organami samorządu terytorialnego, powoływanymi we wszystkich jednostkach. Organami ustrojowo-administracyjnymi były: miejska rada narodowa ze swym prezydium i komisjami oraz zarząd miejski z prezydentem miasta lub burmistrzem. Miejska rada narodowa była organem uchwałodawczym, organem planowania działalności publicznej. Do rady narodowej wchodzili przedstawiciele partii politycznych, związków zawodowych, organizacji i zrzeszeń, spółdzielni, instytucji kulturalnych i oświatowych. Ilość radnych uzależniona była od ilości mieszkańców miasta. Rada Narodowa wybierała ze swego grona prezydium, do którego wchodził przewodniczący jego zastępca i trzech członków. Do kompetencji rad narodowych należało: planowanie działalności publicznej, ustalanie budżetu, kontrola działalności organów wykonawczych, powoływanie samorządowych organów wykonawczych, ustalanie zasad i warunków na których organy wykonawcze mogły zawierać umowy w sprawie zaciągania pożyczek, zbycia, zamiany lub obciążenia majątku nieruchomego, ustalanie regulaminów obrad rady i komisji. Organem wykonawczym miejskiej rady narodowej, powołanym do wykonywania administracji i wytycznych rady narodowej, był zarząd miejski. Był on wybierany przez radę narodową i składał się z prezydenta (lub burmistrza), wiceprezydenta i kilku urzędników. Miejska rada narodowa wybierała także ławników. Zarząd miejski działał kolegialnie lub jednoosobowo. Bieżący nadzór nad działalnością zarządów miejskich sprawował wydział powiatowy, a w miastach wydzielonych wydział wojewódzki. Prawo kontroli działalności zarządów miejskich przysługiwało także wojewódzkiej radzie narodowej. Administracja miejska w tej formie (miejska rada narodowa i zarząd miejski) przetrwała do czasu wejścia w życie ustawy o terenowych organach jednolitej władzy państwowej z 20 III 1950 roku, kiedy to zniesiono urzędy wojewodów i starostów oraz samorząd terytorialny. Organami administracji państwowej stały się prezydia rad narodowych, jako organy wykonawcze rad. [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. mgr E. Palion , Katowice 1970]

KM 8.09.1987, 0015-6, KM 19.09.2000, 0010-3