Materiały archiwalne zespołu stanowią podstawowe źródło do dziejów PZPR w KWB „KONIN” oraz w pewnym zakresie samego przedsiębiorstwa. Zawierają, obok problematyki wewnątrzpartyjnej, również informacje dotyczące różnych aspektów działalności przedsiębiorstwa, aktywności i nastrojów społecznych jego załogi, funkcjonujących na jego terenie organizacji społecznych, związków zawodowych, itp. Najwyższym stopniem ogólności cechują się materiały o charakterze sprawozdawczym przygotowywane i przedstawiane na konferencjach zakładowych, natomiast najwięcej informacji szczegółowych zawierają materiały przygotowywane i przedstawiane na posiedzeniach komitetu zakładowego i jego egzekutywy, m.in. informacje, oceny, analizy wybranych problemów, oraz zachowane materiały dotyczące poszczególnych zagadnień rzeczowych, w tym informacje dotyczące różnej problematyki przygotowywane przez władze organizacji zakładowej i przesyłane do wyższych instancji. W zespole wydzielono cztery główne grupy rzeczowe - serie, oraz pięć podserii: 1. Władze zakładowej organizacji partyjnej PZPR, daty skrajne: 1972-1989, 26 j.a., sygn.: 1-26: 1.1. Konferencje zakładowe PZPR, daty skrajne: 1975-1989, 7 j.a., sygn.: 1-7, zawartość: protokoły z konferencji zakładowych z załącznikami, m.in. referaty wprowadzające, sprawozdania z działalności statutowych władz organizacji partyjnej, programy działania organizacji zakładowej; 1.2. Komitet Zakładowy PZPR, daty skrajne: 1972-1989, 5 j.a., sygn.: 8-12, zawartość: protokoły posiedzeń plenarnych z załącznikami, m.in. referaty, oceny realizacji programów i uchwał, sprawozdania z działalności i oceny pracy egzekutywy, własne wnioski i uchwały; 1.3. Egzekutywa Komitetu Zakładowego PZPR, daty skrajne: 1972-1989, 7 j.a., sygn.: 13-19, zawartość: protokoły posiedzeń z załącznikami, m.in. informacje, oceny, analizy dotyczące różnej problematyki, własne wnioski i uchwały; 1.4. Zakładowe komisje kontrolne PZPR, daty skrajne: 1975-1989, 4 j.a., sygn.: 20-23, zawartość: materiały ZKR, ZKKP i ZKK-R, w tym protokoły posiedzeń z załącznikami, plany pracy, sprawozdania z działalności, sprawozdania z przeprowadzonych kontroli; 1.5. Komisje i zespoły problemowe Komitetu Zakładowego PZPR, daty skrajne: 1979-1989, 3 j.a., sygn.: 24-26, zawartość: materiały Komisji Organizacyjnej, Komisji Ideologicznej oraz Komisji Ekonomicznej, w tym protokoły posiedzeń z załącznikami, plany pracy, sprawozdania z działalności, sprawozdania z przeprowadzonych kontroli; 2. Działalność organizacji zakładowej PZPR, daty skrajne: 1971-1989, 73 j.a., sygn.: 27-99, zawartość: materiały Zakładowego Ośrodka Pracy Ideowo-Wychowawczej PZPR, w tym: protokoły posiedzeń aktywu i zespołów problemowych ośrodka, informacje, materiały dyrektywne i informacyjne instancji wyższego stopnia nadesłane do realizacji, wiadomości i wykorzystania, plany pracy, programy i harmonogramy działania, narady sekretarzy organizacji partyjnych, ankiety statystyczne o stanie partii, w tym (sprawozdania o członkach i kandydatach partii, informacje do instancji wyższych, wnioski organizacji partyjnych i ich realizacja, skargi, wnioski i zażalenia kierowane do zakładowej organizacji partyjnej, sprawy organizacyjne i wewnątrzpartyjne, ocena efektywności pracy organizacji partyjnych, czyny społeczne, czyny partyjne, materiały dotyczące szkolenia ideologicznego, obchody świąt państwowych i rocznic, nomenklatura (wnioski o zatwierdzenie odwołania i powołania na stanowisko), odznaczenia państwowe i branżowe, materiały dotyczące Zakładowego Zespołu Radnych, komunikaty dla rozgłośni zakładowej (radiowęzła), ewidencja członków partii i ruch ewidencyjny, przykładowe legitymacje członkowskie, kandydackie oraz służbowe, akcje doraźne, materiały nadesłane do wiadomości i wykorzystania z podstawowych i oddziałowych organizacji partyjnych, z zakładu pracy, z organizacji związkowych i społecznych, z instytucji pozapartyjnych. 3. Materiały podstawowych organizacji partyjnych PZPR, daty skrajne: 1974-1989, 11 j.a., sygn.: 100-110, zawartość: materiały POP PZPR, w tym m.in. protokoły zebrań ogólnych i posiedzeń egzekutyw z załącznikami, plany pracy. 4. Materiały ulotne, daty skrajne: 1978-1989, 10 j.a., sygn.: 111-120, zawartość: zaproszenia, zawiadomienia, dyplomy, plakaty. Przy zespole archiwalnym przechowywana jest dokumentacja niearchiwalna w ilości 9 j.a., daty skrajne: 1977-1989, zawartość: niekompletne zbiory kopii i dubletów (wtórników, kolejnych egzemplarzy) pozostawionych w zespole materiałów archiwalnych (protokołów konferencji zakładowych, protokołów posiedzeń plenarnych KZ PZPR i posiedzeń egzekutyw komitetu i załączników do nich, materiałów zakładowych komisji kontrolnych, komisji problemowych, planów pracy i informacji otrzymanych z zakładu pracy do wiadomości i wykorzystania), oraz dzienniki szkolenia partyjnego i dokumentacja filii Wieczorowego Uniwersytetu Marksizmu-Leninizmu (podania o przyjęcie, karty ewidencyjne słuchaczy, dzienniki zajęć, protokoły z przeprowadzonych egzaminów).

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR) powstała w grudniu 1948 r. w wyniku połączenia Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). PZPR oficjalnie posiadała status partii politycznej, ale w rzeczywistości stanowiła strukturę administracyjną sprawującą w latach 1948-1989 rządy w Polsce, zarządzającą państwem oraz kierującą centralnie zarządzaną gospodarką nakazowo-rozdzielczą. Partia funkcjonowała w oparciu o statut. Naczelną zasadą organizacyjną, jaka obowiązywała w PZPR był centralizm demokratyczny, zakładający demokratyczne wyłanianie władz partyjnych i podejmowanie decyzji oraz kierowanie działalnością partii, w rzeczywistości jednak najważniejszą rolę odgrywały władze wykonawcze organizacji partyjnych. Przy tworzeniu organizacji partyjnych stosowano zasadę produkcyjno-terytorialną - organizacje tworzono począwszy od najniższego szczebla w miejscu pracy lub zamieszkania poprzez kolejne wyższe szczeble dostosowane do istniejącego podziału administracyjnego kraju, po szczebel centralny (ogólnokrajowy). Kluczową rolę odgrywała też zasada podporządkowania organizacji stopnia niższego organizacjom stopnia wyższego. Statutową najwyższą władzą PZPR na szczeblu centralnym był zjazd partii, który ustalał linię polityczną partii, uchwalał jej statut i program oraz wybierał organy centralne PZPR, natomiast całokształtem działalności partii pomiędzy zjazdami kierował Komitet Centralny (KC) PZPR. W terenie organizacje partyjne tworzono na szczeblu województw, powiatów (do 1975 r.), miast, dzielnic większych miast, gmin (do 1954 r., i od 1973 r.) i gromad (w latach 1954-1972). Zasadniczym ogniwem organizacyjnym, do którego musiał należeć każdy członek partii, i zarazem najmniejszą jednostką organizacyjną partii była podstawowa organizacja partyjna (POP) tworzona w miejscu pracy (organizacja zakładowa) lub zamieszkania (organizacja terenowa). Statutowymi władzami organizacji partyjnych były konferencje oraz komitety partyjne odpowiednich szczebli (wojewódzkie, powiatowe, miejskie, miejsko-gminne, gminne, gromadzkie, dzielnicowe), natomiast na poziomie POP zebrania ogólne i egzekutywy, a w większych organizacjach zakładowych konferencje i komitety zakładowe. Posiadająca status POP zakładowa organizacja partyjna PZPR w Kopalni Węgla Brunatnego „KONIN” (KWB „KONIN”) istniała od 1949 r. do 1990 r. i zrzeszała członków i kandydatów partii zatrudnionych w przedsiębiorstwie. Organizacja powstała w styczniu 1949 r. w wyniku przekształcenia rozwiązanych zakładowych organizacji partyjnych PPR i PPS, natomiast jej likwidacja nastąpiła na skutek samorozwiązania PZPR w styczniu 1990 r. Do połowy 1975 r. organizacja podlegała Komitetowi Powiatowemu PZPR w Koninie, a na wyższym szczeblu KW PZPR w Poznaniu, natomiast od lipca 1975 r. KW PZPR w Koninie. Ponadto z uwagi na rangę i wielkość przedsiębiorstwa i samej organizacji partyjnej znajdowała się w bezpośrednim zainteresowaniu KC PZPR. W marcu 1986 r., po trwających od 1982 r. staraniach, organizacja uzyskała status i uprawnienia organizacji podstawowej (pierwszej instancji). Do statutowych, podstawowych zadań zakładowej organizacji partyjnej PZPR w KWB „KONIN” należało w szczególności: organizowanie działalności wszystkich członków i kandydatów partii oraz pozyskiwanie bezpartyjnych w celu realizowania polityki partii na terenie przedsiębiorstwa, podejmowanie działań zmierzających do podnoszenia socjalistycznej świadomości i wiedzy członków i kandydatów partii oraz bezpartyjnych członków załogi przedsiębiorstwa, przewodzenie w podejmowaniu działań na rzecz wykonania planów i zadań produkcyjnych oraz poprawy wydajności i dyscypliny pracy, wykazywanie troski o poprawę materialnych, socjalnych i kulturalnych warunków pracy i życia członków załogi przedsiębiorstwa, czuwanie nad politycznym i moralnym wychowaniem młodzieży pracującej oraz jej szkoleniem zawodowym, dbanie o właściwy rozwój i pracę samorządu robotniczego, związków zawodowych oraz innych organizacji społecznych działających na terenie przedsiębiorstwa, przyjmowanie do partii nowych członków i kandydatów, zwalczanie antysocjalistycznej ideologii i propagandy oraz nadużyć i marnotrawstwa. Zasadniczym obowiązkiem organizacji zakładowej była polityczna kontrola i wpływanie na pracę administracji przedsiębiorstwa w sprawach dotyczących węzłowych problemów produkcji i ekonomiki przedsiębiorstwa, polityki kadrowej oraz warunków bytu i pracy załogi, co miało być realizowane przez aktywny udział w pracach samorządu robotniczego (pracowniczego). Szczególnie ważną rolę odgrywała prowadzona przez PZPR za pośrednictwem organizacji partyjnych, polityka kadrowa i wpływ na obsadę stanowisk kierowniczych objętych tzw. nomenklaturą. Ponadto, członkowie partii mieli możliwość wpływania nie tylko na życie społeczno-polityczne i gospodarcze przedsiębiorstwa, ale i poprzez swoje uczestnictwo również na pracę organów władzy (Sejm, rady narodowe różnych szczebli), administracji państwowej, gospodarczej, oraz znajdujących się w spektrum szczególnego zainteresowania masowych organizacji społecznych i politycznych. Zakładowa organizacja partyjna PZPR w KWB „KONIN” miała wielostopniową strukturę organizacyjną. W pierwszym okresie istnienia była ona dwustopniowa - w ramach organizacji zakładowej funkcjonowały oddziałowe organizacje partyjne (OOP), których liczba wahała się od kilku do kilkudziesięciu (trzy w 1949 r., trzydzieści dwie w 1963 r.). Pod koniec 1963 r. wprowadzono trzystopniową strukturę organizacyjną, którą tworzyły działające w ramach organizacji zakładowej POP dzielące się na OOP. Początkowo utworzono pięć POP, a w kolejnych latach stopniowo zwiększano ich liczbę do około dziesięciu, powiększeniu uległa również liczba OOP (do pięćdziesięciu w 1980 r.) Pod koniec 1986 r. przywrócono dwustopniową strukturę organizacyjną i zlikwidowano najniższy poziom - OOP. Władzami statutowymi zakładowej organizacji partyjnej PZPR w KWB „KONIN” były: konferencja zakładowa (sprawozdawczo-wyborcza, sprawozdawcza, przedzjazdowa) i komitet zakładowy (KZ), natomiast funkcje kontrolne realizowały zakładowe komisje kontrolne - zakładowa komisja rewizyjna (ZKR) oraz zakładowa komisja kontroli partyjnej (ZKKP), od 1986 r. połączone w zakładową komisję kontrolno-rewizyjną (ZKK-R). Konferencja zakładowa była najwyższą władzą zakładowej organizacji partyjnej PZPR. Konferencję zwoływał KZ PZPR co kilka lat (2-2,5), a od 1986 r. raz na 5 lat. Delegatów na konferencję zakładową wybierały podległe POP (OOP). Na zakładowej konferencji sprawozdawczo-wyborczej omawiano najważniejsze zagadnienia i węzłowe zadania polityczne partii i własnej organizacji partyjnej, rozpatrywano i zatwierdzano sprawozdania ustępujących zakładowych władz partii, wytyczano kierunki działań zakładowej organizacji partyjnej na nową kadencję, w tym przyjmowano programy realizacji uchwał centralnych i nadrzędnych władz partii. Do najważniejszych zadań konferencji należał wybór KZ PZPR, ZKR, delegatów na konferencje nadrzędnych organizacji partyjnych a od 1981 r. także ZKKP oraz pierwszego sekretarza. Pomiędzy konferencjami sprawozdawczo-wyborczymi zwoływano konferencje sprawozdawcze poświęcone analizie i ocenie realizacji uchwał podjętych na konferencjach sprawozdawczo-wyborczych. Natomiast w okresie przed planowanym zjazdem partii zwoływano konferencje przedzjazdowe poświęcone dyskusji nad dokumentami programowymi zjazdu i wyborowi delegatów na zjazd. W okresie między konferencjami całokształtem działalności partii na terenie przedsiębiorstwa kierował KZ PZPR, przy czym w pierwszych kilku latach istnienia nosił on nazwę Komitet Fabryczny, natomiast od przyznania w 1986 r. zakładowej organizacji partyjnej PZPR w KWB „KONIN” statusu instancji podstawowej nosił nazwę Komitet Kopalniany. Członkowie komitetu spotykali się na posiedzeniach plenarnych (plenum) kilka razy w roku, ale przynajmniej raz na trzy miesiące. Do komitetu należało zapewnianie realizacji polityki partii, wykonanie uchwał władz i organów partyjnych, właściwe wykorzystanie kadr partyjnych, kierowanie ideologicznym i politycznym kształceniem członków partii, wpływanie na pracę administracji przedsiębiorstwa w sprawach dotyczących ekonomiki, produkcji, polityki kadrowej oraz warunków pracy i bytu zatrudnionych. Na posiedzeniach plenarnych komitet wyłaniał egzekutywę, do 1981 r. wybierał ZKKP oraz pierwszego sekretarza. Egzekutywa kierowała polityką zakładowej organizacji partyjnej w okresie pomiędzy posiedzeniami plenarnymi komitetu, na zwoływanych co kilka tygodni posiedzeniach. Do jej zadań należało zapewnienie realizacji uchwał nadrzędnych i własnych władz partii, określenie kompetencji i zakresu obowiązków sekretarzy, kontrola ich pracy oraz podejmowanie wszelkiego rodzaju decyzji dotyczących aparatu partyjnego i obsady stanowisk podlegających wymogowi akceptacji przez zakładową organizację PZPR. W skład egzekutywy wchodził pierwszy sekretarz i pozostali sekretarze (zwykle ds. organizacyjnych, ds. ideologicznych) tworzący ścisłe kierownictwo organizacji - sekretariat. Pierwszy sekretarz organizował i kierował pracą egzekutywy. Zakładowa organizacja partyjna powoływała organy kontrolne - ZKR i ZKKP. Komisja rewizyjna wybierana była na konferencji zakładowej, a jej głównymi zadaniami były: kontrola działalności finansowo-gospodarczej organizacji, trybu załatwiania spraw przez aparat partyjny, terminowości opłacania składek partyjnych oraz ich zgodności z obowiązującą taryfą, kontrola stopnia realizacji skarg i wniosków przez organizację i aparat partyjny. Komisja kontroli partyjnej wybierana była początkowo na plenum komitetu, a od 1981 r. jej skład ustalała konferencja zakładowa. W zakres działania komisji wchodziła kontrola przestrzegania zasad statutowych przez członków partii. Komisja wydawała orzeczenia zwalniające z odpowiedzialności lub nakładające przewidziane statutem kary partyjne. Od 1986 r. komisje rewizyjne i komisje kontroli partyjnej połączono na wszystkich szczeblach w komisje kontrolno-rewizyjne. Nowoutworzona ZKK-R PZPR wybierana była przez zakładową konferencję sprawozdawczo-wyborczą. W jej kompetencjach połączono zakresy działań dwóch zniesionych komisji. Komisje powoływały ze swojego grona prezydia, na których czele stali przewodniczący oraz w razie potrzeby zespoły (komisje) robocze, np. do przeprowadzenia kontroli, zespoły orzekające. KZ PZPR powoływał komisje i zespoły problemowe, których głównym zadaniem było analizowanie realizacji uchwał partii, opracowywanie wniosków i przedkładanie ich zakładowym władzom PZPR. W skład komisji powoływani byli członkowie komitetu, a także osoby spoza składu, m.in. delegaci na konferencje partyjne, aktyw partyjny. Komisje powoływane były dla realizacji powyższych działań w kluczowych dziedzinach zainteresowania zakładowej organizacji partyjnej, z reguły były to komisje do spraw: organizacyjnych (wewnątrzpartyjnych), ekonomicznych, ideologicznych, skarg, i wniosków, młodzieży. W celu realizacji programu i uchwał władz partii w zakresie kształcenia ideologicznego zakładowa organizacja partyjna powoływała Zakładowy Ośrodek Pracy Ideowo-Wychowawczej, którego podstawowym zadaniem było organizowania szkoleń i innych form kształcenia politycznego dla członków partii i bezpartyjnych, w tym dla zakładowego aktywu partyjnego, społecznego i gospodarczego. Na szczeblu POP i OOP najwyższą władzą były ogólne zebrania wszystkich członków i kandydatów partii, na których wybierano egzekutywy oraz sekretarzy, w tym pierwszych sekretarzy POP/OOP, a w przypadku mniej licznych organizacji (do piętnastu członków) tylko sekretarzy. Podstawowym zadaniem POP/OOP było zajmowanie stanowiska w ważnych sprawach politycznych, społecznych i gospodarczych ich środowiska działania (zakładu, wydziału, oddziału), m.in. dotyczących gospodarności, efektywności i jakości pracy, warunków bytowych załogi, polityki kadrowej. Częścią organiczną OOP były grupy partyjne stanowiące najniższe ogniwo organizacyjne zakładowej organizacji partyjnej, tworzone z reguły w najmniejszych jednostkach produkcyjnych i organizacyjnych przedsiębiorstwa (np. oddział, brygada, zmiana). Zadaniem grup było upowszechnianie uchwał własnych i nadrzędnych organizacji partyjnych, prowadzenie działalności agitacyjnej i informacyjnej, mobilizacja załogi do realizacji i przekraczania planów produkcyjnych, oddziaływanie na organizacje masowe, dążenie do wzrostu liczebności szeregów partyjnych.

Opracowanie zatwierdzone przez Komisję Metodyczną w dniu 24.11.2016 r. Inwentarz książkowy, oprac. Z.Marek, Konin 2016.