Konsystorz Prowincji Pomorskiej w Szczecinie

Sygnatura
65/36/0
Liczba serii
1042
Liczba skanów
1125

Zawartość:

1.SPRAWY OGÓLNE (GENERALIA) 1556-1939; 851 j.a. 1.1. Prawa ogólne - rozporządzenia królewski i kościelne 1569-1809; 66 j.a. - rozporządzenia kościelne i konsystorza, edykty i reskrypty, rozporządzenia dotyczące spraw gospodarczych. 1.2. Ustrój konsystorza, budżet, dochody kościelne 1569-1810; 71 j.a. - statut i organizacja, mianowania superintendentów, radców konsystorza, ich zarobki, podróże służbowe supeintendentów, przeniesienie konsystorza ze Stargardu (Stargard i/P.) do Szczecina. 1.3. Niższe urzędy kościelne, egzaminy teologiczne, powoływanie proboszczów i parafii 1598-1876; 59 j.a. - spisy duchownych, spisy pastorów i kościołów Pomorza Przedniego, wybory proboszczów, koszty wizytacji, ustanowienia parafii we wsiach kolonizacyjnych, podania o zezwolenia na prowadzenia opieki duszpasterskiej, komisje egzaminacyjne, egzaminy teologiczne kandydatów na kaznodziejów. 1.4. Inne wyznania 1669-1850; 16 j.a. - dysydenci i katolicy w Polsce, stosunki między Kościołem luterańskim a gminą francuskiego Kościoła reformowanego, Bracia Czescy, przechodzenie Żydów, kalwinów i katolików na wyznanie luterańskie, msze katolickie w luterańskich kościołach, księża katoliccy wobec rejencji i konsystorza, edykty dotyczące mennonitów. 1.5. Nadzór kościelny, synody generalne, wizytacje kościołów i szkół, spisy majątków kościelnych 1556-1865; 73 j.a. - wizytacje parafii i fundacji, protokoły synodów generalnych, kontrole matrykuł kościelnych, zarządzenia dotyczące prawidłowego prowadzenia ksiąg metrykalnych, opinie o proboszczach i innych urzędnikach parafialnych. 1.6. Duszpasterstwo 1566-1876; 143 j.a. - agendy kościelne, zarządzenia w sprawie wprowadzenia nowych modlitw, dni świątecznych, pieśni kościelnych, regulacje dotyczące terminów chrztu, ślubów i pochówków w kościołach. 1.7. Szkolnictwo i wychowanie 1699-1914; 153 j.a. - zarządzenia szkolne, powołanie seminarium teologicznego, lista stypendystów na uniwersytetach, studium luterańskie we Frankfurcie nad Odrą, uposażenia nauczycieli, wakaty etatów nauczycielskich, budowa szkół, szkoły dla dzieci żołnierzy, szkoły żydowskie. 1.8. Opieka społeczna 1714-1876; 22 j.a. - zakłady opieki społecznej, odprowadzanie kar pieniężnych do kasy opieki społecznej, opieka nad wdowami i dziećmi pastorów. 1.9. Sprawy prawno-gospodarcze instytucji kościelnych 1565-1859; 106 j.a. - zwolnienie od ceł, akcyz i kwaterunku, hodowla jedwabników, zakłady jedwabnicze, ubezpieczenia przeciwpożarowe, zarządzenia w sprawach cenzury druków kościelnych. 1.10. Prawa i obowiązki duchownych 1590-1845; 64 j.a. - matrykuła kościelna i sprawozdania z wizytacji, awanse kandydatów na duchownych, zobowiązania pastorów wobec spadkobierców, deputaty i należności dla proboszczów, przenoszenie praw patronatu na gminy, dostawy parafii na rzecz wojsk francuskich. 1.11. Dobra kościelne i ich zarządzanie 1735-1939; 85 j.a. - zarządzanie, budowa budynków kościelnych i ich remonty, dobra parafialne na Pomorzu Przednim i Tylnym, fundacje. 2. SYNODY (SYNODALIA) 1611-1846; 889 j.a. - są tu usystematyzowane alfabetycznie nazwy miast pomorskich, w których znajdowały się siedziby synodów. Znajdujące się tu materiały to wizytacje, informacje o dobrach kościelnych, oceny pastorów i personelu parafialnego. Jest ich 31 i są to synody w miejscowości: Anklam, Bahn (Banie), Belgrad (Białogard), Bublitz (Bobolice), Daber (Dobra Nowogardzka), Demmin, Freienwalde (Chociwel), Gartz a/O., Gollnow (Goleniów), Greifenberg (Gryfice), Greifenhagen (Gryfino), Greifswald, Gülzow (Golczewo), Jakobshagen (Dobrzany), Cammin i/P. (Kamień), Kolbatz (Kołbacz), Labes (Łobez), Massow (Maszewo), Naugard (Nowogard), Pasewalk, Penkun, Pyritz (Pyrzyce), Regenwalde (Resko), Stargard i/P. (Stargard), Stettin (Szczecin), Treptow an der Rega (Trzebiatów), Treptow an der Tollense (Altentreptow), Ückermünde, Usedom, Werben (Wierzbno), Wollin (Wolin). 3. PARAFIE I KOŚCIOŁY FILIALNE 1531-1931; 7301 j.a. - jest tu usystematyzowanych alfabetycznie 974 miejscowości, w których znajdowały się siedziby poszczególnych parafii. Są tu materiały dotyczące organizacji parafii, ich wizytacje, kościołów, fundacji, przytułków, szpitali, szkolnictwa. 4. SPRAWY SĄDOWE 1527-1881; 4400 j.a. - są tu usystematyzowane alfabetycznie wg nazwisk lub miejscowości akta spraw sądowych. Sprawy dotyczą najczęściej sporów między pastorem kierującym parafią a patronem, między pastorem a kościelnym, między pastorem, przejmującym parafię, a wdową po jego poprzedniku. Chodziło tu najczęściej o wynagrodzenie pieniężne i mieszkanie. Sprawy dotyczą też sporów o prawo patronatu między członkami rodziny szlacheckiej posiadającej daną parafię. Wynikały one najczęściej z braku wspólnej zgody na kandydata na stanowisko proboszcza czy tzw. spór ławkowy w kościele. Również dokumentowane są spory między miastem a gminą wiejską o granice, jak też sprawy o zaległe podatki.

Dzieje twórcy:

W 1534 r. na sejmie w Trzebiatowie książęta pomorscy postanowili przyjąć za religię panującą luteranizm. Ordynacja kościelna (Kirchenordnung) z 1535 r. stała się podstawą do stworzenia na Pomorzu nowej organizacji Kościoła ewangelickiego. Ordynacja ta została uzupełniona tzw. agendą kościelną (Kirchenagende) z 1542 r. i dodatkowymi rozporządzeniami z lat 1556, 1569 i 1591. Głową nowego Kościoła był panujący. Kraj podzielono na trzy superintendentury (w Szczecinie, Słupsku i Wołogoszczy). Na przełomie XVI i XVII w. superintendentury powstały jeszcze w kilku innych miastach pomorskich. Organem ustawodawczym były coroczne synody. W 1545 r., na synodzie w Szczecinie postanowiono utworzyć konsystorze (Konsistoria) jako kolegia dla spraw szkolnictwa i sądownictwa kościelnego. Na ich siedziby wytypowano Greifswald i Szczecin. W XVIII w. utworzono również konsystorz w Koszalinie. Po upadku księstwa pomorskiego władze szwedzkie na uzyskanym terytorium mocno ingerowały w sprawy religii, chcąc dostosować miejscową organizację Kościoła do ortodoksyjnych wzorów szwedzkiego Kościoła luterańskiego. Natomiast w części brandenbursko-pruskiej kalwińska dynastia Hohenzollernów skupiła się na administracyjnej kontroli Kościoła. Po przejęciu Szczecina przez Prusy, w mieście umieszczono w 1738 r. przeniesioną ze Stargardu, siedzibę kościelnych i szkolnych władz administracyjnych: generalnego superintendenta i konsystorza egzaminującego i zatwierdzającego kandydatów na pastorów i nauczycieli. Ten ostatni był również sądem w sprawach kościelnych i małżeńskich. W skład konsystorza wchodził prezes rejencji jako jego dyrektor, dwóch świeckich i trzech duchownych radców, w tym generalny superintendent. W 1808 r. kierownictwo sprawami religijnymi zostało przekazane nowo utworzonej Rejencji w Stargardzie. Rozporządzeniem z dnia 30 IV 1815 r., dla każdej prowincji utworzono odrębne konsystorze, działające pod zarządem nadprezydenta prowincji. Konsystorzowi podlegało, oprócz wewnętrznych spraw kościelnych, szkolnictwo podstawowe i średnie. Rozporządzeniem z 23 X 1817 r. z konsystorza wydzielono administrację szkolną, pozostawiając tylko sprawy wyznaniowe. Niemniej wpływ konsystorza na programy szkolne utrzymał się nadal, bowiem gimnazja i seminaria nauczycielskie pozostawały pod nadzorem radców konsystorza. W 1845 r. nadprezydenci prowincji przestali być z urzędu przewodniczącymi konsystorza, jednak na to stanowisko powoływano z reguły osobę świecką. W skład konsystorza oprócz przewodniczącego wchodzili: supeintendent i siedmiu członków świeckich i duchownych. W marcu 1872 r. rozgraniczono ostatecznie kompetencje państwa i konsystorza w kwestiach szkolnictwa. Konsystorz w strukturze kościelnej stał się organem koordynującym działalność z jednej strony struktur Generalnego Superintendenta, Superintendenta i proboszcza (Pfarrer), z drugiej zaś organów kolegialnych: Synodu Prowincjonalnego (Provinzialsynode), Synodu Powiatowego (Kreissynode) i Gminnej Rady Kościelnej (Gemeinde Kirchenrat). Od 1877 r. konsystorz podlegał władzy nadrzędnej w postaci powołanej w 1850 r. Wyższej Ewangelickiej Rady Kościelnej (Evangelischer Oberkirchenrat) w Berlinie. W okresie nazistowskim nastąpiła zmiana ustroju kościoła protestanckiego, połączona z poważnym ograniczeniem władzy konsystorzy. Na podstawie konstytucji kościelnej (Kirchenverfassung) z 11 VII 1933 r. w poszczególnych prowincjach powstały Kościoły krajowe (Landeskirche) zależne od biskupa Rzeszy (Reichsbischof) mianowanego na wniosek ministra spraw wewnętrznych. Najwyższą władzą ustawodawczą był Synod Narodowy (Nationalsynode), a administracyjną Kancelaria Niemieckiego Ewangelickiego Kościoła (Kirchenkanzlei der Deutschen Evangelischen Kirche). Struktury te przetrwały bez większych zmian do 1945 r. W 1881 r. na synodzie prowincjonalnym w Greifswaldzie, na wniosek ówczesnego dyrektora AP w Szczecinie, dr. Gottfrieda von Bülowa, postanowiono deponować w archiwum akta kościelne (superintendenta, parafialne i konsystorza), niepotrzebne do bieżącej administracji. Pierwszy dopływ akt Konsystorza Szczecińskiego do AP w Szczecinie nastąpił w 1891 r., a następny w 1901 r. W latach 1936–1937 scalono akcesy i zespół uporządkowano. W okresie wojny, w marcu, czerwcu i listopadzie 1943 r., akta konsystorza ewakuowano do zamku hr. Schlieffena w Sulechówku, w powiecie sławieńskim. Po zakończeniu II wojny światowej archiwalia te powróciły do Archiwum Państwowego w Szczecinie.

Daty skrajne:

[1527-1543] 1556-1939

Klasyfikacja:

Nazwa twórcy:

Daty:

1527-1543, 1556-1939.

Nazwa dawna:

Konsystorz Szczeciński

Nazwa obcojęzyczna:

Konsistorium der Provinz Pommern in Stettin

Języki:

Dostępność:

Ogółem jednostek archiwalnych:

13441

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

13441

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

226.0

Ogółem opracowanych metrów bieżących

226.0

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak

W Landesarchiv w Greifswaldzie, Rep. 33, Konsistorium Stettin, 70 j.a., 0,8 m.b., z lat 1590–1816. Decyzją Komisji Metodycznej z dnia 17.12.2013 r. nastąpiła zmiana nazwy zespołu