Zespół
Zawartość:
1. Biały Bór (Baldenburg) 1843-1938; sygn. 1-4; 4 j.a. - sprawy kasowe, dochody i wydatki, statut, protokoły posiedzeń władz gminy, korespondencja. 2. Bobolice (Bublitz) 1893-1938; sygn. 5-7; 3 j.a. - protokoły posiedzeń władz gminy, sprawy finansowe, pomoc socjalna. 3. Człuchów (Schlochau) 1856-1938; sygn. 8-53a(sygn. 53a); 47 j.a. - zarządzenia, korespondencja z władzami, budżet, posiedzenia rady gminy, protokoły z posiedzeń, akcja socjalna, sprawy podatkowe, finanse, księgi kasowe, pochówki, organizacja kobiet żydowskich, związek pruskich gmin żydowskich, żydowski związek harcerski, budowa synagogi, rytualna rzeźnia, opieka nad ubogimi i chorymi, propaganda syjonistyczna. 4. Debrzno (Preussisch Friedland) XIX/XX w.; sygn. 54; 1 j.a. - budowa synagogi, cmentarz. 5. Kalisz Pomorski (Kallies) 1856-1898; sygn. 55-56; 2 j.a. - księgi kasowe. 6. Kołobrzeg (Kolberg) 1803-1806; sygn. 57; 1 j.a. - akta personalne Seliga Hirsch. 7. Koszalin (Köslin) 1801-1894; sygn. 58-78; 21 j.a. - dokumenty hipoteczne, korespondencja z władzami, budowa synagogi, łaźnia rytualna, spory, procesy, wybory władz gminy, budżety, stara synagoga. 8. Stargard Szczeciński (Stargard i/P.) 1870-1873; sygn. 79-85; 7 j.a. - statuty, protokoły posiedzeń władz gminy, opieka nad chorymi, księga kasowa towarzystwa pogrzebowego, listy składek. 9. Szczecin (Stettin) 1919-1930; sygn. 86-94; 9 j.a. - wypisy z protokołów posiedzeń władz gminy, projekty budżetów, listy członków. 10. Świnoujście (Swinemünde) 1847-1936; sygn. 95-132; 38 j.a. - księgi kasowe, odezwy, statut, budżety gminy, korespondencja z władzami, finanse, przepisy dotyczące uboju rytualnego, budowa synagogi, wykazy zmarłych, sprawy sądowe, pomoc socjalna, święta, organizacja kobiet żydowskich. 11. Wolin (Wollin) 1875-1935; sygn. 133-137; 5 j.a. - założenie gminy, wykazy członków, księgi kasowe, budżety. 12. Złotów (Flatow) 1833-1938; sygn. 138-147; 10 j.a. - zarządzenia, statuty, protokoły posiedzeń władz gminy, cmentarz, towarzystwo opiekujące się chorymi, korespondencja.
Dzieje twórcy:
Pierwsze wzmianki o Żydach, osiedlających się na Pomorzu, pochodzą z XIII w., chociaż jako wędrowni kupcy pojawili się oni na ziemiach pomorskich wcześniej. W 1261 r. książę Barnim I nadał Żydom mieszkającym w Szczecinie takie same prawa, jakie mieli oni w Magdeburgu. Przywilej ten był następnie potwierdzany przez książąt: Ottona I w 1308 r. oraz Kazimierza IV i Świętobora III w 1371 r. Z drugiej strony przedstawicielom ludności żydowskiej utrudniano na Pomorzu nabywanie nieruchomości oraz nie zezwalano na pełnienie funkcji urzędniczych. Mimo to w ciągu XIII i XIV w. Żydzi stopniowo osiedlali się, na podstawie osobnych zezwoleń, w pomorskich miastach. Od XV w. zaczęto nakazywać Żydom pobyt w określonych dzielnicach pomorskich miast. W 1481 r. Bogusław X, pragnąc ograniczyć napływ ludności żydowskiej, nakazał, aby przebywała ona w kilku wybranych ośrodkach i to najwyżej przez okres paru lat. Z tego czasu zachowały się wzmianki o prześladowaniach Żydów. Utrudnienia stawiane przez władze zahamowały w XVI i pierwszej połowie XVII w. wzrost liczebny ludności żydowskiej. Lepsze dla nich czasy pojawiły się dopiero w drugiej połowie XVII w., kiedy spustoszone przez wojnę trzydziestoletnią Pomorze, wymagało wzmocnienia demograficznego. Zniesiono wówczas wiele utrudnień krępujących napływ Żydów, a od 1695 r. zezwolono im na w miarę swobodne prowadzenie handlu. Edykt z 1721 r. zakazał im zamieszkiwania w miastach twierdzach (np. Szczecin, Kołobrzeg). W 1777 r. Fryderyk II wprowadził dla Żydów specjalne koncesje, pozwalające wyłącznie wybranym na osiedlanie się w państwie (w tym także na Pomorzu). Dopiero w 1812 r. Fryderyk Wilhelm III wydał edykt emancypacyjny zezwalający Żydom na osiedlanie się w miastach bez względu na status twierdzy. Dało to m.in. początek (od 1816 r.) gminie żydowskiej w Szczecinie. Na mocy edyktu z 1847 r. ostatecznie zrównano w Prusach prawa wyznawców judaizmu z chrześcijanami. Od tej pory liczba ludności żydowskiej, zorganizowanej w miastach pomorskich w gminy, zaczęła stopniowo wzrastać. Jej w miarę spokojny byt przerwały czasy nazistowskie. Kumulacja prześladowań doprowadziła do wydarzeń tzw. nocy kryształowej (10 X 1938 r.), podczas której spłonęła większość pomorskich synagog. Po tych wypadkach rozpoczął się proces rozwiązywania gmin żydowskich w miastach pomorskich, połączony zwłaszcza po 1939 r. z fizyczną likwidacją ich członków.
Daty skrajne:
1801-1938
Klasyfikacja:
Nazwa twórcy:
Gmina żydowska w Białym Borze (Synagogengemeinde Baldenburg); Gmina żydowska w Bobolicach (Synagogengemeinde Bublitz); Gmina żydowska w Człuchowie (Synagogengemeinde Schlochau); Gmina żydowska w Debrznie (Synagogengemeinde Preußisch Friedland); Gmina żydowska w Kaliszu Pomorskim (Synagogengemeinde Kallies); Gmina żydowska w Kołobrzegu (Synagogengemeinde Kolberg); Gmina żydowska w Koszalinie (Synagogengemeinde Köslin); Gmina żydowska w Stargardzie Szczecińskim (Synagogengemeinde Stargard); Gmina żydowska w Świnoujściu (Synagogengemeinde Swinemünde); Gmina żydowska w Szczecinie (Synagogengemeinde Stettin); Gmina żydowska w Wolinie (Synagogengemeinde Wollin); Gmina żydowska w Złotowie (Synagogengemeinde Flatow)
Daty:
1801-1938.
Nazwa dawna:
Gminy żydowskie Pomorza Zachodniego w: Białym Borze, Bobolicach, Człuchowie, Debrznie, Kaliszu Pomorskim, Kołobrzegu, Koszalinie, Stargardzie Szczecińskim, Szczecinie, Świnoujściu, Wolinie, Złotowie
Nazwa obcojęzyczna:
Synagogengemeinde
Języki:
Dostępność:
Ogółem jednostek archiwalnych:
148
Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:
148
Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:
0
Ogółem metrów bieżących
2.0
Ogółem opracowanych metrów bieżących
1.5
Ogółem metrów bieżących bez ewidencji
0.0
Ogółem jednostek archiwalnych:
0
Ogółem plików :
0
Ogółem rozmiar (w MB):
0.0
Ogółem dokumentów
0
Ogółem spraw
0
Ogółem klas
0
Ogółem jednostek archiwalnych:
0.0
Ogółem metrów bieżących:
0.0
Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:
Nazwa | Inwentarz skarbowy | Uwagi |
---|---|---|
inwentarz książkowy zatwierdzony | Tak |
Decyzja KM z 17.12.2014 r. nastąpiła zmiana nazwy zespołu.