Akta miasta Stargard Szczeciński

Sygnatura
65/218/0
Liczba serii
159
Liczba skanów
0

Zawartość:

1. Administracja ogólna 1663-1940; 88 j.a. - podróże monarchów i rodziny królewskiej, sprawy lenne i hołdownicze, edykty i rozporządzenia, sejmiki powiatowe, kontakty z władzami prowincjonalnymi. 2. Administracja miejska 1630-1940; 638 j.a. - ordynacje miejskie, projekty uchwał, deputacje i komisje miejskie, urzędnicy miejscy w tym i burmistrzowie, sprawozdania magistratu, zebrania rajców, archiwum, biblioteka, sprawozdania do władz zwierzchnich, zarządzenia policyjne, urzędnicy policyjni, kontrola zebrań, strajki, ruch robotniczy, cenzura prasy, kontrola księgarń, nadzór nad drogami i mostami, kontrola miar i wag, udzielanie koncesji. 3. Komunikacja 1818-1937; 18 j.a. - bezpieczeństwo na drogach, linie kolejowe i tramwajowe. 4. Ubezpieczenia 1742-1936; 32 j.a. - działalność towarzystwa ubezpieczeniowego, ubezpieczenia robotników, budynków szpitalnych, kontrola opłat. 5. Sprawy przeciwpożarowe 1743-1907; 90 j.a. - sprzęt i instrukcje przeciwpożarowe, ochotnicza straż pożarna, katastry ogniowe, ubezpieczenia od pożarów, kasa ogniowa, wypłaty odszkodowań. 6. Ruch ludności 1753-1909; 32 j.a. - sprawy meldunkowe, emigracje do Polski, Grecji, Turcji i Rosji, wydawanie paszportów, zezwolenia na przyjazdy i wyjazdy, uciekinierzy z Polski, osadnictwo we wsiach należących do miasta. 7. Związki, stowarzyszenia 1809-1935; 61 j.a. - związek artystów, teatry lalkowe, towarzystwo biblijne, stowarzyszenia rzemieślnicze i kupieckie, kluby sportowe. 8. Gmina żydowska 1755-1893; 17 j.a. - wybory do władz gminy, tabele urodzeń, ślubów i zgonów, statuty, obywatelstwo dla członków rodzin żydowskich. 9. Statystyka 1722-1935; 63 j.a. - tabele i sprawozdania statystyczne, spisy ludności, zwierząt hodowlanych, drzew owo-cowych, sprawozdania dotyczące powierzchni gruntów ornych, właściciele gospodarstw rolnych, urodziny, małżeństwa i zgony. 10. Loterie 1818-1897; 3 j.a. - organizacja loterii na jarmarkach i dochody z nich płynące. 11. Zegary miejskie 1774-1899; 4 j.a. - naprawy, bieżąca konserwacja. 12. Mieszczaństwo 1811-1927; 51 j.a. - Urząd Stanu Cywilnego, ochrona obywateli, gwardia mieszczańska, nabywanie praw obywatelskich. 13. Sądownictwo 1628-1937; 134 j.a. - wybory sędziów i ławników, procesy, apelacje, sąd wojenny, więzienia i domy po-prawcze, procesy prowadzone przez miasto i przeciwko miastu, sprawy sporne między mieszkańcami miasta. 14. Finanse 1502-1940; 4057 j.a. - wykazy podatników, budżet miejski i jego kontrola, dochody i wydatki miejskie, korespondencja finansowa, kary pieniężne, miejska kasa oszczędnościowa, opłaty stemplowe, skarbowe i sądowe, pożyczki i długi, finansowanie budownictwa miejskiego, kataster miejski, kasa rolna, leśna i ogniowa, rachunkowość dotycząca gospodarki łąkami, dochody z rzemiosła, koszty separacji gruntów miejskich, kontrybucje wojenne i podatki na wojsko, kasa ubogich, rachunki kościelne, szkolne i szpitalne, podatki od nieruchomości, dzierżawy gruntów we wsiach miejskich, dzierżawy gruntów kościelnych i szkolnych, wykazy właścicieli, dzierżawa placów miejskich. 15. Rolnictwo 1687-1939; 76 j.a. - kultury rolne, łąki, pastwiska, sadownictwo, wsie miejskie, zagospodarowywanie nieużytków, pomoc finansowa dla rolnictwa, wydobycie toru, hipoteka. 16. Leśnictwo, myślistwo, rybołówstwo 1698-1936; 186 j.a. - zarządzenia, deputaty i kultury leśne, koncesje na polowania, dzierżawy terenów łowieckich, spory o rybołówstwo. 17. Granice miejskie 1667-1932; 172 j.a. - separacje i uwłaszczenia, regulacje granic, podział łąk i pastwisk, pomiary gruntów, dzierżawy parcel, opłaty za dzierżawy. 18. Drogi, mosty, oczyszczanie rowów 1834-1932; 34 j.a. - budowa i naprawy dróg i mostów, kanalizacja. 19. Pożyczki i dług 1620-1932; 46 j.a. - podatki od nieruchomości, pożyczki na zalesianie, spory i procesy o długi. 20. Sprzedaż domów, zakłady użyteczności publicznej 1756-1924; 131 j.a. - protokoły posiedzeń, sprawozdania, spory z miastem, sprawy podatkowe, gazownia, oświetlenie ulic, układanie rurociągów, elektrownia, wodociągi, kanalizacja, konserwacja pomp, budowa łaźni i pralni, rzeźnia miejska. 21. Rzemiosło i przemysł 1589-1940; 425 j.a. - spisy rzemieślników, kasy rzemieślnicze, szkolenie uczniów, reorganizacja cechów, statuty cechowe, apteki, cechy: fryzjerów, piekarzy, bednarzy, browarników, gorzelników, introligatorów, drukarzy, szczotkarzy, dekarzy, tokarzy, farbiarzy, rzeźników, przędzalników, garbarzy, ogrodników, krawców, szklarzy, złotników, kapeluszników, blacharzy, koszykarzy, kuśnierzy, tkaczy, cieśli, murarzy, malarzy, kołodziei, rymarzy, siodlarzy, ślusarzy, rusznikarzy, modystek, garncarzy, stolarzy i zegarmistrzów, manufaktury i fabryki, sprawozdawczość, finanse, maszyny parowe, zakłady chemiczne, fabryka mydła, cykorii, zakłady naprawcze taboru kolejowego, ubezpieczenia robotników, kasy chorych, młyny, cegielnie, tartaki, kieraty, olejarnie, wiatraki. 22. Handel 1682-1933; 66 j.a. - ustalanie cen, wyszynk piwa i wódki, ceny piwa, handel artykułami spożywczymi, mięsem, targi bydła, stragany, handel płótnem, sprzedaż lodów. 23. Budowa dróg publicznych i mostów 1723-1907; 95 j.a. - remonty starych i budowa nowych dróg i mostów, sprawy nawierzchni, spory. 24. Regulacja rzek 1657-1891; 25 j.a. - regulacja i utrzymanie brzegów Iny (Ihna), żegluga na Inie, oczyszczanie rowów. 25. Budownictwo 1649-1932; 258 j.a. - budowa i remonty ratusza, budynek urzędu celnego, domy mieszkalne, naprawy i konserwacja kościołów, bram i murów miejskich, łaźnia miejska, naprawy młynów, budowa plebani przy kościele św. Jana, wyburzenie kościoła św. Augustyna, rozebranie kaplicy św. Jerzego, naprawy kościoła NMP, budowa i remonty szkół miejskich, sal gimnastycznych i domów dla nauczycieli, remont budynku kolegium Gröninga. 26. Szkolnictwo 1719-1934; 850 j.a. - akta komisji szkolnych, podział kompetencji między magistratem a deputacją szkolną, zarządzenia i przepisy, nominacje nauczycieli, podręczniki szkolne, programy nauczania, szkoła realna i wyższa, egzaminy, programy, nauczyciele, szkoły zawodowe, dokształcające dla rzemieślników, wyniki nauczania, posiedzenia rad pedagogicznych, zatrudnianie nauczycieli, pomoce dydaktyczne, stypendia, szkoła kupiecka, szkoła dokształcająca dla dziewcząt, kolegium Gröninga, materiały do historii szkolnictwa w Stargardzie, szkoła żydowska, szkoły prywatne i specjalne, wydawanie zezwoleń na prowadzenie szkół osobom prywatnym, szkoła dla dzieci głuchoniemych, administracja szkolna, pensje nauczycieli, kasy szkolne, kontrole finansowe, towarzystwa szkolne, pomoce naukowe i zapomogi, emerytury dla nauczycieli, szkoły wiejskie i ich sprawy finansowe. 27. Kościoły 1584-1936; 549 j.a. - przepisy i zarządzenia w sprawach finansowych, komisja kościelna, wizytacje kościołów, sprzedaż i dzierżawy dóbr kościelnych, muzyka i uroczystości kościelne, ubezpieczenia kościołów, sprawy sporne. 28. Opieka społeczna 1636-1937; 352 j.a. - przepisy i rozporządzenia, zapomogi, kontrola finansowa, fundacje i zapisy dobroczynne, darowizny, zarząd nad zakładami dla ubogich, kontrola sierocińców, rozdział żywności, opieka nad wdowami, szpitale, stypendia dla studentów. 29. Militaria 1688-1931; 515 j.a. - rejestry kwater, ujeżdżalnia, remont zbrojowni, strzelnice, pobyt wojsk francuskich, kontrybucje, magazyny żywności, pomoc lekarska, ranni żołnierze, szkoły wojskowe, budowa koszar, mobilizacja, wojna francusko–pruska, budowa fortyfikacji, rekwizycje dokonane przez wojska francuskie, żywność i umundurowanie dla oddziałów pruskich, szkody poniesione przez miasto w czasie wojny siedmioletniej i wojen napoleońskich, ćwiczenia obrony krajowej, manewry jesienne i wiosenne, szpitale polowe, obozy jenieckie, zapomogi wojenne, pomoc dla inwalidów wojennych oraz ich rodzin, sieroty, zaopatrzenie w żywność w czasie I wojny światowej, przygotowywanie młodzieży do wojska. 30. Dodatek (suplement z 1980 r.) 1500-1940; 756 j.a. - rodzina królewska, paszporty, wizy, prawa i obowiązki mieszczan, dzierżawy i sprzedaż gruntów, procesy, podział ziem gminnych, regulacja granic, wybory radnych, zatrudnianie urzędników, odznaczenia i gratyfikacje, podatki, cła, długi miejskie, sprawy wojskowe, zaopatrzenie i zakwaterowanie wojska, towarzystwo przeciwpożarowe, kasa chorych, szpitale, budowa dróg, mostów i kolei, lasy i pobór drewna, torf, cegielnie, handel, miary i wagi, młynarstwo, transport miejski, regulacja Iny, cmentarze, kościoły, zegary miejskie, szkoły, administracja majątkiem miejskim, fundacje, rzemiosło, teatry. 31. Fundacja Gröninga (Suplement) 1619-1907; 163 j.a. - rozporządzenia, statut, sprawy kuratorów, utrzymanie szkoły, sty-pendia, sprawy profesorów, wybór rektora, spory wewnątrz fundacji, z magistratem, w dobrach fundacji, testamenty, rachunki, korespondencja. Akcesja nr 4103/2018; 1 j.a.; 1815; akta miasta Stargard.

Dzieje twórcy:

Początki Stargardu sięgają drugiej połowy X w., kiedy to w miejscu przeprawy przez Inę wybudowano strzegący jej silny gród. Z biegiem czasu powstało tu rzemieślnicze podgrodzie (XI–XII w.). W 1124 r. ludność osady została ochrzczona przez biskupa Ottona z Bambergu. Od 1185 r. stargardzki ośrodek występował już jako centrum wydzielonej jednostki terytorialnej (Provincia Starogardensis). Formalnej lokacji dokonał w 1253 r. książę Barnim I, nadając miastu prawo magdeburskie i znaczne uprawnienia ekonomiczne, w tym nawet możliwość uprawiania handlu morskiego (żegluga na Inie i port w Inoujściu). W 1278 r. na czele miasta stał sołtys wraz z ośmioosobową ławą miejską oraz dwunastu rajców, którzy większe uprawnienia zdobyli dopiero w XIV w. Rozwój wymiany towarowej i udział w handlu morskim na Bałtyku zadecydowały (obok czynników politycznych) o nadaniu Stargardowi w 1292 r. prawa lubeckiego, bardziej dogodnego dla kupców. Włączenie się miasta w wymianę bałtycką, a szczególnie kontakty ze Skandynawią spowodowały znaczny rozwój miejscowości. Zamożność mieszkańców przejawiała się nie tylko w okazałych budowlach sakralnych i obronnych, ale także w rozległych posiadłościach ziemskich. W ciągu XIV w. w Stargardzie wykształcił się ostatecznie samorząd miejski. Na czele ośrodka stało wtedy trzech burmistrzów oraz dwudziestojednoosobowa rada. W ciągu roku właściwy zarząd sprawowało dwóch burmistrzów oraz 2/3 członków rady, czyli dwunastu rajców i dwóch szafarzy (rada urzędująca). Jednocześnie każdego roku 1/3 członków rady podlegała wymianie, a poszczególni rajcy rekrutowali się wyłącznie spośród członków gildii kupieckich. Pozycja gospodarcza Stargardu stała się przyczyną otwartej wojny ze Szczecinem (lata 1454-1464), obawiającym się o swą wiodącą pozycję w tej części Pomorza. Konflikt zakończył się ostatecznie przegraną Stargardu przez co wzrost gospodarczy miasta został wyraźnie zahamowany. Mimo to na początku XVII w. w ośrodku działało 25 cechów rzemieślniczych oraz cztery gildie (kupców, sukienników, żeglarzy i browarników). W tym czasie liczba jego mieszkańców wynosiła około 5-6 tys. osób. Prawdziwą klęskę przyniosła Stargardowi wojna trzydziestoletnia. Kwaterunki armii cesarskiej i szwedzkiej, a następnie pożar miasta (w 1635 r.) doprowadził mieszkańców do ruiny. Sytuację jeszcze bardziej skomplikowało wymarcie dynastii Gryfitów (1637 r.) i upadek państwa pomorskiego. W wyniku traktatu westfalskiego, kończącego wojnę trzydziestoletnią (1648 r.), oraz recesu granicznego (1653 r.) dzielącego Pomorze między Szwecję a Brandenburgię, Stargard znalazł się w granicach państwa brandenbursko-pruskiego. Przez drugą połowę XVII w. oraz w pierwszych dziesięcioleciach XVIII w. miasto pełniło funkcję stolicy brandenbursko-pruskiej części Pomorza. Pod koniec XVII w. władze prowincjonalne przeprowadziły tu reformy łamiące przewagę rady miejskiej. Odtąd Stargardem miał zarządzać magistrat składający się z trzech burmistrzów, syndyka, szafarza, czterech senatorów i sekretarza. Pierwszy z burmistrzów nadzorował pracę całego magistratu oraz uczestniczył w sejmach ziemskich. Drugi prowadził sprawy sądowe, trzeci czuwał nad porządkiem. Z kolei działalność magistratu kontrolowało czterdziestoosobowe przedstawicielstwo ogółu mieszczan (Collegium Tribunitium). W latach dwudziestych XVIII w. władze miejskie zostały już całkowicie uzależnione od administracji prowincjonalnej (Pomorskiej Kamery Wojenno-Skarbowej). Ponadto w pierwszej połowie XVIII w. reformie poddano również miejscowe rzemiosło. Zmianom uległy statuty cechowe, ograniczono stare przywileje, ułatwiono dostęp do poszczególnych organizacji, utworzono cechy wspólne. W drugiej połowie XVIII w. w mieście zaczęły powstawać pierwsze manufaktury, a liczba jego mieszkańców wynosiła wówczas około 5500 osób. Początek XIX w. przyniósł państwu pruskiemu gruntowne reformy (po klęsce w wojnie z Napoleonem), wśród których poczesne miejsce zajęła reforma samorządu miejskiego (1808 r.). Ustawa z 1808 r. zmieniała od podstaw ustrój miejski. Utworzona w Stargardzie rada liczyła 54 osoby, magistrat zaś składał się z trzech płatnych członków (burmistrz, syndyk i skarbnik) oraz dziesięciu członków, pełniących swe funkcje społecznie. Ordynacja miejska z 1853 r. utrwaliła w mieście ustrój magistracki oparty na dwuizbowości organów miejskich. Odtąd rada miejska stała się wyłącznie ciałem uchwałodawczym (ówcześnie w Stargardzie 30 osób), kolegium magistrackie zaś wykonawczym. Składało się ono częściowo z członków zawodowych (burmistrz, syndyk, skarbnik, radca szkolny) oraz częściowo społecznych. W drugiej połowie XIX w. nastąpił wyraźny wzrost gospodarczy miasta. Miejscowość otrzymała wówczas wiele nowoczesnych urządzeń komunalnych: gazownię (1856 r.), szpital miejski (1879 r.), wodociągi (1897 r.) oraz kanalizację i elektrownię (1899 r.). W okolicy ośrodka pobudowano również całą sieć dróg kołowych oraz połączeń kolejowych: ze Szczecinem (1846 r.), Poznaniem (lata 1847-1848), Koszalinem (1859 r.), Pyrzycami (1882 r.), Piłą (1895 r.) oraz linią wąskotorową z Ińskiem (1895 r.). W drugiej połowie XIX w. Stargard stał się również znaczącym ośrodkiem przemysłowym. Działały tu m.in. duże warsztaty naprawy taboru kolejowego, fabryka maszyn rolniczych, fabryka mydła, sukna, gorzelnia, kilka browarów oraz liczne zakłady rzemieślnicze. Wraz z rozwojem ekonomicznym w ciągu XIX i pierwszej połowy XX w. nastąpił tu również znaczący wzrost demograficzny. Liczba ludności wynosiła wtedy odpowiednio: 8042 osoby w 1816 r., 13 060 osób w 1857 r., 26 858 osób w 1900 r., 32 545 osób w 1925 r., 39 780 osób w 1939 r. Ustrój miejski wprowadzony w 1853 r. przetrwał w Stargardzie do czasów Republiki Weimarskiej, kiedy to w 1923 r. zmieniono zasady systemu wyborczego w miastach. Doprowadziło to do znacznego wzrostu liczby osób uprawnionych do wyboru władz miejskich. W 1933 r. kolejne zmiany w duchu nazistowskim doprowadziły do koncentracji władzy uchwałodawczej i wykonawczej w rękach burmistrza powoływanego przez ministra spraw wewnętrznych. Akta miasta Stargardu zaczęły trafiać do archiwum szczecińskiego od 1921 r. na podstawie umowy depozytowej zawartej między władzami miejskimi a archiwum. W 1942 r. akta stargardzkie ewakuowano do zamków w Pęzinie i Ralswick, gdzie przetrwały wojnę. Do Szczecina w latach 1946-1947 przewieziono archiwalia z Pęzina. Natomiast materiały z Ralswick trafiły do Greifswaldu, skąd w 1962 r. w ramach rewindykacji częściowo powróciły do Szczecina.

Daty skrajne:

1500-1940

Klasyfikacja:

Nazwa twórcy:

Daty:

1500-1940.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Magistrat Stargard i. Pom.

Języki:

Dostępność:

Ogółem jednostek archiwalnych:

9988

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

9987

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

167.0

Ogółem opracowanych metrów bieżących

166.5

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
spis zdawczo-odbiorczy Nie
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak

W Landesarchiv w Greifswaldzie, Rep. 38b, 38bU Stargard, 406 j.a., z lat 1366–1945.