1. Cech młynarzy w Wieleniu 1706-1870; sygn. 1-6; 6 j.a. - statut i przepisy, listy urodzenia, nadania przywilejów młynarskich, przyjęcia uczniów, spory. 2. Sołectwo w Ługach Ujskich [1597] 1678-1854; sygn. 7-21; 15 j.a. - lokacja wsi przez króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, osadnicy holenderscy, układy kupna sprzedaży, nadzór kamery wojenno-skarbowej, kontyngenty dla wojsk francuskich, ochrona przeciwpożarowa, grobla nad Notecią (Netze) i szosa do Ujścia (Usch), akuszerki, ustanowienie sędziego rozjemcy, spory o własność z probostwem w Pile i innymi wsiami. 3. Sołectwo w Stobnie [1701] 1765-1839; sygn. 22-29; 8 j.a. - edykty i zarządzenia, w tym o polowaniach, ekonomii i aborcji, pełnomocnictwa dla przedstawicieli gminy, procesy o prawo wypasu i podział pastwisk z właścicielem ziemskimi i zarządem domeny w Trzciance (Schönlanke).

W XVI w. w celu zwiększenia powierzchni uprawnych przez zajęcie na ten cel terenów zalewowych, a także ochrony przed powodziami podjęto w Polsce nowy typ działań kolonizacyjnych, tzw. osadnictwo olęderskie. Pierwsze takie osady powstały na terenie Żuław w dobrach miasta Gdańska, gdzie zostali osadzeni przybyli z Niderlandów i Fryzji, głównie menonici (tamże prześladowani religijnie). Przyczynili się oni, wprowadzając nowe techniki budowania tam, grobli, kanałów i osuszania, do ponownego zagospodarowania Żuław, a także doliny dolnej Wisły. W końcu XVI wieku za przykładem Gdańska osadników olęderskich zaczęto osadzać w dobrach królewskich i prywatnych. Szczyt tego typu osadnictwa nastąpił w II połowie XVII wieku w związku z ubytkiem ludności wiejskiej w wyniku licznych wojen, gdy rozpoczęto zasiedlanie opuszczonych terenów. Wówczas też określenie osadnictwo olęderskie oznaczało już jedynie typ kolonizacji, a nie pochodzenie osadników z Niderlandów i Fryzji, gdyż tych uzupełniali chłopi z Brandenburgii i wielu regionów Rzeczypospolitej . W dolinie Noteci pierwszą osadę nowego typu utworzył w 1597 roku starosta ujski i wojewoda kaliski Piotr Potulicki, który zawarł kontrakt w kwietniu tego roku z 9 olędrami o 60 włók ziemi na 40 lat za czynsz. Osadnicy ci założyli wieś Olędrowo, późniejsze Ługi Ujskie (Usch Hauland) . Kolejne lokacje pochodzą już z XVII wieku: 1601 roku – Górne i Dolne Holendry (dzisiejsze Herburtowo i Folsztyn), z 1632 roku Marianowo, z 1654 roku Nowe Dwory itd. Nowe wsie powstawały również w dobrach ziemskich, zwłaszcza dominiach magnackich, np. Wieluńskim (Sapiehów), Białej (Poniatowski, Radoliński) czy Czarnkowa (Czarnkowski). W XVII i XVIII łącznie powstało ponad 140 nowych osad w dolinie Noteci oraz powiatach: trzcianeckim, wałeckim, wyrzyskim . Wsie olęderskie powstawały w dolinach, często na podmokłych terenach i nie posiadały charakteru osad zwartych. Tworzyły one bowiem łańcuch luźno rozrzuconych gospodarstw, także często jedna miejscowość obejmowała kilkanaście kilometrów powierzchni, a każda z zagród była otoczona polami i łąkami. Olędrzy obok wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań technicznych dotyczących melioracji, osuszania, budownictwa wodnego, posiadali wysoką kulturę rolną, tak w hodowli roślin, jak i zwierząt, głównie bydła (także mlecznego) i owiec . Olędrzy osadzani w dobrach królewskich i prywatnych zachowywali wolność osobistą i nie ponosili tradycyjnych ciężarów związanych z gospodarką folwarczno-pańszczyźnianą, lecz płacili właścicielowi czynsz w zamian za użytkowane gospodarstwo, 20-30 guldenów od włóki. Osadnicy otrzymywali je jako dzierżawę wieczystą, najczęściej na 60 lat, po których należało odnowić umowę. W przypadku jej nie odnowienia pan gruntowy musiał zwrócić koszty włożone przez osadnika w budowę zagrody i zagospodarowanie ziemi, z tego też względu olędrzy otrzymywali zwykle odnowienie dzierżaw . Każda z wsi posiadała swój samorząd, przy lokacji właściciel ziemski zwierał układ z całą społecznością, a nie tylko z sołtysem. Urząd ten nie był bowiem dziedziczny, lecz sprawowali go kolejno wszyscy gospodarze. Również w ponoszeniu ciężarów - czynszów, które płacono łącznie dla całej wsi - gmina występowała solidarnie wobec właściciela. Zły gospodarz był często wykupywany przez sąsiadów. W każdej z wsi istniał też sąd ławniczy, a zgromadzenia gospodarzy wydawały wilkierze, regulujące dyscyplinę i obyczajowość społeczną . Procesy osadnicze w regionie nadnoteckim trwały również po I rozbiorze Polski w 1772 roku, gdy obszar ten zajęty został przez Prusy. Król Fryderyk II kontynuował zagospodarowanie doliny Noteci przez tworzenie nowych osad rolniczych, a także intensyfikacje handlu wodnego - budowa Kanału Bydgoskiego . Akta gmin wiejskich Ługi Ujskie i Stobno, dominium w Białej, cechu młynarzy w Wieleniu do końca I wojny światowej znajdowały się w registraturach aktotwórców. W drugiej połowie lat dwudziestych XX w. akta te zostały przekazane do zbiorów archiwaliów Towarzystwa Badania i Pielęgnowania Ojczyzny Powiatu Nadnoteckiego w Trzciance (Gesellschaft für Heimatforschung und Heimatpflege in Netzekreis in Schönlanke). W lipcu oraz sierpniu 1939 roku opiekun archiwaliów towarzystwa profesor Carl Schulz przekazał część zbioru archiwalnego towarzystwa jako depozyt do Archiwum Państwowego w Szczecinie, gdzie zostały włączone do Repozytury 38f (Rep. 38f) pod nazwą Gesellschaft für Heimatforschung und Heimatpflege im Netzekreis, Kolejne dwie akcesje nastąpiły w 1940 roku i zostały również włączone do depozytu towarzystwa, zbioru kartograficznego (Rep. 44) i repozytury 70 zawierającej zespoły nadleśnictw. W 1942 roku profesor Schulz przesłał w dwóch paczkach 23 czerwca i 2 lipca kolejne archiwalia ze zbiorów towarzystwa. Było to 37 sztuk akt i 10 luźnych kart dotyczących wsi Stobno (Stoewen), łącznie 44 pozycje inwentarzowe; 15 teczek (wiązek) akt wsi Ługi Ujskie (Usch Hauland) oraz zbiór byłego cechu młynarzy z Wielenia w 6 wiązkach (ponad 100 dokumentów i pism, głównie listów urodzeń, uczniowskich itd.). Archiwalia te zostały włączone w zasobie Archiwum Państwowego w Szczecinie do depozytu Towarzystwa Regionalnego w Trzciance. W grudniu tegoż roku szczecińskie archiwum otrzymało dodatkowo od towarzystwa 15 j.a. dotyczących władztwa w Białej (Behle), które również dołączono jako akcesja nr 81. W czasie II wojny światowej depozyt towarzystwa wraz z innymi depozytami z repozytury 38f przewieziono do zamku Spantekow, a później do Schlemmina, skąd część przeniesiono prawdopodobnie do Goslar. Stąd fragment akcesji z 1942 (29 j.a.) zbioru towarzystwa z Trzcianki wraz z depozytem Pomorskiego Towarzystwa Historyczno-Archeologicznego powrócił 30 maja 1947 roku do archiwum w Szczecinie . Część archiwaliów zebranych przez towarzystwo nadnoteckie przechowywana jest również w Landesarchiv w Greifswaldzie: Gesellschaft ür Heimatforschung im Netzekreis, 0,5 m.b.