Gubernator Szwedzki na Pomorzu w Stralsundzie

Sygnatura
65/1479/0
Liczba serii
0
Liczba skanów
0

Zawartość:

Wykazy żołnierzy regimentu królewskiego (1802), sprawozdania oddziałów wojskowych (1814), sprawy żołdu, zaopatrzenia rodzin wojskowych, hołdy (przysięgi poddańcze) szlachty z okręgu Loitz, urzędników Sądu Nadwornego w Greifswaldzie i gminy żydowskiej w Stralsundzie (1811).

Dzieje twórcy:

Urząd Szwedzkiego Generalnego Gubernatora dla Pomorza powstał oficjalnie w 1663 r., w rzeczywistości szwedzki gubernator ustanowiony został już w 1638 roku. Po śmierci Bogusława XIV 10 marca 1637 roku i po rozwiązaniu się tymczasowego rządu książęcego władze szwedzkie okupujące Pomorze, mając w planie włączenie spuścizny Gryfitów w granice monarchii Wazów, przystąpiły dowprowadzenia własnej administracji cywilnej. W maju 1638 r. władze w Sztokholmie mianowały dwóch gubernatorów, po jedynym dla każdego z księstw, a w listopadzie tegoż roku Generalnego Gubernatora dla całego Pomorza. Tym ostatnim został głównodowodzący wojsk szwedzkich w Niemczech marszałek Johan Banér. Otrzymał on specjalną instrukcję w sprawie zarządzania Pomorzem . Władze szwedzkie starały się też zawrzeć porozumienie ze stanami pomorskimi, jednak rozmowy na zjeździe stanów obu księstw w Szczecinie w 1640 r. nie przyniosły rezultatu, gdyż przedstawiciele społeczeństwa pomorskiego orzekli, że królowa Szwecji Krystyna bez porozumienia się z elektorem Brandenburgii, prawowitym spadkobiercą wymarłej dynastii Gryfitów, nie ma prawa do odbudowy władz centralnych księstwa. Taka postawa reprezentacji stanowej spowodowała, że Szwedzi postanowili sami odbudować zarząd centralny państwa. W 1641 r. administrację cywilną generalnego gubernatora przekształcili w urząd administracji prowincjonalnej-rejencję (Landesregierung), czyli consula statui, a także utworzyli konsystorze i sądy nadworne w Szczecinie i Geifswaldzie. Całością odbudowanej administracji centralnej w imieniu monarchy szwedzkiego kierował nadal namiestnik – generalny gubernator (Statthalter – General Gouverneur), który spełniał również rolę najwyższego dowódcy wojskowego na Pomorzu. Stan ten utrzymał się po Pokoju Westfalskim w 1648 r. i podziale Pomorza miedzy Szwecję i Brandenburgię w 1653 r. Ostateczny kształt ustrojowy i kompetencje gubernatora zostały określone w konstytucji z 17 czerwca 1663 r. Według wymienionej ustawy, a także później ogłoszonych jeszcze przepisów na czele prowincji stał Generalny Gubernator, który sprawował najwyższą władzę cywilną i wojskową oraz reprezentował króla. Stał on na czele rejencji, urzędu kolegialnego administrującego prowincją i wspólnie z nią tworzył naddyrektorium prowincji w sprawach duchownych, politycznych, ekonomicznych. Gubernator wywodzić się musiał ze szlachty wyższej (hrabiów) i być członkiem rady królewskiej w Sztokholmie. Posiadał on zastępcę – wicegubernatora (Vice-Gouverner), którym był prezydent rejencji i sądu nadwornego. Siedzibą gubernatora był zamek książęcy w Szczecinie, a od czasów wojny północnej Stralsund z przerwami podczas okupacji duńskiej (1718–1720) i francuskiej (1807–1810). Od 1660 r. gubernator prowincji był również kanclerzem uniwersytetu w Greifswaldzie. Po zniesieniu ustroju stanowego i likwidacji rejencji w 1806 r. gubernator miał wykonywać całą administrację cywilną i wojskową na Pomorzu Szwedzkim. Jednak okupacja francuska wstrzymała reformy króla Gustawa Adolfa IV. W 1810 r., po przywróceniu panowania szwedzkiego powrócono do organizacji, w której gubernator był reprezentantem króla, kierownikiem administracji prowincjonalnej, w tym rejencji, która choć częściowo ze zmienionymi kompetencjami i organizacją bezpośrednio administrowała prowincją . Gubernator Szwedzki dla Pomorza w Stralsundzie działał do 25 października 1815 r. tj. do czasu objęcia Nowego Pomorza Przedniego przez Prusy na mocy porozumienia szwedzko-duńsko-pruskiego zawartego podczas kongresu wiedeńskiego. Po przejęciu władzy przez komisarzy Fryderyka Wilhelma III ostatni gubernator szwedzki książę Malte von Putbus został powołany przez króla pruskiego na gubernatora Nowego Pomorza Przedniego. Nie zmieniła tego również reforma z 23 października 1817 r., która wprowadziła na dawnym Pomorzu Szwedzkim od 1 stycznia 1818 r. pruskie urzędy administracji prowincjonalnej . Dzieje zespołu: 26 sierpnia 1901 r. Rejencja w Stralsundzie przekazała do archiwum szczecińskiego wagon akt, które zostały 30 sierpnia przyjęte do magazynu. Wraz z aktami Rejencji Szwedzkiej w Szczecinie znalazły się też akta Gubernatora Szwedzkiego dla Pomorza w Stralsundzie i Generalnego Superintendenta w Greifswaldzie. W latach 1901–1908 akta te zostały rozdzielone, zewidencjonowane i w ostateczności w 1939 r. zespół Gubernator Szwedzki na Pomorzu w Stralsundzie został opracowany. Po uporządkowaniu liczył 1321 j.a. W czasie wojny zespół został częściowo ewakuowany w nieznanym kierunku. W 1945 r. polscy archiwiści zabezpieczyli jedynie 593 j.a. W 1961 roku na podstawie umowy o wymianie archiwaliów z NRD Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Szczecinie przekazało do Landesarchiv Greifswald 593 j.a. zespołu Gubernatora Szwedzkiego na Pomorzu z lat 1585–1815 . W 2006 roku podczas porządkowania Rejencji Szwedzkiej w Stralsundzie wyłączono dwie j.a. gubernatora szwedzkiego, z których utworzono odrębny zespół.

Daty skrajne:

1711-1814

Klasyfikacja:

Nazwa twórcy:

Daty:

1711-1814.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Schwedischer General Gouverneur in Stralsund

Języki:

Dostępność:

Ogółem jednostek archiwalnych:

9

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

9

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

0.0

Ogółem opracowanych metrów bieżących

0.1

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak w bazie IZA

W Landesarchiv Greifswald znajduje się zespół Schwedischer Generalgouerneur (Rep. 10a), z lat 1679–1815, 308 j.a., 4,2 m.b