Za podstawę układu registraturalnego przyjęto strukturalno-rzeczowy podział akt, który z niewielkimi zmianami obowiązywał przez cały czas działalności Wydziału w omawianym okresie. W aktach zespołu występuje 11 grup rzeczowych, obejmujących od kilku do kilkudziesięciu jednostek inwentarzowych w sprawach jednorodnych lub pokrewnych. Wydział II. Sprawy powiatu, sygn. 1-76, 264, daty skrajne: 1847-1920 - Wpływy z podatków: powiatowego i prowincjonalnego - zestawienia wyników wymiaru podatków: gruntowego, budynkowego, klasowego i dochodowego. - Powiatowa kasa oszczędności. Szpital powiatowy - zarządzenia i uchwały władz nadrzędnych; zarządzenia i uchwały własne; statuty; zestawienia wkładów oszczędnościowych; inne zestawienia statystyczne; korespondencja w sprawach inwestycyjnych; kosztorysy; plany, rysunki, szkice. - Budowa dróg - zarządzenia władz nadrzędnych; uchwały organów kolegialnych powiatu i poszczególnych gmin; wnioski i podania o przydział dotacji; kalkulacje kosztów; obliczenia konstrukcyjno-techniczne dróg i mostów; umowy-zlecenia; akta procesowe; wyciągi z matrykuł katastralnych; wyciągi z protokołów sejmiku powiatowego w przedmiotowej sprawie. - Sprawy kolei żelaznej - wykazy właścicieli gruntów na szlaku wytyczonym pod budowę kolei; wykazy gruntów do wykupu; pozwolenia na budowę; ustalanie sum odszkodowawczych; umowy kupna-sprzedaży; umowy dotyczące budowy linii kolejowej; odpisy z ksiąg gruntowych i katastralnych; zawiadomienia o treści wpisów do ksiąg gruntowych; wykazy parcel podlegających rozprzedaży, które przeszły na własność powiatu. Wydział III. Sprawy gmin ziemskich i obszarów dworskich, sygn. 77-229, daty skrajne: 1862-1922. - Sprawy ogólne gmin – budżet; zamknięcia kasowe; bilans; listy wyborcze do organów kolegialnych gminy; protokoły wyborcze; listy podatkowe. - Sprawy obszarów dworskich. - Spółki wodne i leśne – wykazy właścicieli gruntów i wielkości ich gospodarstw; wykazy członków spółek; statuty spółek; listy wyborcze do zarządów spółek. - Zakłady rzemieślnicze, gospody i karczmy – opisy techniczne urządzeń wraz z rysunkami technicznymi /przeważnie dotyczących kotłów parowych/; zezwolenia na instalację; protokoły odbioru instalacji; podania o koncesje na prowadzenie zajazdów i karczem. Wydział IV. Sprawy personalne, sygn. 230-244, daty skrajne: 1882-1920. - Sprawy urzędów stanu cywilnego - rewizje ksiąg stanu cywilnego; postanowienia w sprawie zmiany zapisów w księgach; zestawienia interwencji porewizyjnych; ankiety sprawozdawcze dotyczące administrowania urzędami stanu cywilnego; nominacje na kierowników urzędów. Wydział V. Powiatowe sprawy komunalne, sygn. 245-263, daty skrajne: 1874-1923. - Sprawy związków komunalnych w rejonach urzędów obwodowych - organizacja wydziałów obwodowych, obsadzanie stanowisk w urzędach obwodowych. - Różne - zarządzenia władz nadrzędnych; korespondencja w sprawach aprowizacji.

Ordynacja powiatowa z 13 grudnia 1872 r. [Kreisordnung für die Provinzen Preussen, Brandenburg, Pommern, Posen, Schlesien und Sachsen, GS 661] gruntownie zreorganizowała ustrój samorządu powiatowego. Zasięg reformy, ograniczony pierwotnie do sześciu prowincji wschodnich Prus, został w roku 1883 rozszerzony na obszar całej monarchii pruskiej [GS 195, 180-230, s. 237]. Komunalny związek powiatowy otrzymał osobowość prawną i jako taki powołany był do wykonywania zadań publicznych. Działalność ta miała dwojaki charakter: bądź zlecenia państwowego /funkcje zlecone/, bądź też była podejmowana w oparciu o własne decyzje /funkcje własne/. Ten ostatni zakres działalności nigdy nie został dokładnie sprecyzowany i nierzadko uzupełniał działanie gmin. Powiatowy związek samorządowy opierał swą działalność na państwowych dotacjach i przekazywanych mu wpływach państwowych. Uzupełnieniem tych źródeł mogły być własne daniny powiatowe, ustanawiane w razie zaistniałej konieczności. Sejmik powiatowy jako ciało uchwałodawcze otrzymał swój organ wykonawczy – wydział powiatowy. Wydział oprócz zadań komunalnych spełniał również funkcje zlecone, a ponadto był pierwsza instancją orzekającą w spornym postępowaniu administracyjnym. Przewodniczącym zarówno wydziału powiatowego jak i sejmiku powiatowego był z urzędu landrat. W skład Wydziału Powiatowego wchodził landrat i 6 członków, wybierani przez Sejmik Powiatowy absolutną większością głosów spośród mieszkańców powiatu. Duchowni, osoby ze służby kościelnej oraz nauczyciele szkół ludowych nie mogli być członkami Wydziału, natomiast urzędnicy sądowi tylko z ministerialnym zezwoleniem. Obecność trzech członków z przewodniczącym włącznie była wystarczająca do podejmowania prawomocnych uchwał. Wydział Powiatowy był przede wszystkim organem wykonawczym, powołanym do załatwiania powiatowych spraw komunalnych. Zakres wprowadzonych przez nową ordynację powiatową zmian uwidacznia się najbardziej dobitnie w określeniu stanowiska wydziału powiatowego jako organu państwowego do załatwiania ogólnych spraw krajowych, które dotychczas należały w większości do zakresu działania rejencji. Kompetencje wydziału powiatowego sprowadzały się do: wykonywania uchwał sejmiku powiatowego, powiatowego ile nie były do tego powołane ustawowo lub uchwałą sejmiku specjalne komisje, komisarze lub urzędnicy; administrowania sprawami powiatu stosownie do ustaw państwowych i uchwał sejmiku powiatowego i w ramach uchwalonego przez sejmik budżetu; mianowania urzędników powiatu oraz kierowania tokiem załatwianych spraw i ich nadzorowania; wydawania opinii we wszystkich sprawach, które zostały przekazane wydziałowi przez urzędy państwowe; wykonywania ogólnej administracji krajowej w zakresie przewidzianym specjalnymi ustawami;. Kierownictwo i nadzór nad tokiem urzędowania wydziału sprawował landrat. Było on zarówno przewodniczącym wydziału powiatowego jak i sejmiku powiatowego. Załatwiał także bieżące sprawy administracji zleconej wydziałowi, troszczył się o realizację powziętych przez wydział postanowień /decyzji/ i reprezentował wydział na zewnątrz. Członków wydziału wybierano na okres 6 lat, przy czym każdorazowo po dwóch latach ustępowała jedna trzecia członków, uzupełniana w wyborach. O kolejności po raz pierwszy ustępujących członków decydował los. 28 lutego 1884 r. Minister Spraw Wewnętrznych wydał /MBI 41/ „Regulamin ustalający tok załatwiania spraw i sposób postępowania w komórkach organizacyjnych wydziałów powiatowych w ramach obowiązujących przepisów ordynacji powiatowej z dnia 13 grudnia 1872 r. ”. Normatyw ten, odnoszący się zarówno do komunalnej administracji państwowej, jak również do ogólnej administracji krajowej i postępowania w spornych sprawach administracyjnych precyzował zakres kompetencji poszczególnych komórek organizacyjnych w ramach ogólnej struktury organizacyjnej wydziału. Wydział powiatowy jako organ wykonawczy samorządu powiatowego zachował swoje pierwotne kompetencje do roku 1933 prawie w niezmienionym zakresie. Istotne zmiany w dotychczasowym ustroju powiatu wprowadziło dopiero faszystowskie ustawodawstwo, które dostosowało jego system administracyjny do wymogów narodowo-socjalistycznej dyktatury. Reorganizacje te pociągnęły za sobą najpierw likwidację sejmiku powiatowego, którego uprawnienia przeszły na wydział powiatowy /ustawa z dnia 17 lipca 1933 r. o przekazaniu kompetencji sejmików prowincjonalnych i powiatowych wydziałom prowincjonalnym i powiatowym – GS 257/. Niebawem ustawa z dnia 15 grudnia 1933 r. o dostosowaniu administracji krajowej do zasad narodowo-socjalistycznego państwa /GS 479/ całkowicie pozbawiła wydział kompetencji uchwałodawczych, pozostawiając jemu tylko orzecznictwo w spornych sprawach administracyjnych. Wydział powiatowy został przemianowany na powiatowy sąd administracyjny /Kreisverwaltungsgericht/. [Opracowano na podstawie wstępu do inwentarza autorstwa magistra Adama Muszyńskiego]