1. Sprawy ogólnopaństwowe, 1873-1884, sygn. 1-12 - Wybory do sejmu Rzeszy i Prus, wybory uzupełniające. 2. Organizacja urzędu. 1830-1899, sygn. 13-17 - Zarządzenia władz nadrzędnych. Tok urzędowania w biurze Starostwa. Prenumerata i wydawanie powiatowego dziennika urzędowego. Sprawy osobowe landratów. 3. Sprawy komunalne. 1864-1921, sygn. 18-22 - Sprawy wynikające z nadzoru sprawowanego przez landrata nad gminami wiejskimi; sprawy związane z wyborem i zaprzysiężeniem kierowników gmin oraz ławników gminnych. Nadzór nad służbą gminną. 4. Bezpieczeństwo i porządek publiczny, 1862-1919, sygn. 23-30 - Napływ robotników sezonowych z zaboru austriackiego i rosyjskiego; migracje wewnętrzne robotników sezonowych; wychodźstwo za granicę. Nadzór policyjny nad obcokrajowcami i Polakami zbiegłymi z innych zaborów. Tygodniowe przeglądy prasy polskiej nadsyłane w formie drukowanej przez urzędy policyjne w Poznaniu i Toruniu. 5. Podatki, 1837-1892, sygn. 31-35 - Zarządzenia podatkowe władz zwierzchnich. Wymiar podatku klasowego i dochodowego. 6. Przemysł i rzemiosło. 1827-1894, sygn. 36-37 - Sprawozdania opisowe i statystyczne dot. zakładów przemysłowych w poszczególnych, obwodach policyjnych. Wykup uprawnień na prowadzenie zakładów utylizacyjnych; dzierżawa zakładów utylizacyjnych. 7. Handel i aprowizacja. 1853-1923, sygn. 38-53 - Targi i jarmarki. Kontrola miar i wag. Zarządzenia aprowizacyjne organów nadrzędnych; korespondencja dot. aprowizacji. Ustalanie cen na artykuły żywnościowe. Organizacja i nadzór sieci aprowizacyjnej. Wzory kart na artykuły żywnościowe i przemysłowe. 8. Polityka rolna. 1832-1897, sygn. 54-92 - Zmiany stanu posiadania nieruchomości rolnych; podział gruntów. Użytkowanie ziemi. Osuszanie nieużytków; melioracje; spółki wodne. 9. Drogi wodne, 1837-1865, sygn, 93-96 - Regulacja spławu drzewa na rzece Gwdzie. Ustalanie opłat na śluzach. 10. Szkolnictwo. 1818-1920, sygn. 97-143 - Budownictwo obiektów szkolnych. Zarządzanie sprawami szkół. Ewidencja dochodów poszczególnych szkół. 11. Sprawy kościelne i opieka społeczna. 1816-1877, sygn.144-149 - Zarządzanie sprawami parafii rzymsko-katolickich w Białej i Grabowie. Ściąganie zaległego podatku kościelnego. Założenie cmentarza w Strzeczonie. Zbiórka odzieży i obuwia; podania; zapomogi rzeczowe. 12. Sprawozdawczość i statystyka. 1859-1867, sygn. 150-162 - Sprawozdania sytuacyjne landrata dla władz zwierzchnich. Spisy ludności. Statystyka epidemiologiczna. Statystyka rolna

Urząd landrata pojawił się na Pomorzu Zachodnim w XVII w. W dobie ustroju stanowego polegał on na reprezentowaniu w sejmach pomorskich interesów stanu rycerskiego z określonego obwodu. Wraz z rozrostem państwowych funkcji administracyjnych zanikało znaczenie dawniejszej administracji, sprawowanej przez organizacje stanowe, a funkcja landrata stawała się tytularną. Z drugiej strony państwo zlecało im bezpośrednie kierownictwo sprawami politycznymi, policyjnymi, komunalnymi i finansowymi w reprezentowanych przez nich obwodach, podporządkowując ich służbowo w zakresie sprawowanych funkcji państwowych kamerze wojny i domen. Nową strukturę organizacyjną i terytorialną państwowej administracji wewnętrznej określiła reforma administracji, podjęta w dobie wojen napoleońskich. Rozporządzenie z dnia 30 kwietnia 1815 r., wprowadzając nowy podział administracyjny kraju, ustanowiło również nową hierarchię władz administracyjnych i określiło ich kompetencje terytorialne i rzeczowe /Gesetz-Sammlung Nr 9/1815, s. 85/. Urząd landrata był ogniwem administracji I instancji. Podporządkowany prezydentowi rejencji, uzyskiwał landrat charakter urzędnika, wykonawcy zleceń nadrzędnego organu, administracji państwowej. Próba nadania jemu charakteru urzędnika z nominacji - tak było w latach 1812-1823 /GS.Nr 20/1812, 141/ - spotkała się ze zdecydowanym sprzeciwem pańskiego junkierstwa. W promulgowanej w r. 1825 nowej ordynacji powiatowej /GS. Nr 17/1825, s. 217/ oraz w specjalnej instrukcji wyborczej z roku 1833 zachowana została więc zasada prezentacji kandydata na to stanowisko przez koło właścicieli dóbr rycerskich położonych w powiecie. Zmiany gospodarczo-społeczne i polityczne w Niemczech w drugiej połowie XIX w. postawiły na porządku dziennym zagadnienie ujednolicenia ustroju i dostosowania organizacji państwa do nowych zadań polityki wewnętrznej i zagranicznej. Reformy rozpoczęto od modernizacji ustroju powiatu w roku 1872 /GS. Nr 41/1872, s. 661/. Ostatecznie dwie ustawy z roku 1883; o ogólnej administracji krajowej /GS. Nr 25/1883, s, 195/ oraz o kompetencjach urzędów i sądów administracyjnych /GS. Nr 25/1883, s, 237/ rozszerzyły zasięg reformy na cały obszar państwa pruskiego. Wprowadziła ona zmiany do charakteru urzędu landrata i do organizacji samorządu powiatowego. Landrat stał się on odtąd samodzielnym reprezentantem państwa, działającym z pełną odpowiedzialnością osobistą. Jako organ administracji państwowej kierował sprawami ogólnej administracji wewnętrznej. Władza landrata obejmowała niemal wszystkie dziedziny życia w powiecie, a więc sprawy polityczne, wojskowe, podatkowe, handel, przemysł, rolnictwo, oświatę, sprawy wyznaniowe itd. Do niego należał nadzór nad urzędami policji miejscowej; w określonych przepisami przypadkach mógł też wydawać zarządzenia policyjne. Landrat nadzorował również sprawy komunalne położonych w obrębie powiatów gmin, obszarów dworskich i urzędów obwodowych. Nie podlegały jemu natomiast urzędy górnicze, inspekcje przemysłowe, urzędy miar oraz inne organy administracji specjalnej. Po rozwiązaniu w roku 1933 sejmików powiatowych /GS. Nr 6/1933, s. 22/, a następnie przekształceniu wydziałów powiatowych w powiatowe sądy administracyjne /GS, Nr 79/1933, s, 479/ władza landrata była jeszcze bardziej rozległa. Przeszły na niego wszystkie uprawnienia wydziału powiatowego, jako kolegialnego organu wykonawczego dawnego samorządu powiatowego; bez jego akceptacji nie podjęto żadnej decyzji w sprawach dot. wewnętrznej administracji powiatu. Powiat człuchowski, należący przed rokiem 1919 do rejencji w Kwidzynie /prowincja Prusy Zachodnie/, po I wojnie światowej wszedł w skład utworzonej wówczas prowincji Marchia Graniczna Poznań-Prusy Zachodnie /GS. 1922, s. 171/. Na mocy ustawy z dnia 21 marca 1938 r. /GS. 1938. s. 23/ prowincja nadgraniczna przestała istnieć, a tworząca ją rejencja w Pile, która zachowała tę samą prowokacyjną nazwę, przyłączona została wraz z powiatem człuchowskim do prowincji pomorskiej z siedzibą w Szczecinie /GS. 1938, s. 89/. [Opracowano na podstawie wstępu do inwentarza autorstwa pana mgra Adama Muszyńskiego].

Inwentarz książkowy został sporządzony w bazie danych IZA 6.01 w aplikacji ACCESS.