Akta ogólne: ewidencja nauczycieli, ogólne, nauczyciele, listy płacy, normatywne, budowa szkół, kształcenie, organizacja szkół, statystyka [1906]1916-1939 9 j.a.,1939-1941 18 j.a.,1944-1950 73 j.a.; Akta szkół i przedszkoli 1931-1950 57 j.a.; Akta personalne nauczycieli 1916-1950 383 j.a

Od listopada 1915 r. obowiązywała ustawa CK Wojskowego Generał -Gubernatora z dnia 31.10.1915 r. dla ziem okupowanych przez wojska austro-węgierskie, na mocy której szkolnictwo na ziemiach tych podporządkowane zostało administracji cywilnej. Na podstawie tego rozporządzenia do każdej Komendy Obwodowej przydzielony został inspektor szkolny, sprawujący władzę nad szkolnictwem w obwodzie w imieniu komendanta obwodowego. Koszty utrzymania publicznego szkół ludowych ponosiło państwo, a w 40% gminy. W związku z tym w każdej gminie zorganizowano Radę Szkolną Miejscową, której zadaniem było stworzenie opieki materialnej nad szkołami. W latach 1916-1917 na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego przez władze niemiecko-austriackie przeprowadzone zostały zmiany ustrojowe, które przejawiały się utworzeniem Tymczasowej Rady Stanu, przejmującej władzę cywilną a następnie wojskową oraz Rady Stanu. 1 października 1917 roku nastąpiło przejęcie urzędowania od władz okupacyjnych (kreisschulinspektorów) i utworzone zostały polskie inspektoraty szkolne okręgowe. Kierownictwo naczelne i nadzór zwierzchni nad wychowaniem publicznym w RP przeszło w ręce Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Do wykonania zarządu w dziedzinie szkolnictwa powołana została Komisja Przejściowa ustanowiona przez Tymczasową Radę Stanu Królestwa Polskiego. Dla celów administracyjnych i gospodarczych w zakresie szkolnictwa utworzono okręgi szkolne z kuratorami na czele. Lublin-miasto stanowiło wówczas samodzielny okręg szkolny, tereny zaś Lubelszczyzny należały do okręgu szkolnego warszawskiego. Dopiero w 1925 roku wydzielono obszar obejmujący woj.. lubelskie i utworzono w jego granicach okręg szkolny lubelski z siedzibą kuratora w Lublinie. Przy inspektoratach szkolnych okręgowych działały utworzone przez władze polskie Rady Szkolne Okręgowe. W skład ich wchodziło trzech przedstawicieli wybranych przez sejmik powiatowy, jeden wybrany przez Radę Miasta, przedstawiciel nauczycielstwa oraz przedstawiciele z nominacji, dwie osoby powołane przez Dyr.. Departamentu, osoby duchowne reprezentanci kościoła katolickiego lub innych uznanych wyznań oraz lekarza okręgowego lub szkolnego. Zadaniem Rad Szkolnych Okręgowych (RSO) było roztaczanie opieki i nadzoru nad szkołami elementarnymi publicznymi i prywatnymi, wyjednywanie środków na potrzeby szkolne i oświatowe, zarządzanie funduszami, sprawowanie władzy zwierzchniej nad Dozorami Szkolnymi w gminach, badanie potrzeb oświatowo-kulturalnych i współdziałanie z Inspektorami Szkolnymi Okręgowymi oraz Dozorami Szkolnymi nad ich zaspakajaniem. Członkowie RSO pełnili swoje funkcje bezpłatnie, z wyjątkiem sekretarza. Rada wybierała przewodniczącego i zastępcę na okres trzech lat. Posiedzenia jej miały odbywać się raz w miesiącu. Zwierzchnią władzą RSO był Dyr. Depart. Ministerstwa W.R.i O.P. Na szczeblu gminnym działały Dozory Szkolne, składały się z jednego członka rady gminnej i przedstawiciela zawodu nauczycielskiego danej gminy oraz z członków mianowanych przez RSO spośród osób duchownych i mieszkańców gminy. Obowiązkiem Dozorów było czuwanie nad rozwojem szkolnictwa elementarnego w gminie, nadzór nad szkołami elementarnymi i zakładami wychowawczymi oraz opiekami szkolnymi, układanie projektów budżetów szkolnych i ich wykonywanie. Bezpośrednią opiekę nad każdą elementarną szkołą publiczną sprawowała opieka szkolna. Opieka Szkolna mogła być dla każdej szkoły oddzielnie lub też jedna dla dwu lub kilku szkół w jednej wsi, osady czy miasta, zależnie od decyzji Dozoru Szkolnego. Obowiązkiem opieki było staranie się o dobro i rozwój szkoły pod względem gospodarczym. Rok 1918 przyniósł dalsze zmiany ustrojowe, 14 listopada zniesiono Radę Regencyjną władzę w państwie polskim przekazano w ręce Naczelnika Państwa. W roku 1920 Rady Szkolne Okręgowe otrzymały nazwę Rad Szkolnych Powiatowych, a inspektorzy szkolni okręgowi-inspektorów szkolnych. Władzę zwierzchnią nad nimi stanowili Kuratorzy Szkolni Okręgowi, zniesiono wówczas zależność władz i urzędów szkolnych od organów administracji politycznej wszelkich stopni. W 1939 roku zniesiono Inspektorat Szkolny Polski i utworzono przy Starostwie Urząd Szkolny z radcą szkolnym (schulinspektors) na czele. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej Manifest PKWN postawił jako jedno z najpilniejszych zadań odbudowę szkolnictwa i zapewnienie bezpłatnego nauczania we wszystkich szkołach. W myśl tego cała Polska objęta została siecią administracji szkolnej: zorganizowano 11 kuratoriów, na poziomie powiatowym inspektoraty szkolne. Delegat Rządu RP na powiat tomaszowski dnia 30 lipca 1944 r. powierzył obowiązki inspektora szkolnego w Tomaszowie Lubelskim Stanisławowi Nowosadowi nauczycielowi szkoły powszechnej w Czartowcu. Podinspektorem szkolnym został mianowany Stanisław Jaremczuk, wówczas też powołano nauczycieli mieszkających na terenie gmin powiatu tomaszowskiego do pracy w szkolnictwie. Inspektoraty szkolne powiatowe istniały do 1950 roku, do czasu gdy na podstawie ustawy z dnia 20 marca 1950 roku przekształcone zostały w Wydziały Oświaty i Kultury przy Prezydium Powiatowych Rad Narodowych.[na podstawie wstępu do inwentarza]