I. Okres zaboru pruskiego: sprawy ustroju miasta i praw miejskich, majątek i kasa miejska, podatki państwowe i komunalne, przedsiębiorstwa miejskie (gazownia, rzeźnia, wodociągi, kanalizacja), budowa dróg i mostów, instytucje oszczędnościowo-pożyczkowe, opieka społeczna, zakłady dobroczynne, sprawy kościelne i szkolne, szkolnictwo podstawowe i średnie, sprawy policyjne, nadzór nad ludnością, prasą i organizacjami społecznymi, rolnictwo, leśnictwo, nadzór budowlany, komunikacja, rzemiosło, handel, stan sanitarny (sygn. 1-404; [1811] 1815-1918 [1930]). II. Okres międzywojenny: wybory do Sejmu i Senatu, sprawy plebiscytu, organizacja władz miasta, wybory do Rady Miejskiej, protokoły z posiedzeń Rady i Zarządu Miejskiego, sprawy pracownicze, zarząd posiadłościami miejskimi, budżety, rewizje, podatki państwowe i komunalne, przedsiębiorstwa miejskie (gazownia, wodociągi, kanalizacja, rzeźnia), budowa i utrzymanie budynków, dróg i mostów, opieka społeczna (m.in. zakłady opiekuńcze, Fundusz Pracy, bezrobocie), szkolnictwo podstawowe i zawodowe, statystyka ludnościowa, sprawy policyjne (ogólne, nadzór nad ruchem ludności i cudzoziemcami, prasą, organizacjami społecznymi, rolnictwem i leśnictwem, rzemiosłem, przemysłem i handlem, komunikacją i pocztą), sprawy higieny i zdrowia publicznego, cmentarze, nadzór budowlany, sprawy przeciwpożarowe, ubezpieczenia, sprawy wojskowe (sygn. 405-646, 723; 1919-1939). III. Okres okupacji hitlerowskiej: kanalizacja, budowla osiedla mieszkaniowego (sygn. 647-654; 1941). IV. Okres 1945-1950 1) Referat Ogólno-Organizacyjny: przepisy i zarządzenia, sprawy organizacyjne Rady Miejskiej i urzędu, protokoły z posiedzeń MRN, Prezydium i Zarządu Miejskiego, kontrola wewnętrzna, spis powszechny, statystyka ludnościowa, kronika miasta i powiatu, protokólarze cechowe (sygn. 655-685, 713-722; [1923] 1945-1950). 2) Referat Finansowo-Budżetowy: przepisy i zarządzenia, budżety miejski, plany finansowo-gospodarcze i budżety zakładów komunalnych, sprawozdania finansowe (sygn. 686-709; 1945-1950). 3) Referat Gospodarki Miejskiej: sprawozdawczość i statystyka (sygn. 710-712; 1945-1948).

W zaborze pruskim władze dążyły do ograniczenia samorządu miast królewskich oraz ograniczenia praw właścicieli miast prywatnych. Jedne i drugie poddano ścisłemu nadzorowi władz państwowych – kamerom i radcom podatkowym. W obu też wybór władz miejskich podlegał zatwierdzeniu przez władze pruskie. W 1808 r. w Prusach wprowadzono ordynację dla miast, która nadała miastom znaczny samorząd. Organem samorządu została rada miejska wybierana przez mieszczan posiadający obywatelstwo miejskie (obowiązywał cenzus majątkowy). Rada wybierała zarząd miejski (magistrat) na czele z burmistrzem, jako organ zarządzający i wykonawczy. Miasta, które znalazły się w Księstwie Warszawskim obwiązywał dekret z 23 lutego 1809 r. (Dz.P. KW, t. 1, nr 9, s. 201-209). Stanowił on, że każde miasto stanowiło oddzielną gminę, na czele której stał burmistrz mianowany przez króla. Burmistrze władz departamentowych podlegali prefektom, pozostałych miast podprefektom. Burmistrz był obowiązany: przekazywać polecenia władzy państwowej, zarządzać majątkiem gminnym i instytucjami publicznymi ufundowanymi dla dobra mieszkańców, kierować robotami publicznymi, wspierać pobór podatków publicznych, zapewniać porządek, bezpieczeństwo i ochronę zdrowia mieszkańców, jak również spełniać rolę dozoru policyjnego. Organem samorządowym była rada miejska, której członków mianował prefekt spośród kandydatów przedstawionych przez zebranie posiadaczy miejskich. Do jej kompetencji należało m.in. uchwalanie budżetu miasta oraz rozkład ciężarów publicznych i gminnych. Według nowej pruskiej ordynacji miejskiej z 30 maja 1853 r. samorząd był kompetentny do zajmowania sprawami „własnym” tj. takimi, które nie przekraczały granic miasta i nie były wspólne z interesami mieszkańców innych gmin. Jednocześnie organom samorządowym, głownie burmistrzowi, przekazano prawie wszystkie sprawy administracji ogólnej. Już w 1850 r. burmistrz został organem policyjnym, stając się w ten sposób częścią administracji rządowej. Samorządowi powierzono m.in. prowadzenie urzędu stanu cywilnego, ściąganie podatków państwowych oraz niektóre czynności w zakresie spraw wojskowych (spisy poborowych, kwatery dla wojska, opieka nad wdowami sierotami po poległych żołnierzach). Po odzyskaniu niepodległości samorząd miejski działa w oparciu o prawodawstwo pruskie. Zmiany dotyczyły głównie demokratyzacji wyborów (Tygodnik Urzędowy Naczelnej Rady Ludowej, 1919, nr 5, s. 23; nr 9, s. 44; Dz. Urz. Ministerstwa Byłej Dzielnicy Pruskiej, 1920, nr 3, s. 50-52; Dz.U, 1921, nr 71, poz. 490). Pewne zmiany wprowadziła tzw. ustawa scaleniowa z 23 marca z 1933 r. (Dz.U., nr 35, poz. 294). Organem stanowiącym i kontrolnym nadal była Rada Miejska, natomiast zarządzającym i wykonawczym został Zarząd Miejski, składających się z burmistrza, wiceburmistrza oraz ławników. Zarząd działał kolegialnie (tzw. magistrat) lub jednoosobowo poprzez burmistrza. Burmistrz był przełożonym gminy miejskiej oraz kierownikiem całej administracji i gospodarki miejskiej, jak również organem wykonawczym władz rządowych. Sam zakres działania samorządu miejskiego pozostał bez zmian. W okresie okupacji hitlerowskiej większość miast nie uzyskała praw niemieckiej ustawy gminnej z 30 stycznia 1935 r. W miejsce samorządu wprowadzono zarząd niemiecki (Stadtverwaltung), a mniejsze miasta tworzyły gminne okręgi administracyjne wraz z sąsiednimi wsiami. Na czele miasta stali komisaryczni burmistrzowie, podlegli landratom. Po II wojnie światowej ustrój władz miasta regulowała ustawa z 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych oraz dekret PKWN z 23 listopada 1944 r. o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego (Dz.U. 1944, nr 14, poz. 74). Organami ustawodawczymi i samorządowymi ustanowiono miejskie rady narodowe. Do ich kompetencji należało: 1) planowanie działalności publicznej, w tym ustalanie budżetu i świadczeń w naturze; 2) kontrola działalności państwowych i samorządowych organów wykonawczych pod kątem zgodności z zasadniczą linią działalności Krajowejj Rady Narodowej; 3) powoływanie samorządowych organów wykonawczych i 4) podejmowanie decyzji w sprawach majątku gminy. Rady narodowe, jako organy kontroli społecznej, miały prawo w swoim zakresie działania wyłaniać i powoływać ze swego grona nadzwyczajne komisje dla poszczególnych spraw z prawem wzywania świadków i rzeczoznawców oraz przesłuchiwania stron zainteresowanych. Organami wewnętrznymi rad narodowych były prezydia złożone z przewodniczącego, jego zastępcy oraz trzech członków. Organem wykonawczym miejskiej rady narodowej był zarząd miejski, składający się z burmistrza, wiceburmistrza oraz od 3 do 6 członków. Burmistrz realizował także, jednoosobowo i pod osobistą odpowiedzialnością, zadania z zakresu administracji ogólnej (na zasadzie „poruczonych zadań”). Wybór burmistrza i wiceburmistrza zatwierdzał wojewoda. Ustawa o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, która weszła w życie 20 marca 1950 r. (Dz.U., 1950, nr 14, poz. 130) zniosła zarządy miejskie, ich zadania przejęły prezydia miejskich rad narodowych.

Zmikrofilmowano sygn. 50, 173, 184, 185 i 236 (OK 6821-6825)