Akta miasta Torunia

Sygnatura
69/1/0
Liczba serii
2
Liczba skanów
0

Zawartość:

1. Dokumenty i listy - 1251-1945 /układ chronologiczny/ Dokumenty i dyplomy pergaminowe i papierowe oraz korespondencja: przywileje lokacyjne oraz akt połączenia Starego i Nowego Miasta Torunia; przywileje handlowe, religijne, budowlane, nadania dóbr, prawa bicia monety, uprawnień patronackich w stosunku do kościołów i szkół; uprawnień rybackich itp. Bulle papieskie. Korespondencja z Zakonem krzyżackim, królami polskimi, książętami pomorskimi, duchowieństwem i możnymi; miastami polskimi, pruskimi i hanzeatyckimi, z cechami. Akty notarialne i procesowe. Porady prawne. Inwentarze mieszczańskie, inwentarze wikarii i kościołów. Spisy obywateli - fragmenty /sporządzone dla różnych celów/. Formuły przysiąg. 2. Księgi i akta - okres przedrozbiorowy I. Wielkierze i akty normatywne 1300-1890 Korespondencja. Wielkierze, ordynacje Starego i Nowego Miasta oraz wsi miejskich, prawo chełmińskie, projekty statutu 3-go ordynku i rady sześćdziesięciu; artykuły sądu wetowego; straży miejskiej, regulamin przeciwpożarowy; zarządzania porządkowe rady; zarządzenia policyjne; regulaminy wyborcze; księgi wyboru władz miejskich; księgi obywateli /miejscowych i przybyszów/; spisy burgrabiów królewskich; sprawy monetarne, umocnień i obwarowań miejskich; uposażenia urzędników miejskich; spisy korespondencji wysłanej z pieczęcią miasta; formularze kancelaryjne; księgi missiwów; korespondencja z radą; korespondencja kancelarii królewskiej, władz krajowych i zagranicznych, miast polskich i obcych, mieszczan, cechów rezydentów, akta procesowe: administracja majątku miejskigo; rachunki dóbr miejskich sprawy szkolne, wyznaniowe i dot. kościołów; sprawy Żydów; protokoły z posiedzeń ordynków; protokoły z posiedzeń policyjnych w sprawach kryminalnych. II. Akta rady /Acta consularia/ 1346-1792 Serie protokołów z posiedzeń rady miejskiej oraz serie załączników do protokołów. III. Recesy trzeciego ordynku 1318-1792 Księgi kamlarii i Sądu Wetowego. Recesy trzeciego ordynku - seria; księgi rachunkowe kamlarii: czynsze, cło funtowe, szos kontrybucje; repartycja i podział powinności ręcznych i sprzężajnych; księgi zadłużeń, kontrakty; obligacje; loteria na rzecz budowy mostu; protokoły posiedzeń zarządu dóbr miejskich. Sąd wetowy: artykuły, protokoły z posiedzeń, księgi kasowe. IV. Militaria 1398-1813 Rachunki z wypraw zbrojnych na Gotlandię, spisy obywateli zobowiązanych do udziału w wyprawach; rachunki z wojny 13-letniej i wojen szewdzkich; spisy szkód i zniszczeń; spisy oblężeń, dzienniki i relacje dotyczące działań wojennych; świadczenia i obciążenia wsi miejskich. Oblężenia Elbląga przez wojska brandenburskie. Traktat pokojowy z sułtanem tureckim; projekt umocnień i obwarowań Antoniego v. Obbergena i Henryka Strobanda. V. Mandaty, dekrety, rozporządzenia królewskie 1407-1786 Mandaty, uniwersały i dekrety królów polskich; korespondencja królów z burgrabiami; konstytucje; dekret Stefana Batorego dla Gdańska /1585/; rozporządzenia królów pruskich i dekrety elektorów; rachunki z uczty na cześć wielkiego mistrza. Ulrycha von Jungingen; wizytacje komturstwa toruńskiego; zabiegi o uzyskanie odszkodowań od Szwecji za zniszczenia wojenne; poselstwa do Szwecji. Porozumienie z Danią i miastami wendyjskimi w sprawie handlu z Norwegią VI. Diariusze i relacje sejmowe 1550-1765 Diariusze, relacje i recesy z sejmów; elekcji; korespondencja z deputowanymi i posłami; instrukcje poselskie; spisy dokumentów dotyczące Polski; wykaz urzędników polskich i pruskich; traktaty pokojowe. VII. Recesy hanzeatyckie i stanów Prus Królewskich 1383-1767 Recesy ze zjazdów miast hanzeatyckich, instrukcje dla delegatów; przywileje i ustawy dotyczące Prus Królewskich, Recesy i Lauda sejmików pruskich; instrukcje dla posłów; korespondencja z posłami i miastami pruskimi; petycje; spisy dokumentów archiwum toruńskiego; regestry rzeczowe laudów sejmikowych. Regulacje Wisły koło Mątaw. Akcyza królewska. VIII. Iudicialia, sprawy procesowe 1359-1793 Prawo magdeburskie i chełmińskie; statuty i ordynacje sądowe i opiekuńcze; formuły przysiąg składane przez mieszczan i urzędników, spisy sędziów, ławników, burgrabiów królewskich. Księga proskrypcji Nowego Miasta Torunia; procesy mieszczan w różnych sprawach; procesy z mieszczanami z Gdańska, Wrocławia i Antwerpii, z Żydami z Przedborza i Opoczna, ze starostą gnieźnieńskim. Bunt rzemiosła i pospólstwa /1523/. Inwentarze mieszczańskie. Repertorium spraw wniesionych przed sądami w Chełmży i Kowalewie oraz sądami asesorskim w Warszawie. IX. Księgi ławnicze. Testamenty. 1363-1792 Serie ksiąg ławniczych: a) Starego Miasta Torunia /1363-1792/; b) Nowego Miasta Toruniu /1387-1792/; c) Sądu przedmiejskiego /1444-1789/; d) Testamenty, legaty, darowizny, stypendia, inwentarze majątku mieszczan; rachunki; czynsze od kapitałów X. Kościoły i szkoły Przywileje, dekrety, umowy dotyczące kościołów; stosunki między radą i miastem a kościołami; sprawy patronatu; spór m. Torunia z klasztorem franciszkanów protokoły z wizytacji dekanatu toruńskiego; zbiory kazań, komentarze do opracowań w sprawie dogmatów, spraw wiary i kościoła; rozważania o colloquium charitativum; regulaminy świąt i niedziel; chrztów, zaręczyn, ślubów i pogrzebów; spór między polskimi i niemieckimi kaznodziejami; pieśni, nekrologii, epitafia; winety do księgi ewangelii. Dzieje Kościołów toruńskich /opr. E. Wernicke/. Statut i regulaminy gimnazjum akademickiego; fundacje i legaty; inwentarze drukarni radzieckiej i gimnazjalnej; umowy z drukarzami; ekonomia /bursa/ gimnazjalna; historia gimnazjum; album /fragmentaryczny/ uczniów. Nowomiejska szkoła ewangelicka-dzieje, wykaz personelu nauczycielskiego; Statuty Wielkopolskie. XI. Listy i supliki do rady 1550-1700 Korespondencja miast polskich i obcych, osób prywatnych, urzędników i magnatów; korespondencja i supliki poddanych, sprawy dotycząe miast. Wystrój ratusza. XII. Genealogie, pamiętniki. 1550-1870 Drzewa genealogiczne rodzin miezczańskich,sztambuchy, historie rodzin; zbiory wiadomości dotyczące szlachty polskiej i pruskiej, oraz dziejów Torunia; herbarze szlachty polskiej XIII. Kroniki i relacje XVI w.-1908 Kroniki, roczniki i relacje, pamiętniki, zbiory notatek i zapisek historycznych, opracowania itp. Dziejów Torunia, Zakonu Krzyżackiego i Prus; zbiory materiałów dotyczących Prus Królewskich i Polskich, obrad Sejmu, dotacji oraz uposażeń duchowieństwa i klasztorów w Polsce i Prusach Król.; dzieje biskupstwa chełmińskiego; spis biskupów warmińskich; Życie polityczne okresu Wiosny Ludów; utworzenie gwardii mieszczańskiej; protokólarz Klubu Konstytucyjnego. XIV. Miscelanea. 1428-1857 Przywileje /odpisy/, dekrety, umowy itp. m. Torunia, ziemi chełmińskiej, Gdańska; wilkierze m. Gdańska i Elbląga; regulamin i statuty m. Hamburga. Projekty wodociągów w Toruniu, rejestr pomiarowy wsi Mokre. Handel z miastami polskimi, handel wiślany, spawy ceł, import śledzi; rachunki i księgi kasowe kupca S. Edwardsa oraz N.N. kupca z Warszawy; sprawy szkolne, wyjazd na studia do Paryża, świadectwa uniwersyteckie. Inwentarze starostw: bydgoskiego, dybowskiego, kazimierskiego; regestry prowentów starostwa kazimierskiego, lustracje zamku w Rogoźnie. Korespondencja sekretarzy i syndyków miejskich; formularze kancelaryjne; opis topograficzny ziemi chełmińskiej, zapiski historyczne dot. Elbląga, wiadomości historyczno-statystyczne dot. Prus Krzyżackich i Polskich; rozprawy filozoficzne; gazety /m.in.. Nowiny Warszawskie/, satyra polityczna, poematy i utwory okolicznościowe; utwory muzyczne /m.in.. Tabulatura Fischera z Morąga/; pieśni miłosne; pisma i utwory literackie B. Goltza. Sprawy miar i wag. Opis wystroju ratusza chełmińskiego. Pisma dot.okolic Działdowa i Niedzicy. Budżety polsko-saskiego regimentu kawalerii /1754r./ Recepty i zaklęcia; ciekawostki różnej treści. XV. Akta obce - wyłączone z zespołu. XVI. Księgi rachunkowe kamlarii 1382-1883 Rachunki kamlarii oraz urzędów; budowlanego, leśnego, masztalerskiego, młyńskiego, mostowego, wałowego; zarządów; arsenału, cegielni i wapniarni, cła mostowego piwnic ratuszowych, wagi staro- i nowomiejskiej, ekonomii gimnazjalnej, manufaktury miejskiej; kościołów patronackich i instytutów charytatywnych; rachunki z wydatków nadzwyczajnych. Księgi biercze i rejestry czynszów z bud., kramów i gruntów, akcyzy, kontrybucji, pogłównego, opłat na rzecz wojska; rachunki z wojny 13-letniej; dochody z dóbr; długi miasta - spłaty odsetki. Ceny, miary i wagi. Rachunki i inwentarze kupców i rzemieślników. XVII. Księgi kościołów patronackich. 1598-1739 Memoriał duchowieństwa ewangelickiego; inwentarz kościoła NMP, zbiórka na rzecz budowy kościoła we Wrocławiu. Akta miasta Torunia C A. 1. Magistrat I. Administracja ogólna 1793-1921 1. Organizacja władz miejskich - zarządzanie, instrukcje. Protokoły z posiedzeń Magistratu; uchwały; sprawozdania z działalności. Organizacja, tok urzędowania, urzędnicy. 2. Prawa, przywileje i obszar miasta; zachowanie dawnych praw i przywilejów; pretensja do Polski, Rosji i Szwecji; włączanie Dworca Głównego, wsi Mokre i Piaski, miasta Podgórz. 3. Ordynacje miejskie; reformy administracyjne; wybory rady miejskiej, zjazdy miast. 4. Deputacje i komisje; wybory, działalność. 5. Registratura, archiwum, biblioteka, muzeum. 6. Lokal, potrzeby biurowe, zaopatrzenie, ubezpieczenia. 7. Sprawy personalne; członkowie kolegium magistrackiego, urzędnicy; stosunki służbowe, dokształcanie, uposażenie, umundurowanie; sprawy dyscyplinarne; ubezpieczenia, zaopatrzenie wdów. II. Finanse i sprawy kasowe 1793-1922 1. Organizacja kasy - zarządzenia; sprawy monetarne, stopa procentowa, obieg gotówkowy, stosunki z bankami. 2.Sprawy budżetowe - rachunkowe: zarząd dochodami, budżety, dotacje państwowe, rachunkowość okresowa, rewizje kas. 3. Zadłużenie miasta: u miejscowych i zamiejscowych instytutów, kościołów i klasztorów, u osób prywatnych; pożyczki miejskie. 4. Rozliczenia z dobrami; uwłaszczenia, abluicja rent i kanonów; spłata czynszów i świadczeń. 5. Procesy w sprawach majątkowych: ze skarbem państwa, władzami wojskowymi, instytucjami kościelnymi, miejscowymi i zamiejscowymi, dobrami, cechami, przedsiębiorstwami osobami prywatnymi, instytutami patronalnymi. 6. Kasa dochodów ubocznych 7. Kasa depozytów. 8. Miejska Kasa Oszczędności 9. Miejska Kasa Ubezpieczeń przeciwpożarowych. III. Podatki, opłaty, daniny 1793-1925 1. Zarządzania; sprawy ogólne. Budżety, rachunki. 2. Podatki bezpośrednie: przemysłowy, stanowy od osób wojskowych: gruntowy, od nieruchomości, przyrostu majątku; statystyka podatkowa; spisy podatków, bilans przedsiębiorstw. 3. Podatki pośrednie i opłaty monopolowe, podatek słodowy, od przemiału i uboju;opłaty i taryfy stęplowe; podatki: przemysłowy, filialny, forensa, budowlany, od handlu domokrążnego, obrotowy od piwa, wyszynku, zabaw, imprez, psów. 4. Daniny i podatki doraźne: kontrybucje, ofiara, podymne, czopowe, podatek fortyfikacyjny i wojenny; wykazy podatków; spisy mieszkańców wsi miejskich. IV. Legaty. Opieka społeczna. Instytuty charytatywne. 1793-1929 1. Depozytorium fundacji dobroczynnych: organizacja; sprawy administracyjne, majątkowe, rachunkowe, kredytowe. 2. Zarząd fundacji Dworu Artusa i Dworu Mieszczańskiego; organizacja, sprawy majątkowe, rachunki, budżety. 3. Zarząd testamentów i jałmużn; organizacja, sprawy majątkowe, zapomogi, rachinki, budżety. 4. Legaty i stypendia: zarząd legatami; rozdział stypendiów 5. Fundusz interwencyjny: gospodarka funduszem, rachunki. 6. Lenno św. Jerzego: sprawy majątkowe, rachunki. 7. Dom Pracy. Dom Ubogich: organizacja i działalność; budżety, rachunki, sprawy budowlane. 8. Sierocińce i Dom Dziecka: organizacja i działalność; darowizny; budżety i rachunki; zaopatrzenie; sprawy budowlane. 9. Przytułki - św. Katarzyny, św. Marii Magdaleny, św. Piotra i Pawła. Mieszczański, /Obywatelski/, św. Jerzego, Ubogich św. Katarzyny, św. Jakuba, Wilchelma - Augusty: Przytułek /dla Kalek/ na Mokrem, organizacja, sprawy majątkowe, darowizny, budżety i rachunki, sprawy budowlane. 10. Szpitale miejskie: organizacja, zaopatrzenie, lecznictwo, budżety i rachunki, sprawy bodowlano-remontowe. Szpitale dla zakaźnie chorych. 11. Opieka społeczna: organizacja - zarządzenia; sprawy budżetowe, darowizny, spuścizny; opieka nad ubogimi i bezrobotnymi; zapomogi; opieka nad sierotami. Rada Sieroca. Zakłady opiekuńcze. Łaźnie. Akta szczegółowe podopiecznych. V. Kościół. Cmentarze. Klasztory 1793-1928 1. Organizacja: sieć parafii, sprawy personalne-zarządzenia. Sprawy liturgiczne, nauka religii, Majątek kościelny, świadczenia na rzecz kościoła; sprawy budowlane. 2.Kościoły na terenie miasta - staromiejski i nowomiejski, kościoły ewang., św. Jerzego, reformowany; kościoły katolickie św. Jana, św. Wawrzyńca, Panny Marii, św. Jakuba, Garnizonowy, gmina baptystów: administracja, sprawy personalne, majątkowe, rachunkowo-budżetowe, budowlane-dokumentacja techniczna. 3. Kościoły i kaplice na terenie dóbr - w Barbarce; Czarnowie; Górsku /ewang./, Grębocinie, Rogowie i Lubiczu /ewang./; Kiełbasinie, Srebrnikach i Rychnowie; Łążynie i Bierzgłowie; Orzechowie; Papowie i Gostkowie; Świerczynku: administracja, sprawy personalne, majątkowe, rachunkowo - budżetowe. 4. Kościoły pozatoruńskie: w Kaszczorku i Kowalewie. 5. Cmentarze: cmentarze wszystkich wyznań i kościołów; położenie, wielkość utrzymanie: służba cmentarna: nagrobki i pomniki. 6. Klasztory - bernardynów, dominikanów, benedyktynów, jezuitów: sprawy majątkowe; likwidacja klasztorów, inwentarze: majątku ruchomego i nieruchomego, spisy książek, dokumentów i akt; roszczenia miasta Torunia. VI. Szkoły na terenie miasta i dóbr 1793-1920 1. Organizacja: sprawozdania, wizytacje, reforma szkolnictwa; szkoła dla marynarzy; personel. Sprawy nauczania, obowiązek szkolny; opieka lekarska; sprawy budżetowo-rachunkowe, opłaty szkolne; spisy dzieci. 2. Szkoły na terenie mista. Szkoły miejskie: administracja, reforma szkolnictwa, nadzór, sprawozdania, raporty; personel; sprawy nauczania, pomoce szkolne, wychowanie fizyczne; wyposażenie; sprawy rachunkowe, opłaty szkolne, sprawy budowlano-remontowe - dokumentacja techniczna. 3. Gimnazjum, Elementarna Szkoła Męska, Średnia Szkoła Męska, Miejska Szkoła Męska, Elementarna i Średnia Szkoła Żeńska, Wyższa Szkoła Żeńska /liceum/, Szkoła Nowomiejska, seminaria nauczycielskie, szkoły ćwiczeń, wyznaniowe, prywatne, na przedmieściach administracja, personel, spisy uczniów, nauczanie, biblioteka, sprawy majątkowe, budżetowe, opłaty szkolne, sprawy budowlane - dokumentacja techniczna. 4. Szkoły na terenie dóbr - problematyka jak wyżej. 5. Kuratorium Państwowej Dokształcającej Szkoły Zawodowej - Państwowa Dokształcająca Szkoła Zawodowa, Dokształcająca Szkoła Zawodowa dla Dziewcząt, Dokształcająca Szkoła Zawodowa na Mokrem: Organizacja, skład Kuratorium, administracja; personel szkół; nauczanie, obowiązek szkolny, nagrody, stypendia; sprawy rachunkowe, zaopatrzenie; sprawy budowlane. 6. Kuratorium Kupieckiej Szkoły Dokształcającej - Kupiecka Szkoła Dokształcająca: organizacja, administracja, nauczanie; wyposażenie; sprawy rachunkowe. VII. Zarząd majątkiem miejskim 1793-1927 1. Granice, sprawy graniczne, spisy posiadłości; plany sytuacyjne. 2. Kupno-sprzedaż, wymiana nieruchomości i gruntów; oszacowania nieruchomości, plany sytuacyjne. 3. Dzierżawa gruntów i obiektów nieprzemysłowych: grunty, place, domy mieszkania i budynki, bramy, wieże, spichrze, urządzenia portowe, piwnice i sklepienia ratuszowe, kramy stoiska; Regulamin nadbrzeża, policji targowej; statystyka ruchu na nadbrzeżu i obrotu towarowego; plany sytuacyjne; rozwiązanie Bractwa Strzeleckiego. 4. Mosty i przewóz przez Wisłę: administracja - zarządzania; inwentarze i ubezpieczenia, prom; dochody z mostowego i przewozow

Dzieje twórcy:

Akta miasta Torunia C 24 stycznia 1793 roku wojska pruskie zajęły Toruń, broniony przez milicję miejską porucznika Malickiego. Miasto, składające się ze Starego i Nowego Miasta oraz 3 przedmieść - Chełmińskie, Rybaki i Jakubskie, liczyło wtedy niespełna 6000 mieszkańców, a więc mniej niż w 1760 roku, kiedy to liczba ludności wynosiła 11675 osób. Spadek liczby mieszkańców był rezultatem niekorzystnej sytuacji gospodarczej, w której znalazł się Toruń po pierwszym rozbiorze Polski. Odcięty granicą polityczną od morza, połączony z Polską tylko wąskim odcinkiem Wisły, poddany presji pruskiej polityki celnej, przeżywał głęboki upadek. Na terenie miasta znajdowało się 8 kościołów, 3 klasztory, gimnazjum akademickie, nowomiejska szkoła typu parafialnego, nieznana bliżej liczba niższych szkół prywatnych oraz 11 zakładów i fundacji charytatywnych. Na rozległe dobra składało się 28 wsi i osad oraz 19 folwarków z 11 kościołami, 6 szkołami i 14 karczmami. Obszary leśne rozciągały się na przestrzeni 30276 morgów. Liczba ludności wiejskiej w 1796 roku wynosiła 5229 osób. Na obszarze miasta i dóbr czynne były liczne zakłady przemysłowe - 19 młynów, 6 wiatraków, 2 browary, 2 ciegielnie, tartak, papiernia, hamernia, folusz i młyn garbarski. Istniały również pracujące w oparciu o dom pracy przymusowej, manufaktura sukiennicza i wytwórnia mat słomianych. Wiek XIX przyniósł znaczne przeobrażenia. Miasto z ośrodka handlowo - rzemieślniczego stało się przede wszystkim przygraniczną twierdzą. Zmienił się skład społeczny ludności i jej główne źróło utrzymania, likwidacji uległy dawne zakłady przemysłowe. Z rozległych dóbr po 1850 roku zachował Toruń tylko dwa majątki - Koniczynkę i Krowieniec. W połowie wieku daje się zauważyć ożywienie gospodarcze. Powstaje coraz więcej nowych zakładów przemysłowych typu kapitalistycznego - odlewnia żelaza "Huta Joanna", fabryka narzędzi rolniczych, artykułów tytoniowych, gorzelnie, wytwórnie wódek, wód mineralnych, mydła, papy dachowej, 7 drukarń. Powstało także kilka banków wzrosła liczba warsztatów rzemieślniczych. Rozbudowa sieci dróg, lini kolejowych i dworców wpłynęły na dalsze ożywienie gospodarki i ruchu w mieście. Ważną rolę spełniał założony w 1904 roku port drzewny. Począwszy od 1818 roku wzrastała liczba ludności: 1818 r. - 7469, 1846 r. - 10473, 1864 r. - 16217 (wraz z wojskiem), 1877 r. - 17365, 1900 r. - 29635, 1910 r. już po włączeniu wsi Mokre - 46230, 1917 r. - 52343. Zmianom tym towarzyszył rozwój kulturalny. Rozbudowane było szkolnictwo - powszechne, średnie i zawodowe, powstawały liczne organizacje i towarzystwa społeczne, kulturalno-oświatowe, charytatywne i polityczne, zarówno niemieckie, jak i polskie. W początkach XX wieku powiększony został obszar gminy miejskiej - w 1906 roku włączona została wieś Mokre, wkrótce potem obręb Bielany, obszar Bielawy, Port Drzewny i część Wielkiej Nieszawki. Traktat wersalski przyznał Polsce Pomorze. W dniu 18 stycznia 1920 roku wojska polskie wkroczyły do Torunia, a władzę w mieście, jako komisarz rządowy, objął znany w Toruniu polski działacz dr Otto Steinborn Struktura i dzieje ustrojowe W kwietniu 1793 roku komisarze pruscy, nadprezydent Kamery Fr. L. Von Schroetter, prezydent Kamery von Korckwitz, wiceprezydent Rejencji von Mayer oraz kilku radców wojennych - formalnie objęli miasto w posiadanie. Wkrótce potem wspomniani komisarze złożyli z urzędu dotychczasowe władze miejskie, powołując w ich miejsce tymczasowy organ, deputację Rady. W skład jej weszli burmistrz S. L. von Geret jako prezydent, dotychczasowy burmistrz G. A. Reyher oraz 14 dalszych członków rekrutujących się z pośród 3-ch dotychczasowych ordynków. Krótkie rządy nowego organu wypełnione były zabiegami około przywrócenia stanu pokojowego w mieście, sprawami związanymi z zaopatrzeniem i zakwaterowaniem wojska oraz przygotowaniami do zorganizowania nowych władz miejskich. W tej mierze deputacja spełniała rolę przede wszystkim informatora dla przysłanego do Torunia przez rząd pruski justizdyrektora Haagena. Zadaniem jego było zebranie na miejscu wiadomości niezbędnych do opracowywanego właśnie regulaminu dla władz miejskich Torunia. Regulamin ten wydany 20 marca a wprowadzony w życie 6 V 1794 roku, dał - w oparciu o patent z 2 czerwca poprzedniego roku - podstawę nowej organizacji władz samorządowych Torunia. Na mocy tego regulaminu powołany został do życia tzw. złączony lub kombinowany Magistrat z dwoma departamentami; magistratem Policyjnym i Sądem Miejskim. Kolegium tego magistratu składało się z nadburmistrza, pełniącego równiż funkcję dyrektora policji, burmistrza policji, burmistrza sądu, pełniącego jednocześnie funkcje głównego sędziego, ośmiu radców, po czterech dla każdego z departamentów oraz 2 asesorów kupieckich. Nadburmistrza oraz burmistrza sądu mianował król, pozostałych członków kolegium wybierać miał Złączony Magistrat . A że przy tworzeniu Magistratu nie mogło być mowy o wyborze również i pozostali członkowie kolegium zostali desygnowani przez właściwe organa administracji państwowej. Nadburmistrz składał przysięgę Kamerze Wojennej i Domenalnej i przez nią był wprowadzany na urząd. Burmistrza sądu, zaprzysiężonego przez Rejencję, z upoważnienia tejże wprowadzał nadburmistrz. On również dokonywał introdukcji pozostałych członków kolegium czyniąc to w imieniu Kamery (w odniesieniu do członków Magistratu Policyjnego) i Rejencji (w odniesieniu do członków Sądu). Zmiany powyższe stanowiły punkt zwrotny w dziejach miasta. Straciło ono obecnie nie tylko swój nieograniczony samorząd a obywatele prawo do przedstawicielstwa oraz kontroli, ale również prawo do wyboru władz miejskich. Poza tym na czele powołanego przez władze państwowe kolegium stanęły teraz osoby z poza Torunia. Nadburmistrzem został Ch. Fr. Ledrich, radca Kamery Wojennej i Domenalnej w Gumbinie a burmistrzem Sądu J. Schmidt, radca sądowy Angermünde. Magistrat został de facto organem wykonawczym pruskich władz państwowych. Władza nowego Magistratu rozciągała się na teren Starego i Nowego Miasta, przedmieść oraz dóbr miejskich, wszelako z pewnymi ograniczeniami na rzecz Rejencji. Do zadań Złączonego Magistratu należały: publikacja edyktów, patentów i rozporządzeń władz państwowych, sprawy związane z zarządem, prawami i posiadłościami miasta, wybór członków kolegium magistrackiego i urzędników, powoływanie duchownych, profesorów i nauczycieli, przewodniczących zarządów kościelnych oraz nadzór majątkiem kościołów, szkół i instytutów dobroczynnych, troska o przytułki i schroniska. W gestii Magistratu Policyjnego był całokształt spraw dotyczących gospodarki miasta, administracja dochodami i rozchodami, troska o obiekty użyteczności publicznej, sprawy handlu, przemysłu i rzemiosła cen, miar i wag, zatrudnienia, zdrowia i lecznictwa, sprawy budowlane, wojskowe oraz porządkowe, dbałość o spokój i bezpieczeństwo. Liczne te i różnorodne czynności przerastały - rzecz jasna - możliwości wykonawcze jednego organu. Dlatego też 2 lata później władze pruskie powołało Królewsko-Pruską Dyrekcję Policji. Organizację i zakres działania tej Dyrekcji określa instrukcja wydana 27 VI 1796 roku. Dyrektorem nowego organu został aktualny nadburmistrz J. Schmidt i funkcję tą - zgodnie zresztą z regulaminem z 20. III 1794 roku - sprawować miał każdorazowy nadburmistrz. Dalszy personel stanowili asystent policji, wybierany przez dyrektora spośród członków kolegium Magistratu Policyjnego oraz trzej komisarze. Asystent - jak podaje instrukcja - miał wspólnie z dyrektorem sprawować władzę policyjną na danym terenie. Komisarze zaś pełnili bezpośredni nadzór nad powierzonymi im okręgami - Starym i Nowym Miastem oraz przedmieściami. Obsługę kancelaryjno-registraturalną stanowili urzędnicy, wybrani spośród urzędników Magistratu. Działaniem swoim Dyrekcja Policji objęła sprawy straży nocnych, nabrzeża, tam i wałów, nadzór nad aptekami i strażą pożarną, sprawy cen i koncesji, czyszczenia i oświetlenia ulic oraz sprawy cenzury, towrzystw i kontroli ruchów ludności. Sądowi Miejskiemu podlegały zarówno sprawy cywilne jak i kryminalne. Z tych pierwszych wymienić należy obsługę prawną Magistratu, sprawy spadkowe, opiekuńcze i hipoteczne oraz zagadnienia handlu i żeglugi. Tak zorganizowane władze przetrwały do roku 1809, w którym nastąpiła reorganizacja, samorządu na wzór francuskich municypiów. Podstawę prawną do tego stanowiła konstytucja, wydana przez Napoleona 22 VII 1807 roku. W oparciu o nią 10 grudnia tegoż roku ukazało się rozporządzenie o urzędach municypalnych, a 10 II 1809 dekret modyfikujący to rozporządzenie. Toruń - wraz z Warszawą, Poznaniem i Kaliszem - zaliczony został do miast dużych. Władzę miejską tych miast tworzył Urząd Municypalny (municipalitait), z prezydentem na czele, oraz Rada Municypalna. Prezydenta mianowało państwo. Członków Rady, wybieranych przez społeczeństwo, zatwierdzał prefekt Departamentu. Toruńskie kolegium municypalne składało się z prezydenta, stojącego pod bezpośrednią kontrolą prefekta oraz czterech ławników. Zakres działania prezydenta określało rozporządzenie z 23 II 1809 roku. Do kompetencji prezydenta i jego kolegium należała publikacja rozporządzeń rządowych, administracja i nadzór nad majątkiem miejskim, zarząd finansami miasta, nadzór nad pracami publicznymi oraz zakładami miejskimi. Rada Municypalna, składająca się z 30 członków, mogła zbierać się tylko w ustalonych rozporządzeniem terminach. Posiedzenia nadzwyczajne mogły mieć miejsce tylko za uprzednim pozwoleniem prefekta a od 1811 roku także prezydenta. Do zadań jej należał przede wszystkim rozdział ciężarów publicznych, porada w sprawach potrzeb miasta, ocena i opiniowanie usprawnień administracyjnych, preliminowanie wydatków i dochodów. Wszelkie wydatki pozabudżetowe, zmiany w zakresie administracji majątku oraz dzierżawa dóbr miejskich wymagały zgody prefekta. Miasto pozbawione zostało władzy policyjnej, którą sprawował teraz podprefekt oraz władzy sądowej, przejętej przez sądy pokoju. Ponowne zajęcie miasta przez Prusy w 1815 roku nie zmieniło ustroju i organizacji samorządu. Miasto nie otrzymawszy zezwolenia na zorganizowanie swojego samorządu według ordynacji z 19 XI 1808 roku, zachowało w zasadzie dotychczasową, polską organizację władz, zmieniając jedynie nomenklaturę - municypalność na magistrat, rada municypalna na radę gminną. Ówczesny Magistrat tak pod względem ustrojowym jak i organizacyjnym był tworem dość osobliwym. Władze pruskie, nie dając miastu pozwolenia na zorganizowanie Magistratu według ordynacji z 1808 roku, zgodził się na zachowanie rady, który to organ wprowadzony w okresie Księstwa Warszawskiego, powołała do życia także ordynacja Steinowska. W celu usprawnienia administracji ordynacja przewidywała tworzenie deputacji, które służyć miały pomocą w merytorycznym załatwianiu przydzielonych im spraw. Deputacje takie, powoływane przez radę w 50% z jej członków i w 50% z obywateli, z członkiem kolegium magistrackiego na czele, działały przy Magistracie, początkowo nawet bez wiedzy i zgody Rejencji. A niektóre z nich, jak np. Deputacja do Spraw Mostu oraz do Spraw Cła Mostowego, powstałe w okresie staropolskim działały bez przerw także po 1793 roku. Od 1829 roku, już za zgodą Rejencji, pracowały deputacje do spraw mostu, szkolnictwa, ubogich, zakwaterowań, odszkodowań wojennych oraz ubezpieczeń od ognia. Władza policyjna, którą w okresie Księstwa Warszawskiego sprawował podprefekt, powierzona została prezydentowi miasta. Wykonywać ją miał przy współudziale jednego radcy, jako syndyka oraz rendanta kamlarii, jako kierownika biura. Magistrat toruński - a ściślej mówiąc, wobec podeszłego wieku prezydenta H. W. Stettnera, rendant kamlarii G. Mellin - jako komisarz rejencji administrował tzw. nowe tereny. Obejmowały one Podgórz, Piaski, część ekonomii dybowskiej, ostrowąskiej i ciechocińskiej, okolice Radziejowa, tereny nad Drwęcą z Silnem, Grabowcem i Kopaniną. Bezpośrednią władzą zwierzchnią Magistratu była Rejencja w Kwidzynie. Zmnieniło się to w 1818 roku, kiedy miasto zdołało obronić swą niezależność od władzy powiatowej jedynie w odniesieniu do obszaru miasta, przedmieść i Mokrego. Władzę nad dobrami przejął teraz landrat, ale sprawować ją miał za pośrednictwem Magistratu. Stan ten przetrwał do 1834 roku, kiedy to Toruń uzyskał wreszcie upragnioną zgodę na reformę samorządu. Mogąc zaś dokonać wyboru między ordynacją z 1808 i 1831 roku, opowiedział się za pierwszą. Prace przygotowawcze do tego ważnego aktu trwały od 1832 roku. Skupiały się one przede wszytskim na przygotowaniu wyborów. Akcja ta była o tyle ważna, co trudna. Od wielkości miasta oraz ilości osób uprawnionych do głosowania zależała liczba członków kolegium magistrackiego i rady. Stąd też obserwujemy usilne zabiegi aktualnych władz miejskich około nadania praw obywatelskich tym osobom, które dotąd ich nie posiadały mimo, iż spełniały wymagane do tego warunki. Chodziło przede wszystkim o mieszkańców przedmieść, którzy bronili się przed przyjęciem prawa miejskiego z uwagi na związane z nim dodatkowe opłaty i ciężary oraz małe możliwości korzystania z wielu miejskich udogodnień i przywilejów. Wybory odbyły się ostatecznie w 1833 roku. Spośród 7066 mieszkańców zaledwie 357 osób było uprawnionych do głosowania (5% ogółu). I ta garstka osób dokonała w ośmiu obwodach wyboru 35 członków Rady oraz 11 zastępców. W wyborach uzupełniających wybrano jeszcze jednego radnego i jednego zastępcę. Tak więc Rada skłądała się z 36 członków stałych oraz 12 zastępców wybieranych na 3 lata. Wybory do Rady odbywały się odtąd każdego roku. Co roku też zmieniała się 1/3 członków. Dwóch pierwszych zmian, jako że wszyscy wybrani zostali jednocześnie, dokonano drogą losowania. Wyboru członków kolegium magistrackiego dokonała w sierpniu 1833 roku nowo wybrana Rada pod kierunkiem asesora Rejencji, Metternicha. Wybory przewodniczącego Rady oraz burmistrza odbyły się w styczniu następnego roku pod kierownictwem asesora Rejencji, Rotha. Kolegium nowego Magistratu składało się z burmistrza i z 3 płatnych radców z 12 letnią oraz 9 radców honorowych z 6 letnią kadencją. Do kompetencji Kolegium należała obsada stanowisk w kolegium magistrackim, obwodach i urzędach, jednak tylko spośród kandydatów wybranych przez Radę, obsada urzędników miejskich, wydawanie postanowień w zakresie spraw prowadzonych i wysuwanych przez deputacje i komisje, sprawy w zakresie przyznawania praw miejskich, przyjmowanie skarg, wydawanie koncesji rzemieślniczych i przemysłowych - jednak za uprzednim przyzwolenie Zarządu Policji, - dalej sprawy handlu, żeglugi, przemysłu i rzemiosła, kontrola rachunków i budżetów, wymiar opłat i podatków komunalnych oraz nadzór nad tokiem urzędowania i kontrola pracy komisji i deputacji. Władza policyjna została w ręku Magistratu, który w tym zakresie był urzędem państwowym. Rada Miejska była organem doradczym. Jej uchwały i wnioski przedkładane były kolegium magistrackiemu i dopiero w przypadku zgody tegoż, wprowadzane w życie. Dla usprawnienia swej działalności Rada powołała dwa wydziały, administracyjny oraz finansowy. Zadaniem tego ostatniego były kontrole rachunków wszystkich kas miejskich. Wydaną w 1850 roku ordynację gminną, wspólną dla miast i wsi, wprowadził Toruń w życie w 1851 roku. Kolegium magistrackie stanowił teraz burmistrz, przydany mu do pomocy zastępca oraz 8 ławników. Ilość członków Rady Gminnej pozostała niezmieniona. Burmistrz łączył władzę administracyjną w zakresie spraw komunalnych z władzą policyjną, sprawowaną

Daty skrajne:

1251-1946 [1961]

Klasyfikacja:

administracja ogólna

Nazwa twórcy:

Daty:

1251-1945, 1793-1919, 1793-1945, 1836-1961, 1859-1859, 1920-1939, 1920-1945, 1939-1945, 1945-1961, 1950-1950, 1952-1952.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

polski, niemiecki, łaciński

Dostępność:

Udostępniany w całości

Ogółem jednostek archiwalnych:

51861

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

44384

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

214

Ogółem metrów bieżących

710.14

Ogółem opracowanych metrów bieżących

670.63

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

10.7

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak 44383 j.a.
brak pomocy Nie 214 j.a.
spis roboczy Tak 6842 j.a. - luz Kat. II
spis zdawczo-odbiorczy Tak 406 j.a.

Katalogi oprac. w XIX w. przez archiwstów niem. Inw. oprac.: AmT C-K. Ciesielska, AmT D- A. Chruściel, AmT E - W. Kwiatkowska, AmT G oraz F - M. Gołembiowski; nr mkf 53001-56556, 50001-50109, 50289-50409, 50490-50560, 50127-50175, 50421-50587, 50695-51063